Uberlândia

Uberlândia
municipo de Brazilo • urbego
Flago	Blazono
Administrado
Lando	Brazilo
Regiono	Sudorienta regiono
Subŝtato	Minas-Ĝerajso
Mezoregiono	Triângulo Mineiro e Alto Paranaíba (vidu tekste)
Mikroregiono	Uberlândia
Fondita	la 31-an de aŭgusto 1888
Poŝtkodo	38400-000
Telefonkodo	034
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	713 232 (2022) [+]
Loĝdenso	173 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	18° 55′ S, 48° 17′ U (mapo)-18.918888888889-48.276944444444Koordinatoj: 18° 55′ S, 48° 17′ U (mapo) [+]
Alto	863 m
Areo	4 115,21 km²
Horzono	UTC-03:00
	Uberlândia (Brazilo) Uberlândia
	Situo de Uberlândia
Alia projekto
	Vikimedia Komunejo Uberlândia [+]
	v • d • r

Uberlândia (vorto, kiu signifas fruktodonan grundon, oficiale portugale Município de Uberlândia) estas municipo en la subŝtato Minas-Ĝerajso de Brazilo. Ĝi situas en la sudorienta regiono de Brazilo, en la mezoregiono Triângulo Mineiro e Alto Paranaíba (do "Triangulo Minas-Ĝerajsa kaj Alta Paranaibo") kaj estas la administra centro de la samnoma mikroregiono Uberlândia. Laŭ la stato de 2022 en la komunumo vivis 713 232 loĝantoj sur areo de 4 115,21 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de 173 loĝantoj/km². El tiuj, la nombro de voĉdonrajtuloj en la municipo en marto 2022 estis 498 517. La teritorio havas komunan limon kun Monte Alegre de Minas, Uberaba, Indianópolis, Araguari, Prata, Tupaciguara kaj Veríssimo.

Ĝi estas la plej granda (laŭ loĝantaro) urbo en la interno de la subŝtato Minas-Ĝerajso, kaj estas notinda pro la granda nombro de spiritistoj en sia lonĝantaro.

Nomo redakti

La unua nomo kiun la nuna urbo Uberlândia havis estas São Pedro de Uberabinha, nomo kiun ĝi ricevis kiam ĝi estis levita al distrikto de Uberaba la 21an de majo 1852. Sub Ŝtata Leĝo n-ro 23, de la 14-a de marto 1891, ĝi estis alinomita Uberabinha. Laŭ Ŝtata Leĝo n-ro 1.128, de la 19-a de oktobro 1929, la urbo estis alinomita Uberlândia, nomo kiu restas ĝis hodiaŭ.

"Uberlândia" estas vorto kunmetita el du terminoj kun malsamaj originoj: "uber" kaj "lândia": "Uber" devenas de la latina ("fekunda"), kvankam ĉi tiu etimologio estas pridisputata; "Lândia" venas de la germana aŭ angla ("lando, tero"), kvankam ankaŭ tiu etimologio estas pridisputata.

Historio redakti

La unua viro de eŭropa origino metinta piedon en la regiono de la nuna municipo de Uberlândia, teritorio antaŭe loĝata de Caiapó kaj Bororo-indiĝenoj estis la pioniro Bartolomeu Bueno da Silva, en 1632. La regiono, tiam apartenanta al la Kapitaneco de São Vicente, apartenis al la kapitaneco de Minas Gerais kaj São Paulo per Reĝa Letero de la 3-a de novembro 1709. João Pereira da Rocha (1818), post la pioniro de la regiono, ekloĝis en la regiono, demarkanta areon proksime al la Vilaĝo Santana (aktuala Indianópolis). Tie li instalis la ĉefsidejon de la sesmaria, kiun li nomis Fazenda São Francisco, naskante la municipon. Li ankaŭ demarkis Fazenda Letreiro kaj Salto kaj nomis Ribeirão São Pedro fonditan akvokurson. La alveno de João Pereira allogis multajn aliajn familiojn, inkluzive de Carrejos, kiuj en 1835 akiris parton de Fazenda São Francisco kaj aliajn proksime, formante la ĉefsidejon kie tiuj fratoj ekloĝis: Olhos d'Água, Lage, Marimbondo kaj Tenda (Tiu de Felisberto) Felisberto Alves Carrijo, kiu en 1964 laŭleĝe agnoskis la fondinton de la urbo, estis instruisto kun trejnado akirita en misiaj lernejoj. Li instalis la unuan lernejon en la komunumo en sia hejmo kaj dimanĉe preĝis la rozarion. Li formis vilaĝon, kiu tiam nomiĝis Nossa Senhora do Carmo honore al la kapelo kun la sama nomo, inaŭgurita la 20an de oktobro 1853.

