Prezidentaj balotoj en Francio
En Francio, la prezidenta baloto decidas pri la persono, kiu estos elektita prezidanto de la Respubliko por kvinjara mandato. La unua franca prezidento estis Louis-Napoléon Bonaparte en 1848, kiu estis ankaŭ la plej juna (40-jara) ĝis la elekto de Emmanuel Macron en 2017 kiu prezidentiĝis aĝante 39 jarojn..
En la kvina Respubliko, kaj ĝis la konstitucia leĝo de la 23-a de julio 2008, ne estis limo pri la nombro de mandatoj por prezidanto de la Respubliko. Nun, laŭ artikolo 6 de la Konstitucio, la mandato de prezidento povas esti nur unufoje renovigita.
La du sekvaj balotvicoj de la prezidenta baloto okazis la 22-an de aprilo kaj la 6-an de majo 2012.
La du lastaj balotvicoj de la lasta prezidenta baloto okazis la 23-an de aprilo kaj la 7-an de majo 2017.
Karakterizoj redakti
Balotaj kondiĉoj redakti
La balotprocezo de la prezidenta baloto estas difinita per la artikoloj 6, 7 kaj 58 de la franca konstitucio.
Ekde la referendumo de 1962, la prezidenta baloto okazas laŭ rekta ununoma universala balotsistemo. Se kandidato atingas absolutan plimulton de la esprimitaj voĉoj (la duono de tiuj voĉoj plus unu) en la unua balotvico, ĝi estas elektita. Alikaze, dua balotvico okazas du semajnojn poste por elekti inter la du kandidatoj, kiuj estis la unuaj en la unua vico. Tiam, la kandidato kiu havas simplan plimulton estas elektita.
En la historio, dua balotvico ĉiam necesis, neniu kandidato superis 50 % de la esprimitaj voĉoj en la unua vico (Charles de Gaulle atingis 44,6 % okaze de la baloto de 1965, kio estas la maksimumo neniam atingita ĝis nun).
La rezultoj de la baloto estas proklamitaj de la Konstitucia Konsilio, kiu ankaŭ respondecas pri la reguleco de la baloto.
Balotantoj redakti
La prezidenta baloto estas malfermita al ĉiuj balotantaj de naciaj balotoj, tio estas al ĉiu civitano :
- 18-jara aŭ pli en la balottago ;
- kun franca nacieco ;
- kun plenaj politikaj kaj civilaj rajtoj ;
- enskribita sur la balotlistoj.
Kontrolo de elektebleco redakti
La Konstitucia Konsilio kaj la Nacia Komisiono pri Kampanjaj Kontoj kaj Politikaj Financadoj kontrolas la baloton : ricevo de kandidatiĝoj, publikigo de la listo de kandidatoj en la Oficiala Gazeto, supervido de la reguleco de la baloto, proklamo de la rezultoj.
Kandidatoj redakti
Por kandidatiĝi kiel prezidanto de la Respubliko necesas :
- ne esti senigita je siaj civitaj rajtoj pri elektebleco[1] ;
- esti almenaŭ 18-jara (ĝis en 2011, la limo estis 23-jara)[2]
- esti enskribita sur iu balotantlisto ;
- esti ricevinta almenaŭ 500 « patronadojn » de elektitoj (urbestroj) sur la du 2/3 de la teritorio (vidi sekvantan sekcion) ;
- esti deklarinta sian havaĵaron ;
- posedi bankan konton por sia kampanjo ;
- posedi francan naciecon.
Notinde : la prezidanto, kiu ĵus finis du sinsekvajn mandatojn ne rajtas rekandidatiĝi.
Oficiala balota kampanjo redakti
Financado redakti
En Francio, financado de la politika vivo estas regulita.
La regularo estas duparta : tiu pri enspezoj kaj elspezoj de la politikaj partioj kaj tiu pri enspezoj kaj elspezoj de la balotaj kampanjoj.
Administra aŭtoritato, la Nacia Komisiono pri Kampanjaj Kontoj kaj Politikaj Financadoj (CNCCFP), kies membroj estas nomumitaj por kvin jaroj (renovigeblaj) per dekreto de la ĉefministro, estas la ĉefa rolanto por obeigi tiun regularon.
La detaloj de la regularo pri la prezidenta kampanjo de 2007 estas arigitaj en memorlibreto por prezidentaj kandidatoj.
La subvencioj de la ŝtato ludas gravan rolon en la kampanjo.
