Butea monosperma
Butea monosperma, aŭ Palasarbo (en panĝaba: ਕੇਸੂ, en sanskrito: किंशुक, en telugua: మోదుగ/మోదుగు, en hinda: पलाश, en bengala: পলাশ, en maratia: पळस, en birma: ပေါက်ပင်) estas arbospecio de la genro Butea indiĝena el tropikaj kaj subtropikaj partoj de la Hinda Subkontinento kaj Sudorienta Azio, kreskanta en tuta Barato, Bangladeŝo, Nepalo, Pakistano, Srilanko, Birmo, Tajlando, Laoso, Kamboĝo, Vjetnamio, Malajzio, kaj okcidenta Indonezio.[1] Komunaj nomoj estas Palaso, Dako, Flamo de la Arbaro, Papagoarbo, Keŝuo (en panĝaba) kaj Kesudono (en gujerata).
| Butea monosperma | |
|---|---|
|
| |
| En Bengaluro, Hindio | |
| regno | plantae |
| divizio | angiospermoj |
| klaso | verdukotiledonoj |
| ordo | rozedoj |
| ordo | Fabaloj |
| familio | Fabacoj |
| genro | Butea |
| specio | B. monosperma |
| binomo | Butea monosperma |
| klasifikfonto | (Lam.) Taub. |
_flowers_in_Kolkata_I_IMG_4225.jpg)
Ĝi estas mezgranda seksezona decidua foliarbo, kreskanta ĝis 15 m alta. Ĝi estas malrapide kreskanta arbo, kaj junaj arboj havas kreskan rapidecon de kelkaj futoj jare. La folioj estas pinataj, kun 8–16 cm petiolo kaj tri folietoj, ĉiu de 10–20 cm da longeco. La floroj estas 2.5 cm longaj, brilaj oranĝecruĝaj, kaj produktitaj en grapoloj ĝis 15 cm longaj. La frukto estas balgo 15–20 cm longa kaj 4–5 cm larĝa.[2]
En Okcidenta Bengalo, ĝi estas rilata al fontoj, precipe tra la poemoj kaj kantoj de nobelpremiito Rabindranath Tagore, kiu komparis ĝian brile oranĝan flam-similan floron kun fajro. En Ŝantiniketo, kie Tagore vivis, tiu floro fariĝis nemalhavebla parto de la festado de printempo. La planto donis nomon al la urbo Palaŝi, fama pro la historia Batalo de Plassey okazinta tie.
Estas dirite ke la arbo estas formo de Agnidev, dio de Fajro. Ĝi estis puno donita al li de diino Parvatio pro ĝenado fare al ŝi kaj al la privateco de Ŝivao.
En la Telangana regiono de Andra-Pradeŝo, la floroj estas speciale uzataj en la kultado de Ŝivao okaze de la festivalo Maha Ŝivratri. En la telugua, tiu arbo estas nomata Modugu-ketu.
En Kerala, ĝi estas nomita "plasu" kaj "ĉamata". Ĉamata estas la popola versio de la sanskrita vorto "Samida", malgranda lignopeco kiu estas uzata por "agnihotra" aŭ fajrorito. En la plej granda parto de la malnovaj keralaj braminaj domoj, oni povas trovi tiun arbon ĉar ĝi estas vaste uzata por fajrorito.
Historio redakti
Historie, panasarbaroj kovris grandan parton da la doaba regiono inter la Gango kaj Jamuna, sed la arbaroj estis dehakitaj por agrikulturo komence de la 19-a jarcento kiam la Brita Orienthinda Kompanio pliigis impostopostulojn por la kamparanoj.[3]
Uzoj redakti
Ĝi estas uzita por produktado de ligno, rezino, furaĝo, kuraciloj, kaj tinkturfarbo. La ligno estas malpure blanka kaj mola kaj, estante daŭra sub akvo, estas uzata por putkadrumoj kaj akvoŝoveliloj. Bona lignokarbo povas esti produktita el ĝi. La folioj estas kutime tre ledecaj kaj ne manĝeblaj de brutaro.
