Makabea dinastio: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto Etikedoj: Malfarita Vida redakto Poŝtelefona redakto Redakto de poŝaparata retejo |
Moldur (diskuto | kontribuoj) Malfaro de vandalismo. Etikedoj: permana malfaro Disambiguation links |
||
Linio 1:
{{Informkesto dinastio
La '''Makabeoj''' (- a.K.) aŭ '''Haŝmoneoj''' (laŭ la origina nomo, ) aŭ '''Hasmoneoj''' (laŭ la latina/greka formo) estis kiu regis fakte sendependan en inter kaj a.K. Ili ribelis kontraŭ en per la nomita kaj liberigis mem en kaj Judion en , sed poste perdis Judion al en . La historio de la dinastio estas priskribita en la . La juda historiisto, estas alia grava fonto pri la Makabeoj, kvankam multaj dubas la verecon de liaj asertoj pro tio, ke li estis kunlaboranto kun la romianoj kontraŭ la judoj.▼
| kesteroj =
{{Informkestero sinsekvo
| titolo = regantoj de [[Judio]]
| periodo = inter [[-142|142]] kaj [[-67|67]] a.K.
| antaŭ = [[Seleŭkio]]
| post = [[Romio]]
}}
}}
[[Dosiero:Brockhaus_and_Efron_Jewish_Encyclopedia_e6_545-0.jpg|eta|Ilustraĵo de Haŝmonea monero. Sur la fronto: "La ĉefpastro Johano kaj la amiko de la judoj." Sur la dorso: du [[korno de abundeco|kornoj de abundeco]] alfiksitaj kaj granata floro inter ili.]]
[[Dosiero:JanaeusCoinPhoto.jpg|eta|Monero de la tempo de Aleksandro Janaj. Fronto: Seleŭkida ankro. Kaj greka surskribo "BASILEWS ALEXANDROU", reĝo Aleksandro. Malantaŭa: ok-spoka rado, aŭ variaĵo de suno kaj pluvo. Antikva hebrea surskribo "Jonatano la Reĝo"]]
[[Dosiero:Amman_BW_10.JPG|eta|En la [[Manuskriptoj de la Morta Maro|Morta Maro-Volvlibroj]], kiuj datiĝas al la dua kaj unua jarcentoj a.K., estas unuaj skribaj atestoj pri juda kulturo (aŭ parto de ĝi) en la Hasmona periodo. Sur la bildo estas eltiraĵoj de Scroll 4Q175 - Ekspozicio ĉe la Jordana Muzeo de Arkeologio en Amano]]
▲La '''Makabeoj''' ([[-166|166]]-[[-37|37]] a.K.) aŭ '''Haŝmoneoj''' (laŭ la origina nomo, {{lang-he|חַשְׁמוֹנַאִים‎|t=Ḥaŝmōna'īm}}) aŭ '''Hasmoneoj''' (laŭ la latina/greka formo) estis [[judoj|juda]] [[dinastio]] kiu regis fakte sendependan [[Judio]]n en [[Palestino]] inter [[-142|142]] kaj [[-67|67]] a.K. Ili ribelis kontraŭ [[Seleŭkio]] en [[-167]] per la nomita [[Makabea ribelo]] kaj liberigis [[Jerusalemo]]n mem en [[-164]] kaj Judion en [[-142]], sed poste perdis Judion al [[Romio]] en [[-67]]. La historio de la dinastio estas priskribita en la [[Libro Makabeoj|Libroj de la Makabeoj]]. La juda historiisto, [[Josephus]] estas alia grava fonto pri la Makabeoj, kvankam multaj dubas la verecon de liaj asertoj pro tio, ke li estis kunlaboranto kun la romianoj kontraŭ la judoj.
