Lanterno: Malsamoj inter versioj

'''Lanterno''' estas la kombino de [[Lumforto|lumfonto]] kaj protekto de ĝi, fajrujo, kontraŭ [[vento]] aŭ [[pluvo]]. Esperantlingvaj vortaroj kiel [[PIV]] aŭ [[Reta vortaro]] klarigas ĝin "speco de [[skatolo]] kun travidaj flankoj, en kiun oni metas [[Kandelo|kandelon]] aŭ alian [[Lumilo|lumilon]], por ĝin ŝirmi kontraŭ vento"<ref>PIV, 1970, paĝo 616</ref>.

Laŭ [[Francisko Azorín]] '''Lanterno''' estas ''Skatolo kun tralumeblaj partoj en kiiukiu oni metas lumigilon. [[Prismo|Prisma]] surtegmanta konstruaĵo kun ampleksaj aperturoj por faciligi la sunlumigon internan.''<ref>[[Francisko Azorín]], arkitekto, [[Universala Terminologio de la Arkitekturo]] (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 126.</ref> Li indikas [[etimologio]]n el la greka ''lampter'' kaj de tie la latina ''lanterna''.</ref>

Specifa formo de lanterno, malgranda kaj ne-portebla, kun fajra lumilo (kandelo aŭ [[Olelampo|olelampeto]], ne elektra lumo) kaj ofte kun eksteraĵo [[papero|papera]] kiu ne tolerus tro fortan venton ĉar ĝi mem povus ekbruli, estas [[lampiono]].

Jam uzitaj en la antikvaj kulturoj ekzemple de egiptoj, helenoj, fenicianoj kaj romianoj, lanternoj disvastiĝis al pli diversaj vivsituacioj en la frua [[mezepoko]]: Lumilo, plej ofte kandelo, malpli ofte olea lampeto, metiĝis en metalan kadron, kies flankaj partoj konsistis el platoj de lumtralasema [[kerato]], [[vitro]], [[kristalo]], [[pergameno]] aŭ [[papiruso]]. La lanternoj pendis en ĉambroj kaj salonoj, estis portataj dum nokta vojado kaj dum nokta [[gardostaro]] de soldatoj, kaj estis [[Signalilo|signaliloj]] sur ŝipoj. Anktaŭ ekzistis nur metalaj lanternoj kun multaj truetoj en plej ofte cilindra lada eksteraĵo - la truetoj permesis eniron de aero kaj eliron de lumo, sed tamen signifis protekton kontraŭ vento aŭ pluvo. Pendantaj lanternoj el [[Forĝado|forĝata]] metalo en la eŭropaj ŝtatoj de la [[16-a jarcento]] pli kaj pli fariĝis artaj objektoj.