Uzado por ledo redakti
La gumo estas konata kiel bengala kinoo kaj estas konsiderata valora fare de drogistoj pro siaj adstringaj kvalitoj kaj de ledolaboristoj pro sia tanino.[4]
Kuirarta uzo redakti
La gumo de la arbo, nomita kamarkas en la hinda, estas uzata en certaj manĝpotoj.
En pli malriĉaj regionoj, ekzemple en Maharaŝtro, tiu arbo inter aliaj disponigas foliojn kiuj estas uzitaj aŭ plurpece kune aŭ unuope (nur en kazo de bananfolio) por fari folio-platon por servado de manĝo, kaj ekzemple estema bofilo en pli aĝaj tempoj (ĝis jarcento antaŭe) estis testita je sia lerteco en farado de tiu plato kaj bovlo (por servado de pli likvaj partoj de la manĝo kiel ekzemple dalo aŭ stufaĵoj), antaŭ esti deklarita akceptebla per la onta bopatro.
Uzo kiel tinkturfarbo redakti
La floroj estas uzataj por prepari la tradician koloron por festivalo Holi. Ĝi ankaŭ estas utiligita kiel tinkturfarbo por ŝtofo.
Uzo kiel insekticido redakti
La planto mortigas kulojn, allogitaj per la odoro kaj koloro de la floro. Kulovoj kiuj estas demetitaj en la likvaĵon ene de la floro neniam eloviĝos. Ĉiu moskito kiu tuŝas la florlikvaĵon neniam eskapas de ĝi.
Literaturo redakti
Tiu arbo estis uzita en panĝaba literaturo grandskale. Granda panĝaba poeto Harinder Singh Mahboob utiligis ĝin kiel simbolon en sia poezio:
ਤਪਦੇ ਕੇਸੂ ਛੂਹਣ ਲਈ
ਵਲ ਰੋਹੀਆਂ ਜਾਵੇਂ,
ਮੰਗੂ ਮੇਰੇ ਦੂਰ ਨੇ
ਕਿਸੇ ਬ੍ਰਿਛ ਦੀ ਛਾਂਵੇਂ,
ਭੇਦ ਪੁਰਾਣਾ ਕਦੋਂ ਦਾ, ਵਲ ਪੱਤਣਾਂ ਚਾਇਆ,
ਮਨ ਪਰਦੇਸੀ ਜੇ ਥੀਐ, ਸਭ ਦੇਸ ਪਰਾਇਆ।
-ਝਨਾਂ ਦੀ ਰਾਤ (੩੯੧)
Tapade kesū chūhaṇa lasī
vala rohīāṃ jāveṃ,
maṃgū mere dūra ne
kise bricha dī chāṃveṃ,
bheda purāṇā kadoṃ dā, vala pattaṇāṃ cāiā,
mana paradesī je thīai, sabha desa parāiā.
-Jhanāṃ dī rāta (391)
En la novelo Beyond the Pale de Rudyard Kipling (enhavita en Plain Tales from the Hills, publikigita en 1888), li diras de la dakarbo: "La floro de la dakarbo signifas aŭ deziro", "venu", "skribu", aŭ "danĝero", depende de kombinado kun aliaj aĵoj.'
Ĉi-supra strofo estas tradukita ĉi tie fare de Barbara Stoller Miller, ĉar Kimsuka floras, ŝi utiligas la komunan nomon "Flamo-arbo-petaloj":
Referencoj redakti
- ↑ Butea monosperma (Lam.) Taub.. Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture (2006-05-18). Alirita 2009-10-24.
- ↑ Hŭley, A., ed. (1992).New RHS Dictionary of Gardening. Macmillan ISBN 0-333-47494-5.
- ↑ Mann, Michael, Ecological Change in North India: Deforestation and Agrarian Distress in the Ganga-Yamuna Doab 1800-1850, in "Nature and the Orient" edited by Grove, Damodaran and Sangwan
- ↑ Cowen, D. V. 1984, "publisher=THACKER and Co. Ltd.. Flowering Trees and Shrubs in India, Sixth Edition, p. 3".
Aliaj ligiloj redakti
PLANT REVIEW: Butea monosperma Arkivigite je 2012-12-24 per la retarkivo Wayback Machine
Fonto redakti
En tiu ĉi artikolo estas uzita maŝina traduko de WikiTrans de teksto el la artikolo Butea monosperma en la angla Vikipedio.