La 11an de junio 1857, pli ol dek du arbustoj donacitaj de la edzino de Luís Alves Pereira, Custódia Fernandes dos Santos kaj aliaj civitanoj estis aligitaj en la heredaĵon de la vilaĝo. Ĉi tiu areo estis jam loĝata de sklavoj kaj okazigis Bairro Patrimônio, sur la suda flanko, per Provinca Leĝo n-ro 831. Ĝuste unu monaton poste kreiĝis la Paroko de São Pedro de Uberabinha. En 1861, la Kapelo de Nossa Senhora do Carmo estis pligrandigita, iĝante Patrina Preĝejo de Nossa Senhora do Carmo de São Pedro de Uberabinha, kiu estis malkonstruita en 1943.

Per Dekreto n-ro 51, de la 7a de junio 1888, la paroishesoj Santa Maria kaj São Pedro de Uberabinha estis altigitaj al la kategorio de vilaĝo. Du monatojn poste, la 31an de aŭgusto de tiu jaro, kreiĝis la municipo São Pedro de Uberabinha, nun Uberlândia, emancipiĝante el Uberaba per la provinca juro n-ro 4.643.

Edukado redakti

Uberlândia havas lernejojn en ĉiuj regionoj de la komunumo. Pro la intensa urbanigado la malmultaj loĝantoj de la kampara regiono havas facilan aliron al lernejoj en proksimaj urbaj ĉirkaŭaĵoj. Edukado en urbaj lernejoj havas pli malaltan nivelon ol tiu de ŝtataj lernejoj, sed la urbo kreas studojn por plibonigi la urban publikan edukadon, por atingi pli bonajn rezultojn ĉe IDEB. La municipo en 2008 havis proksimume 18.493 aliĝojn, 1.149 instruistojn kaj 67 lernejojn. La unua publika lernejo en la urbo estis la Ŝtata Lernejo Bueno Brandão, kreita de tiama guberniestro Júlio Bueno Brandão kaj rajtigita de Dekreto-Leĝo n-ro 3.200 de la 20-a de junio 1911. La lernejo komencis funkcii la 1an de februaro 1915 kaj kompletigis sian centjariĝon la 20an de junio 2011.

En julio 2015, la urba reto havis 54 lernejojn: la urbo ankaŭ havas plurajn altlernejojn kaj federacian universitaton, nome Universidade Federal de Uberlândia (UFU), kun universitata loĝantaro de ĉirkaŭ kvindek mil studentoj kaj diversaj altlernejoj, kiel la Instituto de Ekonomiko kaj Internaciaj Rilatoj. Ĝi estis komence rajtigita funkcii la 14an de aŭgusto 1969 per Dekreto-Leĝo n-ro 762 kaj fariĝis federacia universitato laŭ Leĝo Nº 6.532, de 24a de majo 1978. Uberlândia, aldone al kampuso de la Federacia Instituto de la Triângulo Mineiro (Eksa Agrikultura Lernejo), situanta en la Kampara Zono, ofertas teknikajn kursojn ĉiujn ses monatojn kaj pli altajn kursojn. Ĝi ankaŭ havas unu el la plej grandaj privataj universitatoj en la ŝtato, Faculdade Pitágoras, reprezentita de UNIMINAS.

Lingvoj en Uberlândia redakti

Poliglota Klubo redakti

Uberlândia havas poliglotan klubon kiu nomiĝas Clube Poliglota de Uberlândia (Uberlândia Poliglota Klubo) kiu estas parto de la Brazila Poliglota Klubo. La unua renkontiĝo okazis en junio 2016 en la Urba Merkato (Mercado Municipal de Uberlândia). Nun la klubo kutime renkontiĝas en la Universidade Federal de Uberlândia kaj havas almenaŭ 59 membroj. En 2020, la klubon partoprenas almenaŭ 2 esperantistoj.

