Antropocentrismo

Antropocentrismo (el la greka άνθρωπος, anthropos, homo", kaj κέντρον, kentron, centro) aŭ homcentrismo estas tendenco – kiu povas esti propra de teorio, religio aŭ de simpla opinio – konsideri la homan estaĵon, kaj ĉiun liajn personan propraĵaron kiel centra en la universo. Tiu centreco povas esti interpretita laŭ diversaj akcentoj kaj nuancoj: simpla supereco rilate la ceteron de la besta mondo aŭ ontologia supereco sur la tuta realaĵaro pro tio ke la homo estas konsiderata kiel imanenta esprimo de la spirito kiu staras ĉebaze de la universo.

La arbo de la vivo de Haeckel kiu faras la homon la celo de la evoluo.

Historio de antropocentrismo

Apartaĵo kiu unuigas la plej elstarajn okcidentajn filozofiojn aperintajn antaŭ la duono de la 20-a jarcento estas la tendenco sin starigi en la perspektivo meti la homon centren de ĉio, kvazaŭ ne-kapablo konstrui etikan, ontologian kaj epistemologian rezonadon ekstere de la homaj elementoj.

Unua ekzemplo de antropocentra koncepto alestiĝis en la 5-a jarcento a.K. iniciate de Sokrato kaj de sofistoj. La filozofoj antaŭsokrataj interesiĝis precipe pri la ĉirkaŭa naturo, en kiu ili malkovris la nous kiun tamen baldaŭ filozofoj translokigu precipe kiel distingilon de la homo. Kun Sokrato kaj sofistoj, male, la atento translokiĝas precipe sur la Homo. Pitagoro kunparolis pri la homo kiu estas mezuro de ĉiuj aĵoj. Γνῶθι σεαυτόν (Konu vin mem), diradis Sokrato, ĝuste indikante la superecon de la Sciokapablo de la homo sur la naturo. Post tiuj filozofoj, ĉiuj okupiĝis en la studado pri la homo kvazaŭ preterlasante la esploron pri kiel naskiĝis la universo, kio estis la precipa esploro de la antaŭsokratoj.

Tiu vola elekto de la filozofio, jam de Aristotelo trovis plifortigon en la hebrea kaj kristana Biblio kie estas klarlitere instruate ke nur la homo estas kreita ‘’’’laŭ la bildo de Dio””” kaj do nur li “””kapablas je Dio”””, dialogi kun li kaj partopreni en lian vivon. Tiu vidpunkto trovas, spurante Sanktan Aŭgustenon de Hipono subtenon kaj disvolviĝon en la skolastikuloj kaj en juda kaj islama filozofioj. Laŭ ili nur la homo havas la respondecon de la elekto inter la bono kaj la malbonoKiam tiuj filozofoj adresas sian atenton al la naturo, urĝitaj ankaŭ de la novaj geografiaj kaj fizikaj kaj astronomiaj malkovroj, tio okazas en subtrato de antrpocentrismo. Tio okazas ankaŭ en Giordano Bruno kiu identigis la spacan senfinecon kun la ontologia senfineco. Simile okazas pro la Galileo Galilei kies interesiĝo pri fizikaj kaj astromoniaj fenomenoj kunekzistas kun sia antrocentrismo en kiu nur la homa intelekto kapablas je scio pri la bono kaj malbono ktp.

Oni diras ke la lasta trafo kontraŭ antropocentrismo devenus en 1859 de Charles Darwin, kiu en la eseo La origino de specioj (Origin of Species) prezentos la meĥanismon de la natura selektado, de kiu ankaŭ la homo estus hazarda rezulto kun la aliaj estaĵoj kunvivantaj kun ni la saman destinon. Science ne plu validis koncepton de ontologia supereco aŭ plievoluiĝo de unu specio super aliaj. Tamen, neniu trafos venis en tiu darvina doktrino ĉar oftege ĝi trovas konsenton en kristanaj, ekzemple, teologoj kaj neniam ĝi ricevis kondamnon, kiel sciencan malkovraĵon, de kristanaj instancoj.

Antropocentrismo kaj tutmondaj kulturoj

Necesas precizigi ke antropocentrismo estas aparta karakterizo de la eŭroaziaj civilizoj; la afrikaj kulturoj, la antaŭkolumbaj kaj aborigenaj, laŭ iuj skoloj de antropologio ne spertis tiun tendencon, kiu alestiĝas, laŭ ili, kun la kreskiĝo de la teknologia kulturo kaj kiun provas fostreki kelkaj nuntempaj filozofioj.

