Kiel registrite je 19:41, 19 feb. 2023 redakti Taylorbot (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Robotoj 30 976 redaktoj "inter alie"->"interalie" "enloĝanto"->"loĝanto" "konte"->"kunte" "Ŝ:Traduko"->"Ŝ:tradukita" \| t=1'215 su=11 in=11 at=11 -- only 205 edits left of totally 217 possible edits \| edr=000-0001(!!!) ovr=010-1111 aft=000-0001 ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Nuna versio ekde 10:43, 28 feb. 2023 redakti malfari LiMrBot (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Robotoj, Administrantoj 682 745 redaktoj e esperantigita ŝablono (Referencoj), formatigo de titoloj, multaj kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 5: La terminon "arta lingvo" oni jam en la frua tempo de Esperanto uzis por [[planlingvo]]j aŭ [[konstruita lingvo\|konstruitaj lingvoj]] ĝenerale; ĝi uziĝas plurfoje en "[[Esenco kaj Estonteco de la Internacia Lingvo]]" de [[L. L. Zamenhof]] kaj aliaj liaj verkoj por priskribi Esperanton, Volapukon ktp. Pli lastatempe ĝi uziĝis kontraste al "planlingvo" kaj "internacia helplingvo" por signifi la lingvojn, kiujn homoj kreis ĉefe por artaj kaj ne por praktikaj celoj. Ĉi tiu artikolo temas pri "artaj lingvoj" laŭ ĉi tiu pli moderna uzo. Estas diversaj skoloj pri la farado de artaj lingvoj, ĉefe la ''naturisma'' skolo, kiu celas fari lingvojn kun natureca komplikeco kaj historia profundo, aparte per farado de fikcia pralingvo el kiu oni evoluigas unu aŭ plurajn aliajn artajn lingvojn. Tiel faris [[J. R. R. Tolkien]], ekzemple, en sia familio de elfaj lingvoj, kaj [[Mark Rosenfelder]] en sia familio [[Verdurian]]. Aliaj skoloj faras lingvojn intence malnaturajn, kredeble parolataj de ne-homaj estaĵoj, aŭ lingvojn tiel regulajn kiel ekz. Esperanto sed sen ties helplingva celo. == Specoj de artaj lingvoj == === Fikcilingvoj === ''=> Vidu ĉefartikolon: [[Fikcilingvo]]'' Fikcilingvo estas lingvo, kiun homo konscie konstruis kuntekste de fikcia mondo. Iujn oni faras por doni kredeblon, alimondecon, aŭ realismon al [[fikcio\|fikcia]] verko; je aliaj, la lingvo mem estas la ĉefa celo, kaj la fikcia mondo estas nur skeĉe farita por doni kuntekston al la lingvo. === Mikrolandaj lingvoj === '''Mikrolandaj lingvoj''' estas kreitaj por la uzo de [[mikrolando]]j. Verŝajne la plej fama estas [[Talossan]] de [[R. Ben Madison]], uzata oficiale de la [[Reĝlando de Talossa]] kaj parolata flue de manpleno da talosaanoj. === Personaj lingvoj === '''Personaj lingvoj''' estas lingvoj kreitaj por la propra uzo de la kreinto. Multaj el ties kreintoj faras multajn personajn lingvojn kaj ne multe uzas iun ajn el ili,<ref>[http://archives.conlang.info/wu/seifi/phirqondal.html "Average life of a conlang"], mesaĝaro en la listgrupo CONLANG, aŭgusto 2008</ref> sed iuj faras unu lingvon tre detale dum multaj jaroj, kaj uzas ilin multe por personaĵoj, ekzemple por verki taglibrojn. Kelkaj eĉ iĝas pli-malpli fluaj