Historiografio: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Sj1mor (diskuto | kontribuoj) |
lingva polurado, novaj alineoj pri la 20-a jarcento kaj pri usona kvantiga historio laŭ la angla en:Special:Permalink/1152098371 |
||
Linio 1:
[[Dosiero:DublinVermeer.jpg|eta|dekstra|La skribistino - [[Johannes Vermeer]]]]
'''Historiografio''' estas la skriba pritrakto de pasintaj okazaĵoj, precipe tiaj kiaj estas interesaj por
Homon, kiu verkas historiografion, oni nomas ''historiografo''; por la historiosciencisto oni preferas la vorton [[historiisto]].
==Evoluo en Eŭropo==
===Antikveco===
"Patro de historiografio"
Ĉe la [[romia imperio|romianoj]] evoluiĝis historiografio nur en la lasta jarcento de la respublika sistemo. [[Salustio]], [[Tito Livio]] kaj aparte [[Tacito]] ja
▲Ĉe la [[romia imperio|romianoj]] evoluiĝis historiografio nur en la lasta jarcento de la respublika sistemo. [[Salustio]], [[Tito Livio]] kaj aparte [[Tacito]] ja egaligis la helenajn idolojn. Ankaŭ ĉe la pli postaj historiografoj ([[Suetonio]], [[Velleius Paterculus]], Iosephus, [[Amiano Marĉelino]], [[Kasjo Diono]] i.a.) la antivaj steloj reaperetis.
===Ekfloro post la Mezepoko===
Mezepoke ŝajne altkvalita historiografia arto estis for. Nur kelkaj biografioj, i.a. de [[Karolo la Granda]] fare de [[Eginhardo]], kaj kelkaj universalhistoriaĵoj (ekz. de Otto von Freising) menciindas. Reekfloro estis en la tempo de [[humanismo]], unue en [[Italujo]], kie [[Makiavelo]] gravis. Estiĝis ne nur historiaj verkoj, kiuj pritraktis la aferojn laŭ certaj vidpunktoj kaj ideoj strebante je vereco sub artista formo, sed establiĝis bazoj de scienca esplorado. Oni instalis historiajn katedrojn kaj eldonis kolektojn kaj antologiojn historiografiajn. Analoj, rememoroj, historiaj verkoj objektivaj, universalhistoriaĵoj
Tamen
==20-a jarcento==
{{see also|:Kategorio:Historiografio laŭ landoj}}
Historiografion en la 20-a jarcento regis moviĝo en universitatojn kaj fakajn esplorcentrojn. Popularan historion daŭre verkis memedukitaj amatoroj, sed faka historio fariĝadis la propraĵo de universitate trejnitaj doktoroj. La trejnado elstarigis laboradon pri unuarangaj fontoj en arkivoj. Universitataj seminarioj instruis doktoriĝontojn kiel revui la historiografion de la temoj, por ke ili kapablu kompreni la aktuale uzatajn konceptarojn kaj la kritikojn pri iliaj fortoj kaj malfortoj.<ref>John Higham, ''History: Professional Scholarship in America'' (1989) ch 1 {{ISBN|978-0801839528}}</ref><ref>{{cite journal |first=Ian |last=Hesketh |title=Writing history in Macaulay's shadow: J. R. Seeley, E. A. Freeman, and the audience for scientific history in late Victorian Britain |journal=Journal of the Canadian Historical Association |volume=22 |issue=2 |year=2011 |pages=30–56 |doi=10.7202/1008977ar |doi-access=free }}</ref> Ĉe tiu evoluo okcidenta Eŭropo kaj Usono alprenis gvidan rolon. Ankaŭ la starigo de [[regionaj studoj]] evoluigis historiografian praktikadon.
===Usono===
La usona "gramatika" studtemaro en la 19-a jarcento inkludis klasikan kaj postan eŭropan historion. Usona historio estis ekinkludita en la pli malfrua parto de la jarcento.<ref>Barry Joyce, ''The First U.S. History Textbooks: Constructing and Disseminating the American Tale in the Nineteenth Century'' (Lexington, 2015). viii, 335 pp. {{ISBN|978-1498502153}}</ref>
Serio de diversaj aliroj aperis en la 20-a jarcento. En 2009=2012 eldoniĝis averaĝe po 16 000 novaj fakhistoriaj libroj jare.<ref>See [http://www.humanitiesindicators.org/content/indicatordoc.aspx?i=88#fig393 table IV-12b] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924031814/http://www.humanitiesindicators.org/content/indicatordoc.aspx?i=88#fig393 |date=2015-09-24 }}</ref>
====Kvantiga historio====
[[Socia historio]], foje nomata "nova socia historio", estas ampleksa subfako, kiu studas la spertojn de ordinaruloj en la pasinteco.<ref>{{Cite journal |last=Veysey |first=Laurence |date=1979 |title=The "New" Social History in the Context of American Historical Writing |url=https://www.jstor.org/stable/2700953 |journal=Reviews in American History |volume=7 |issue=1 |pages=1–12 |doi=10.2307/2700953 |issn=0048-7511}}</ref> Ĝi kreskegis en la jardekoj de 1960 kaj 1970 kaj daŭre estas bone reprezentata en universitataj fakoj. Tamen, post 1980 la "kultura ĝiro" direktis la sekvan generacion al novaj temoj. Inter 1975 kaj 1995 la proporcioj de profesoroj identigantaj sin kiel socihistoriaj ĉe usonaj universitatoj kreskis de 31 ĝis 41 elcente, dum la proporcio de politikhistoriistoj malkreskis de 40 ĝis 30 elcente.<ref name="Stats"/>
▲Tamen ne ĉiuj samtempe komenciĝis! Post la jam laŭditaj italoj venis, en la 17-a kaj la 18-a jarcentoj la anglaj kaj francaj scienculoj. Ekde la 19-a jarcento plej gravis la germanoj. Kun [[Barthold Georg Niebuhr]] kaj [[Leopold von Ranke]] malfermiĝis nova epoko de historiografio, ne nur en [[Germanlingvio]] sed ĉie ajn, kie oni observis iliajn modernajn metodojn. Baldaŭ poste komenciĝis specialiĝo de sciencoj, kio senteblis memkompreneble ankaŭ ĉe historigrafio.
==Terminoj kaj temaroj==
Jen listo nekompleta de historiografiaj ĝenroj:
*[[kroniko]]j
*[[tutmonda historio|tutmonda historiografio]] (foje distingata de [[eŭropcentrismo|eŭropcentrisma]])
*[[kortega historio|ĉekortega historiografio]]
*[[eklezia historio|eklezia historiografio]]
*[[kulturhistorio|kultura historiografio]]
*[[nacia historio|nacia historiografio]]
*[[politika historio|politika historiografio]]
*
*[[supernacia historio|supernacia historiografio]]
*[[universala historio|universala historiografio]]
*[[ekonomia historio|ekonomia historiografio]]
*[[virina historio|privirina historiografio]]
*fakaj historiografio: ekz. [[juro|jurscienca]], [[universitato|universitata]], [[historio de tekniko|teknika]], [[literatura historio|literatura]],
== Vidu ankaŭ ==
Linio 33 ⟶ 48:
* ''[[Mezopotamiaj kronikoj]]''
==
Meyers Großes Konversations-Lexikon, Band 7. Leipzig 1907, p. 680, kio [http://www.zeno.org/nid/20006675344 legeblas tie ĉi interrete.]
| |||