La vizio antropocentra daŭrigas distingi la globalan nuntempan civilizon, ofte batalata tamen de etikaj pensfluoj ne-antropocentraj, kiel kontraŭspeciismo aŭ ekologio profunda kiuj, male, provas enŝovi la homan estulon en la naturon kiel nuran naturaĵon: ili intencas detrui la konvinkon laŭ kiu la homo estus la despota mastro de ĉio.

Efikon bonan, ĉiukaze, tiuj kontraŭantropocentaj pensfluoj produktas: alarmo pri la senraciaj ekspluatoj de la naturo kaj, foje, pri la turmentoj senmotive truditaj al bestoj...

Valoron intrinsekan al unuopa aĵo atribuas kristanismo per ĝia similo kun la idea kuŝanta en Dio priskribita kiel Logos.<ref<Aparte en la filozofio kaj teologio de Duns Skoto.</ref>

Ĵus enkampiĝis tieldirita antropocentrismo “febla” aŭ nobla aŭ memkritika, batalata tamen de kontraŭantropocentrismo, proponata kaj disvastigata de John Passmore: la maniero plej justa por defendi la naturon ne konsistas en la atribuado al ĝi de intrinseka valoro, sed en la pliigo de ĝiaj instrumentaj valoroj (nutraj, energiaj, estetikaj, spiritaj aŭ kulturaj), evidentigante la striktan ligilon inter tiuj valoroj kaj la bonstato de la nuna kaj estonta homaro.

Kritikoj

Ekologia filozofio

Laŭ iuj, la nuntempa homa vivostilo detruas la naturon sufiĉe por difini novan geologian epokon: la antropocenon.

Ekde la 20-a jarcento, precipe post 1945, ekologia filozofio evoluigis novajn pensadojn pri la rilato inter la homa specio kaj la universo, rilate kun evoluoj de mediscienco kiuj naskis ekologion fine de la 19-a jarcento.

Bestaj rajtoj

Antropocentrismo estas kritikata kiel speciisma de la bestrajta movado, kiu male asertas, ke homoj kaj alispeciaj bestoj havas la saman imanentan valoron . Frua tia kritikanto estis la zoologo kaj filozofo J. Howard Moore, kiu en sia libro La universala parenceco (1906) asertis, ke La Origino de Specioj de Charles Darwin (1859) "sigelis la kondamnon de antropocentrismo" kaj:

La nun supozata psika fendego inter homaj kaj nehomaj estaĵoj neniel pli ekzistas, ekster la fantaziema imagado de la homo, ol la iam supozata korpa fendego. Ĝi estas pura fikcio. La supozo estas restaĵo de la rapide forvelkanta orgojlo de la antropocentrismo, kaj ĝin pluvivigas de erao al erao homa egoismo kaj fifiero. Ĝi havas fundamenton nek en scienco nek en komuna saĝo. La homo klopodas malplikulpigi sin per la laŭdado de si mem kaj la mallaŭdado kaj degradado de siaj viktimoj.

La nuntempa fako kritikaj bestaj studoj reliefigas la institucian aspekton de speciisma antropocentrismo, kiu surbaze de homcentrismaj epistemologioj instalas efektivajn perfortajn praktikojn de homoj kontraŭ alispeciaj bestoj.

Literaturo

• Matteo Andreozzi, Verso una Prospettiva Ecocentrica. Ecologia profonda e pensiero a rete, LED: edizioni universitarie, 2011, ISBN 978-88-7916-416-0
• Matteo Andreozzi (a cura di), Etiche dell'ambiente. Voci e prospettive, LED: edizioni universitarie, 2012, ISBN 978-88-7916-612-6
• John Passmore, La nostra responsabilità per la natura (1974), Milano, Feltrinelli, 1991, ISBN: 978-0715607565
• Guido Dalla Casa, L'Ecologia Profonda. Lineamenti per una nuova visione del mondo, Milano, Mimesis, 2011, Collana Eterotopie, ISBN 978-88-575-0632-6
• Mark Sagoff, "On Preserving The Natural Environment", in The Yale Law Journal, Vol. 84, n° 2 (December 1974), pp. 205-267
• Brian G. Norton, "Environmental Ethics and Weak Anthropocentrism", in Environmental Ethics, Vol. 6, n° 2 (Summer 1984), pp. 131-148
• Eugene C. Hargrove, Fondamenti di etica ambientale: prospettive filosofiche del problema ambientale (1989), Padova, Muzzio, 1990 ISBN 978-88-7021-534-2

Vidu ankaŭ

• Tercentra teorio
• Antropica principo
• Suncentrismo
• Antropomorfismo
• Humanismo
• Speciismo
• Kontraŭspeciismo
• Ekosofio
• Kantiko de la Kreitaĵoj

Eksteraj ligiloj

• [3] Arkivigite je 2013-09-24 per la retarkivo Wayback Machine franclingva hsirotio de antrpocentrismo