parolantoj de sia lingvo. Ekzemploj inkluzivas [[Taneraic]] de Javant Biarujia, mna Vanantha de Paul Burgess,<ref>[http://archives.conlang.info/ji/phoelque/bhilvheilghian.html "Introducing Paul Burgess and his radioactive imagination!"], mesaĝaro en la listgrupo CONLANG, marto 2003</ref> K de [[Robert Dessaix]], [[Vabungula]] de Bill Price, [[Loglio]] de Marcos Cramer, kaj [[gjâ-zym-byn]] de Jim Henry. En la angla la termino "hermetic language" estas uzata de kelkaj farantoj de tiaj personaj lingvoj; pli-malpli "kaŝlingvo" aŭ "sekreta lingvo", sed kun ia kromsenco de mistikismo. Javant Biarujia priskribas sian [[Taneraic]], "privata negoco inter la mondo ĉirkaŭ mi kaj la mondo en mi; publikaj vortoj simple ne povis garantii al mi la privatan esprimon, kiun mi celis."<ref>[http://www.phreacs.com.au/tanerai/ Taneraic on the Web]</ref> Robert Dessaix diras pri sia K: "Mi volis vortojn, kiuj priskribis la realon. Do mi elpensis ilin."<ref>[https://web.archive.org/web/20050130233538/http://www.abc.net.au/rn/arts/ling/stories/s693291.htm "The Language of K"], ''Lingua Franca'', la 19-an de Decembro 1998</ref><!-- kiam mi finverkos mian artikolon pri homoj fluaj en sia persona lingvo, mi aldonos tre trafan diron de Jim Hopkins pri sia Itlani, "Itlani estas la lingvo de mia animo". --> ~~===Ŝercaj lingvoj===~~ '''Ŝercaj lingvoj''' estas lingvoj kreitaj ĉefe por amuzo. La humoro povas deveni el amuza sono de la lingvo, aŭ el satiraĵo pri iu aspekto de lingvoj. Ekzemploj inkluzivas [[Europanto]], [http://www.dilingo.com DiLingo] {{Webarchiv\|url=https://web.archive.org/web/20161027135104/http://www.dilingo.com/ \|date=2016-10-27 }}, kaj [http://kisa.ca/oou.html Oou]{{404\|date=August 2021 \|bot=InternetArchiveBot \|fix-attempted=yes }} de [[Sonja Lang]]. Oni povas distingi ŝercajn lingvojn, kiuj estas pli-malpli memstaraj artaj lingvoj, de lingvo-ludoj kiuj modifas naturan lingvon en ŝerca maniero (ekz. ''[[Pig Latin]]'' surbaze de la angla, aŭ [[Verlan]] surbaze de la franca).▼ ===~~Artaj~~ ~~lingvotavoloj~~Ŝercaj lingvoj === ▲'''Ŝercaj lingvoj''' estas lingvoj kreitaj ĉefe por amuzo. La humoro povas deveni el amuza sono de la lingvo, aŭ el satiraĵo pri iu aspekto de lingvoj. Ekzemploj inkluzivas [[Europanto]], [http://www.dilingo.com DiLingo] {{Webarchiv\|url=https://web.archive.org/web/20161027135104/http://www.dilingo.com/ \|date=2016-10-27 }}, kaj [http://kisa.ca/oou.html Oou]{{404\|date=August 2021 \|bot=InternetArchiveBot \|fix-attempted=yes }} de [[Sonja Lang]]. Oni povas distingi ŝercajn lingvojn, kiuj estas pli-malpli memstaraj artaj lingvoj, de lingvo-ludoj kiuj modifas naturan lingvon en ŝerca maniero (ekz. ''[[Pig Latin]]'' surbaze de la angla, aŭ [[Verlan]] surbaze de la franca). '''Arta lingvotavolo''' aŭ '''arta registro''' estas aparta [[lingvotavolo\|maniero de parolo]] uzata en artaj kaj ceremoniaj kuntekstoj. En multaj lingvoj ekzistas vortoj, kiuj