[[Jehuda Makabeo]] fondis la dinastion en [[-166]], sed regis nur kun la titolo ''[[kohen gadol]]''. [[Aristobulo la 1-a]] estis la unua, kiu ekuzis la titolon "reĝo". La dinastio atingis la pinton de sia potenco teritorie sub [[Aleksandro Janeo|Aleksandro Janneo]] ĉirkaŭ [[-76]]. Antigono estis la lasta reĝo kaj estis mortigita de Antonio en [[-37]].
==Nomo==
"Makabeoj" estas la [[Biblio|biblia]] nomo por la [[dinastio]]. La [[grekoj]] nomis ilin la "Hasmoneoj".
==Makabeoj kaj judismo==
La unuaj Makabeoj estis ortodoksaj judoj el la [[kohen|sarcerdota]] kasto, kiuj kontraŭis pli helenismajn judojn, sed la Makabeoj iĝis pli helenismaj poste. Tamen ili ĉiam estis judaj, oponis ŝuldosklavecon kaj, malkiel multaj helenismaj reĝoj, neniam deklaris ke ili estus diaj.
Anstataŭ la helenisma formo de dia reĝeco, la Makabeoj kombinis la reĝecon kaj la [[Alta sacerdoto|alt-sacerdotecon]]. Tiel ili ja havis religian signifon.
La festo [[Ĥanuka]] aperis dum makabeaj tempoj, post kiam la Makabeoj konkeris la [[Templomonto]]n el la [[Seleŭkidoj]] kaj konsekris ĝin denove.
Laŭ la antikvaj profetoj, la juda [[mesio]], devenos de la [[tribo de Jehuda]], estonte filo de [[David]], sed la Makabeoj estis el la [[tribo de Levi]]. Do la Makabeoj ne estis konsideritaj legitimaj de ĉiuj subuloj, almenaŭ kiel reĝoj, sed ja kiel [[koheno]]j.
Sub la Makabeoj naskiĝis la du plej gravaj sektoj de [[judismo]]: la [[Fariseoj]] kaj la [[Sadukeoj]]. Ili alterne regis la [[Templo de Jerusalemo|Templon]] en [[Jerusalemo]]. La plejmulto de makabeaj reĝoj subtenis la sadukeojn, sed [[Salome Aleksandra]] preferis la fariseojn.
==Konkeroj==
Linio 22 ⟶ 34:
La juda ŝtato ankaŭ iĝis aliancano de la Romia Respubliko, kio poste kondukos al la okupo kaj elpelo de la judoj fare de la Romia Imperio.
La Makabeoj regis ne nur Judion, sed ankaŭ konkeris [[Idumeo]]n, [[Samario]]n kaj [[lando de Galileo|Galileon]]. Galileo kaj Idumeo konvertiĝis al judismo, kaj post la detruo de la [[Dua Templo]], Galileo iĝos rifuĝejo de la restantaj judoj en la lando, kiuj komponos [[Miŝnao]]n kaj la t.n. [[Jerusalema Talmudo|Jerusaleman Talmudon]].
==Regantoj==
* [[Aleksandro Janeo]], 103 ĝis 76 a.K.
* [[Salome Aleksandra]], 76 ĝis 67 a.K.
:''[de 67 ĝis 63 estis civila milito inter la fratoj Aristobulo la 2-a kaj Hirkano la 2-a]''
* [[Hirkano la 2-a]], 63 ĝis 40 a.K.
==Fino==
La idumeano [[Antipatro la 1-a (Idumeo)|Antipatro]] konkeris la Makabeojn kun la helpo de [[Romio]]. Lia filo, [[Herodo la Granda]], renversis la lastan reĝon, [[Antigono]], kaj mortigis la lastajn filojn de la dinastio.
[[Herodo Agripo la 1-a]] kaj [[Herodo Agripo la 2-a]], postaj reĝoj de Judio, devenis de la makabea dinastio tra Mariamne.
==Vidu ankaŭ==
* [[Historio de Antikva Israelo]]
* [[Izraelidoj]]
* [[Pompeo]]
* [[Antioĥo la 4-a Epifano]]
* [[Heroda dinastio]]
[[Kategorio:Makabea dinastio| ]]
| |||