Respubliko de Beletroj
Respubliko de Beletroj (en la angla: Republic of Letters, en la franca: République des Lettres, -laŭ tio ankaŭ Respubliko de leteroj-, en la latina: Respublica Literaria -laŭ tio ankaŭ Literatura Respubliko-) estas la nomo de internacia intelektula komunumo en la evoluintaj landoj en Eŭropo kaj poste en Ameriko je la fino de la 17-a jarcento kaj la 18-a jarcento, en la Klerisma Epoko, kaj plejparte baziĝis al verkado de personaj leteroj, broŝuroj kaj aliaj skribaj tekstoj. Historiistoj hodiaŭ atribuas al la Respubliko de Beletroj grandan influon en la disvastigado de ideojn en la kampoj de politiko, religio, filozofio, scienco kaj arto en epoko de la klerismo.
Historio redakti
La esprimo en ĝia latina formo Respublica Literatura estis unue trovita en letero de Francesco Barbaro, venecia diplomato kaj humanisto, al Fujio Bratziolini, itala erudiciulo kaj humanista, Julio 6, 1417. La vorto Literatura tiutempe signifis "studo" aŭ "scio", inkluzive sciencajn sciojn, ne "literaturon" kiel en la mallarĝa senco de hodiaŭ, kaj la radiko publica signifis "publika". La frazo en la renesanca periodo rilatis al la studo aŭ amasiĝo de scioj por la avantaĝo de publiko, kaj konservis tiun signifon eĉ poste kiam riĉigite per kromaj signifoj [1] .
La uzo de la frazo disvastiĝis en la 16-a kaj 17-a jarcentoj, ĉe kies fino ĝi estis inkluzivita en la titoloj de pluraj gravaj periodaĵoj en Eŭropo. Aparte, en 1684, la franca filozofo kaj aŭtoro Pierre Bayle komencis eldoni revuon pri literatura kritiko nomata Nouvelles de la république des lettres (france: "Novaĵoj pri la Respubliko de Leteroj").
La frazo en lingvoj kiel la franca aŭ la angla ankaŭ povas esti tradukita kiel "Respubliko de Leteroj" kaj estis proksima al la frazo viroj de literoj (laŭvorte: "leteraj homoj" aŭ "literaj homoj") kiu origine signifis simple "kleraj homoj" . En la 17a kaj 18a jarcentoj, dum la klerismo, legoscio ekdisvastiĝis inter la eŭropa loĝantaro, kaj la frazo menciis pli kaj pli klerajn intelektulojn, kiuj interesiĝis pri multaj temoj kaj povis esprimi sin skribe. Literatura kritiko same kiel arta kaj muzika kritiko, same kiel filozofia, scienca kaj politika diskuto, fariĝis ofta kaj aprezita ŝatokupo en sociaj salonoj. Oftaj salonoj formiĝis ĉirkaŭ sociaj virinoj kiel Catherine de Rambouille, Madame Jofferin (Marie Thérèse Rodet Geoffrin ) kaj Rachel Wernhagen. En socio, kie plej multaj ebloj por akiri edukadon estis blokitaj al virinoj, salonoj kaj leterinterŝanĝoj ludis gravan rolon en kreado de identeco, havigo de edukado kaj povigo al la virinoj, kiuj partoprenis ilin. Edukitaj homoj kaj membroj de salonoj kelkfoje nomis sin " civitanoj en la Respubliko de Leteroj".
La Respubliko de Beletroj ankaŭ ludis gravan rolon en formado de sciencaj institucioj kaj sciencaj metodoj: akademiuloj, kiel la Franca Akademio fondita en 1635; Sciencaj asocioj, kiel la Brita Reĝa Societo fondita en 1660; la scienca revuo ; La scienca artikolo ; Kaj scienca kolega revizio. La procezo de publikigado kaj prijuĝo de sciencaj rezultoj efektivigas ĝis hodiaŭ per leteroj senditaj per poŝto, sed en la lastaj jaroj kutime per retpoŝto. Multaj sciencaj revuoj ankoraŭ nomiĝas per nomoj, kiuj enhavas la vortojn leteroj, kaj prezentas iujn specojn de artikoloj kiel "leteron al la redaktoro".
La Respubliko de Beletroj neniam estis oficiala institucio, kiel akademio aŭ literatura asocio, sed ekzistis kiel ideo kaj koncepto en la percepto de iuj el ĝiaj membroj. Inter historiistoj kaj pensuloj en la 21-a jarcento, ĝi ofte estas difinita kiel socia reto, kompare al interretaj sociaj retoj en la moderna cifereca erao, kaj esplorita pri kvantaj metodoj por analizado de sociaj retoj, kiel la matematika grafeteorio. Ekzemplo de tio estas la kunlabora esplorprojekto "Mapado de la Respubliko de Leteroj" en Universitato Stanford .
Elstaraj ekzemploj redakti
- La svisa matematikisto Leonard Euler skribis 234 leterojn al la dekkvinjara princino Frederica Charlotte Ludwika Louisa, la kuzo de Frederiko la Granda. La princino serĉis kompreni la naturon kaj Euler skribis al ŝi leteron ĉiun kvar tagojn, de aprilo 1760 ĝis majo 1762, en kiu li provis klarigi per simpla lingvo la sciencajn sciojn kaj filozofian kaj religian diskuton de sia tempo. Ĉi tiuj leteroj estis publikigitaj poste en "leteroj" estis unu el la libroj de populara scienco konata kaj grava en la epoko de la klerismo.
- Dum la 83 jaroj de sia vivo, la franca filozofo kaj verkisto Voltaire skribis pli ol 20 000 personajn leterojn. Kiam iuj estis eldonitaj en la 20a jarcento, ili plenigis 102 volumojn. Liaj skribaĵoj inkluzivis multajn el la plej gravaj figuroj en la tiama Eŭropo, kiel Frederiko la Granda, Benedikto la 14a kaj la filozofo Jean-Jacques Rousseau. Lia regula korespondado kun Catherine la Granda daŭris de 1763 ĝis lia morto en 1778, kaj la kreskantaj rilatoj de ĝia enhavo estis komparitaj kun tiuj de instruisto kaj studento.
Vidu ankaŭ redakti
- Klerismo
- Literatura Respubliko
Piednotoj redakti
- ↑ Republic of Letters, Encyclopedia of the Enlightment, Editor in Chief: Alan Charleskors, Oxford University Press, 2003, Vol. 3, pp.436-440