La Poliglota Klubo estis kreita kun la celo kunigi amantojn de fremdaj lingvoj, helpi rafini iliajn lingvokapablojn kaj ankaŭ alproksimigi eksterlandanojn al denaskuloj. La grupo bonvenigas homojn volantajn paroli en iu ajn lingvo kaj en ĉia nivelo de lernado. ^[1]

Esperanto en Uberlândia redakti

Nove skulptita busto de L. L. Zamenhof en Uberlândia, reinaŭgurita la 30an de junio 2017.

En la 15-an de decembro 1946 fondiĝis en la urbo Uberlândia Esperanto-Klubo-UEK kaj post malmulte da tempo ĝi ĉesis funkcii. Malgraŭ la klopodoj de Sincero Borges da Silva, unua prezidanto de UEK, kaj de Hélio Gardassi, la unua periodo de la Esperanto-movado en Uberlândia ne prosperis. La estraro konsistis el Prezidanto Haroldo Leite Pinto; Vicprezidanto Orozimbo Arantes; 1-a Sekretariino: Célia Vilela da Silva; 2-a Sekretariino: Elza Arantes; 1-a Kasisto: Manoel da Costa Pereira; 2-a Kasisto: Mauro Santos Del’Izola; Bibliotekistino: Amália Martins Costa; Ina Sektoro: Luiza Bueno; Sociala Direktoro kaj Ekskursoj: Adair Peres; Direktoro pri Disvastigo: Euler Lannes Bernardes; Direktoro pri Instruado: Milvar Menezes; Kontrola Konsilantaro: Nelson Cupertino, João Faria Godoy, Odilon José Ferreira, João Dorneles Santos Júnior kaj Aderindo Lannes Bernardes. Dokumentoj pri tiu periodo troviĝis en posedo de "Centro Espírita Joana D’Arc" (Spiritisma Centro Joana D'Arc).^[2] Nuntempe ili konsistigas la arkivon de Esperantista Esplorcentro en la urbo.^[3]

Dua periodo redakti

En 1948 ekloĝis en Uberlândia la esperantista bestkuracisto Carlos de Almeida Wutke, kiu la 18-an de aŭgusto de la sama jaro sukcesis reorganizi la movadon. En tiu periodo elstariĝas ankaŭ la laboro de s-ino Dina Lima Andreani, akvokato, Delegito de UEA. Ŝi klopodis veki ĉe personoj la intereson eklerni Esperanton. La lingvon ŝi instruis en sia hejmo, kie estis ankaŭ malgranda librovendejo. Ŝi eldonis la dulingvan bultenon "Informilo", kiu enhavas movadajn temojn el Brazilo kaj el aliaj landoj. Ŝi agadis por restarigi sur "Praça Lázaro Zamenhof" [Placo Lazaro Zamenhof] buston de d-ro Zamenhof, kiu malaperis antaǔ multaj jaroj.^[4] Nova busto produktiĝis en 2017.

Ŝi agadis ankaŭ por malpermesi la ŝanĝon de la nomo de la placo Zamenhof. Ŝi transdonis al la prezidanto de la leĝodomo kolektivan peticion, subskribitan de cent kvardek kvar personoj, postulantan la subtenon de la nomo Zamenhof. Nuntempe s-ino Dina loĝas en Bauru.^[4] En 1998 Uberlândia Esperanto-Klubo okazigis Esperanto-kursojn ĉe la spiritismaj societoj: AME (Aliança Municipal Espírita, "Urba Spiritisma Alianco"), Spiritisma Grupo Paŭlo de Tarso, União Cristã Espírita kaj Spiritisma Centro Allan Kardec. Ĝis 1999 aperis ok numeroj de la bulteno Nova Sento, oficiala organo de UEK. En julio 1999 UEK okazigis seminarion kun la temo “Esperanto kaj Esperantismo”. Partoprenis ĝin dek sep personoj el Catalão, Araxá, Prata kaj Uberlândia. La Klubo nuntempe estas malaktiva.

Galerio redakti

Avenuo Afonso Pena en la urbocentro.
Nokta rigardo al la Avenuo Cesário Alvim en la urbocentro.
Tiea ĉefagentejo de Caixa Econômica Federal, la dua plej granda brazila banko.^[5].
Desupra vido.
Nokta panorama vido.
Piedestalo de la iam malaperinta busto de Zamenhof.