Tiel, oni konsideras ke la granda nombro de « etaj kandidatoj » estas precipe pro la ekzisto de ŝtata subvencio. Kiom estas la nombro de ricevitaj voĉoj, la « defaŭlta repago » estas fiksita de la ŝtato al minimume 20-ono de la maksimumaj balotaj elspezoj permesitaj en la unua balotvico, 16 166 000 eŭroj, tio estas repago alta je 808 300 eŭroj.
La limo de 5 % de la exprimitaj voĉoj estas tre grava : ĝi altigas la financadon de la ŝtato al 50 % de la maksimumaj elspezoj, kio estas 8 083 000 eŭroj.
Fine, la kampanjoj povas esti financitaj nur per kontribuoj de fizikaj personoj (limigitaj al po 4 600 eŭroj por persono) kaj de politikaj partioj ; kio plifortigas la rolon de partioj.
Historio redakti
5-a Respubliko redakti
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Prezidentaj balotoj en la 5-a Franca Respubliko.La 1-a prezidenta baloto en la 5-a Respubliko estis laŭ nerekta balotsistemo sed la sekvantaj estis laŭ rekta universala balotsistemo.
En 1958, la unua prezidento estis elektita per 81 764 grandaj elektantoj (parlamentanoj, departementaj konsilianoj kaj reprezentantoj de la municipaj konsilioj). Tiu sistemo esti modifita en 1962 per referendumo por rekta universala balotsistemo postulanta absolutan plimulton de la esprimitaj voĉoj.
La origina daŭro de la mandato estis sepjara kaj ĝi estis reduktita en 2000 al kvinjara per la referendumo pri la kvinjara prezidenta mandato.
Tendencoj de la balotoj en la unua vico redakti
Tendencoj de la balotoj en la unua vico (la komunisma tendenco ne estas videbla en la du kazoj kiam PCF estis en maldekstra koalicio).
Evoluo de sindeteno redakti
Evoluo de sindeteno en la du balotvicoj de la prezidentaj balotoj ekde 1965[3]
Dua balotvico de la prezidenta baloto ekde 1965 redakti
| Baloto | Kandidato Politika partio |
% de la esprimitaj balotiloj | Kandidato Politika partio |
% de la esprimitaj balotiloj | ||
| 1965 | Charles de Gaulle UNR |
55,80 % | François Mitterrand FGDS-CIR |
44,20 % | ||
| 1969 | Georges Pompidou UDR |
58,21 % | Alain Poher CD |
41,79 % | ||
| 1974 | Valéry Giscard d'Estaing RI |
50,81 % | François Mitterrand PS |
49,19 % | ||
| 1981 | François Mitterrand PS |
51,76 % | Valéry Giscard d'Estaing UDF |
48,24 % | ||
| 1988 | François Mitterrand PS |
54,02 % | Jacques Chirac RPR |
45,98 % | ||
| 1995 | Jacques Chirac RPR |
52,64 % | Lionel Jospin PS |
47,36 % | ||
| 2002 | Jacques Chirac RPR |
82,21 % | Jean-Marie Le Pen FN |
17,79 % | ||
| 2007 | Nicolas Sarkozy UMP |
53,06 % | Ségolène Royal PS |
46,94 % | ||
| 2012 | François Hollande PS |
51,64 % | Nicolas Sarkozy UMP |
48,36 % | ||
| 2017 | Emmanuel Macron LREM |
66,10 % | Marine Le Pen FN |
33,90 % |
Notoj kaj referencoj redakti
- ↑ Kondiĉoj de elektebleco por la prezidenta baloto sur la interretejo de la Konstitucia Konsilio
- ↑ Leĝo n° 2011-410 de la 14-a de aprilo 2011 pri elekto de deputitoj kaj senatanoj
- ↑ france Sindetenoj en la balotoj en la 5-a Respubliko[rompita ligilo]
Vidu ankaŭ redakti
- Prezidanto de la Respubliko
- Prezidentaj balotoj en la tria Franca Respubliko
- Prezidentaj balotoj en la kvara Franca Respubliko
- Prezidentaj balotoj en la kvina Franca Respubliko (ekde 1958)
- Referendumo pri elekto de la prezidento per universala balotsistemo
- Referendumo pri la kvinjara prezidenta mandato
- Balotafiŝado
Eksteraj ligiloj redakti
- Dokumentoj de la Konstitucia Konsilio pri prezidentaj balotoj : 2002[rompita ligilo], 2007[rompita ligilo] kaj 2012.
- La prezidentaj balotoj en la 5-a Respubliko, La Documentation française.