preskaŭ nur estas uzataj en poezio. En kelkaj lingvoj tio estas sistemigita, tiel ke granda nombro da ordinaraj vortoj estas anstataŭigataj per aliaj en tia kunteksto. La plej konata ekzemplo estas la ''kawi''-registro de la [[java lingvo]]. En tiu lingvo jam ekzistis du tiaspecaj registroj, nomataj ''ngoko'' kaj ''krama''. ''Ngoko''n oni uzas parolante kun samranguloj, dum ''krama'' estas postulata parolante al persono de pli alta rango. Estas pli ol 300 vortoj, kiuj malsamas. La poetoj aldonis al tiu sistemo trian registron (''kawi'' signifas 'poeto').▼ === Artaj lingvotavoloj === ===Arta lingvo kun socia funkcio===▼ ▲'''Arta lingvotavolo''' aŭ '''arta registro''' estas aparta [[lingvotavolo\|maniero de parolo]] uzata en artaj kaj ceremoniaj kuntekstoj. En multaj lingvoj ekzistas vortoj, kiuj preskaŭ nur estas uzataj en poezio. En kelkaj lingvoj tio estas sistemigita, tiel ke granda nombro da ordinaraj vortoj estas anstataŭigataj per aliaj en tia kunteksto. La plej konata ekzemplo estas la ''kawi''-registro de la [[java lingvo]]. En tiu lingvo jam ekzistis du tiaspecaj registroj, nomataj ''ngoko'' kaj ''krama''. ''Ngoko''n oni uzas parolante kun samranguloj, dum ''krama'' estas postulata parolante al persono de pli alta rango. Estas pli ol 300 vortoj, kiuj malsamas. La poetoj aldonis al tiu sistemo trian registron (''kawi'' signifas 'poeto'). ▲=== Arta lingvo kun socia funkcio === Tute apartan kazon reprezentas '''[[damino]]''', kiun oni povas konsideri aŭ kiel ekstreman formon de registro de la [[lardila lingvo]] de Aŭstralio, aŭ pli ĝustadire kiel apartan lingvon ceremonian, artan kaj [[eksperimenta lingvo\|eksperimentan]]. En tiu kazo, la tuta vortaro estis anstataŭigita, kaj ankaŭ la fonetismo estis draste ŝanĝita. La lingvo havis socian funkcion, sed estas sendube esprimo de arto. Pro siaj eksterordinaraj ecoj kaj la vasta praktikado de la lingvo, oni eĉ povas konsideri [[damino]]n la plej eminenta el ĉiuj artaj lingvoj. == Bibliografio == * Barnes, Myra E. ''Linguistics and languages in science fiction - fantasy''. New York: Arno Press, 1974 (196 p.)▼ * Higley, Sarah L. ''Hildegard of Bingen's Unknown Language''. Palgrave Macmillan, 2007. Enhavas ne nur longan diskuton de la [[Lingua Ignota]], sed ankaŭ sufiĉe ampleksan ĉapitron pri moderna farado de artaj lingvoj.▼ == Vidu ankaŭ ==▼ ▲* Barnes, Myra E. ''Linguistics and languages in science fiction - fantasy''. New York: Arno Press, 1974 (196 p.) ▲* Higley, Sarah L. ''Hildegard of Bingen's Unknown Language''. Palgrave Macmillan, 2007. Enhavas ne nur longan diskuton de la [[Lingua Ignota]], sed ankaŭ sufiĉe ampleksan ĉapitron pri moderna farado de artaj lingvoj. ▲==Vidu ankaŭ== [[Fikciskribo]] Linio 42: == Referencoj == {{Referencoj}}<br /> [[Kategorio:~~artaj~~Artaj lingvoj\| ]]▼ ~~<references/><br />~~ ▲[[Kategorio:artaj lingvoj\| ]] [[Kategorio:Lingvotipoj]]

Arta lingvo: Malsamoj inter versioj