Tiszaújváros

Tiszaújváros [tisau:jva:roŝ] (malnova nomo estis Szederkény [sederkEnj], poste ekde 1905 Tiszaszederkény, inter 1970–90 nomita kiel Leninváros (=Leninurbo)) estas urbo kaj kuracbanloko en Hungario, en regiono Norda Hungario, en departemento Borsod-Abaúj-Zemplén, en Distrikto Tiszaújváros, kies centro ĝi estas.

Tiszaújváros
Hungaria urbo
Flago	Blazono
Administrado
Ĝemelurboj Miercurea Ciuc • Świętochłowice • Ludwigshafen • Rimavská Sobota vd
Poŝtkodo	3580
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	15 479  (2023) [+]
Loĝdenso	336 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	47° 55′ N, 21° 3′ O (mapo)47.92277777777821.051944444444 [+]
Areo	46,04 km² (4 604 ha) [+]
Horzono	Mezeŭropa tempo [+]
Tiszaújváros (Hungario) DEC Tiszaújváros Situo de Tiszaújváros
Alia projekto
Vikimedia Komunejo Tiszaújváros [+]

Aerfoto pri Tiszaújváros

Situo

Tiszaújváros situas sur ebenaĵo, en dekstra bordo de Tiso, (kontraŭe situas Polgár), (kunfluejo de Sajó estas proksime), laŭ ĉefvojo Miskolc-Nyékládháza-Nyíregyháza, (aŭtoŝoseo M3 preteriras), fine de fervojo el Miskolc.

Historio

Tiszaújváros estas regiona centro de la elektro- kaj kemiaĵproduktado. La vilaĝo Szederkény estis unuafoje menciita en 1268. Ĝi estis dum regado de Karolo la 1-a (Hungario) reĝa bieno, poste parto de la bienego de Ónod. Ĝi estis posedaĵo de la Rákóczi-familio, detruis ĝin la turkoj en 1638, sed Zsuzsanna Lorántffy en 1651 resetligis per hajdukoj. Post malvenko de la Rákóczi-liberecbatalo, la Habsburgoj okupis ĝin en 1711.

Aerfoto pri Tiszaújváros

La Tisa Energicentralo estis finkonstruita en 1957, ĝi havis la povumon de 200 megavatoj kaj estis hejtita per karbo. Tiu centralo estis plilarĝigita inter 1971 kaj 1978 per kvar nafto- kaj tergashejta bloko, al povumo de 1000 megavatoj. Alia granda uzino estas la Tisa Kemia Kombinato, kiun oni konstruis en kadro de la 2-a kvinjara plano. Unua parto de la uzinego estis la farbaĵfrabriko, kiu komencis la produktadon en 1961 (ĝi estas ekde 1994 en posedaĵo de Akzo Nobel). Post la unua parto, oni konstruis sintez-sterkan (1964), plastaĵ-bazmaterialan (1966), polietilenan (1970) kaj olefinfabrikon (1975). La naftorafinejo funkciis ekde 1980 per plena povo (3 milionoj da t), ĝi estas ekde 1991 posedaĵo de MOL.Rt.

Vidindaĵoj

• muzeo pri György Thury en konstruaĵo de la iama biencentra domo (konstruita en 1705)
• Kalvinana preĝejo (Tiszaújváros-Tiszaszederkény)
• Preĝejo Patrono de Hungaroj (Tiszaújváros)
• Grek-katolika preĝejo Metamorfozo de Kristo (Tiszaújváros)

Famuloj

En Tiszaújváros mortis halterlevisto György Kőszegi.

Ĝemelurboj

• Świętochłowice, Pollando
• Zawiercie, Pollando
• Rimavská Sobota, Slovakio
• Ludwigshafen, Germanio
• Miercurea Ciuc, Rumanio
• Polgár, Hungario
• Berehove, Ukrainio