Usona prezidanta elekto
Laŭ la dua artikolo de la Konstitucio, la prezidenton de Usono elektas ne la popolo rekte, sed 538 elektantoj, kiujn elektis civitanoj de la usonaj ŝtatoj proporcie laŭ loĝantaro.
La leĝfara branĉo de la registaro de Usono konsistas el du kongresaj (parlamentaj) ĉambroj: la Domo de Reprezentantoj kaj la Senato. Por la Domo de Reprezentantoj, ĉiu ŝtato ricevas deputitojn proporcie al sia loĝantaro. Minimume, ĉiu ŝtato ricevas unu (Alasko, Delavaro, Montano, Norda Dakoto, Suda Dakoto, Vermonto kaj Vajomingo) kaj la plej granda ŝtato, Kalifornio, ricevas 53. Por la Senato, ĉiu ŝtato ricevas du deputitojn senkonsidere al loĝantaro.
Por la elekto de la prezidento ĉiu ŝtato ricevas tiom da elektaj voĉdonantoj, kiom ĝi havas deputitojn. La Distrikto Kolombio rajtas je 3 elektaj voĉoj, kvankam ĝi ricevas neniujn deputitojn en la Usona Kongreso. (Partianoj elektas elektajn voĉdonantojn. Ili ne povas esti deputitoj en la Domo aŭ Senato.) Ĉiu ŝtato (escepte de Majno kaj Nebrasko) donas ĉiujn elektajn voĉojn al la partio, kiu gajnas plej multajn individuajn voĉojn. Tiuj elektaj voĉoj decidas la prezidenton kaj vicprezidenton.
Tiu sistemo havas jenajn trajtojn:
- Homoj de malpli enloĝataj ŝtatoj pli influas, kiu estos prezidento, ol homoj de pli enloĝataj ŝtatoj.
- Kiu gajnas laŭ individuaj voĉoj, tiu povas tamen malgajni laŭ elektaj voĉoj. Tio ĉi okazis en 1876, 1888, 2000 kaj 2016.
- Elekta voĉdonanto povas voĉdoni malsimile ol sia ŝtato. Kvankam tio neniam ŝanĝis la rezulton, pluraj el ili voĉdonis kontraŭ sia partio.
Kaze de egalvenko, aŭ kaze ke neniu kandidato kolektas pli ol 50% de la elektaj voĉoj, la Domo de Reprezentantoj elektas la prezidenton kaj la Senato la vicprezidenton. Por tiuj ĉi, ĉiu ŝtato voĉdonas nur unu fojon por la prezidento; ĉiu senatano voĉdonas nur unu fojon por la vicprezidenton. La elektoj de 1800 kaj 1824 estis la nur du ke estis tiel decidita.
Post la elektoj de 2000 estis diskutoj pri la laŭreguleco, kiujn tamen malakceptis tribunaloj.
Rezultoj redakti
Vidu ankaŭ: Listo de prezidantoj de Usono| Elekta jaro | Venkintoj | Aliaj gravaj kandidatoj[1] |
|---|---|---|
| 1788-1789 | George Washington (senpartia) | John Adams (senpartia) John Jay (senpartia) Robert H. Harrison (senpartia) John Rutledge (senpartia) |
| 1792 | George Washington (senpartia) | John Adams (federalisma partio) George Clinton (Demokrat-Respublikana Partio) |
| 1796 | John Adams (Federaciisto) | Thomas Jefferson (Demokrat-Respublikana Partio) Thomas Pinckney (Federaciisto) Aaron Burr (Demokrat-Respublikana Partio) Samuel Adams (Demokrat-Respublikana Partio) Oliver Ellsworth (Federaciisto) George Clinton (Demokrat-Respublikana Partio) |
| 1800 | Thomas Jefferson (Demokrat-Respublikana Partio) | Aaron Burr (Demokrat-Respublikana Partio) John Adams (Federaciisto) Charles Cotesworth Pinckney (Federaciisto) |
| 1804 | Thomas Jefferson (Demokrat-Respublikana Partio) | Charles Cotesworth Pinckney (Federaciisto) |
| 1808 | James Madison (Demokrat-Respublikana Partio) | Charles Cotesworth Pinckney (Federaciisto) |
| 1812 | James Madison (Demokrat-Respublikana Partio) | DeWitt Clinton (Federaciisto/Paca partio) |
| 1816 | James Monroe (Demokrat-Respublikana Partio) | Rufus King (Federaciisto) |
| 1820 | James Monroe (Demokrat-Respublikana Partio) | (neniu konstrauulo) |
| 1824 | John Quincy Adams (Demokrat-Respublikana Partio) | Andrew Jackson (Demokrata-Respublikana Partio ) William H. Crawford (Demokrata-Respublikana Partio) Henry Clay (Demokrat-Respublikana Partio) |
| 1828 | Andrew Jackson (Demokrata Partio) | John Quincy Adams (Demokrat-Respublikana Partio) |
| 1832 | Andrew Jackson (Demokrata Partio) | Henry Clay (Nacia Respublikana Partio) William Wirt (Kontraŭ-framasona partio) John Floyd (Demokrata Partio) |
| 1836 | Martin Van Buren (Demokrata Partio) | William Henry Harrison (Whig) Hugh Lawson White (Whig) Daniel Webster (Whig) Willie P. Mangum (Whig kun voĉoj de Nullifiers) |
| 1840 | William Henry Harrison (Whig) | Martin Van Buren (Demokrata Partio) |
| 1844 | James K. Polk (Demokrata Partio) | Henry Clay (Whig) James G. Birney (Libereca Partio) |
| 1848 | Zachary Taylor (Whig) | Lewis Cass (Demokrata Partio) Martin Van Buren (Liber-Grunda Partio) |
| 1852 | Franklin Pierce (Demokrata Partio) | Winfield Scott (Whig) John P. Hale (Liber-Grunda Partio) |
| 1856 | James Buchanan (Demokrata Partio) | John C. Frémont (Respublikana Partio) Millard Fillmore (Amerika Partio/Whig) |
| 1860 | Abraham Lincoln (Respublikana Partio) | Stephen A. Douglas (Norda Demokrata Partio) John C. Breckinridge (Suda Demokrata Partio) John Bell (Konstitucia Unia Partio) |
| 1864 | Abraham Lincoln (Respublikana Partio) | George B. McClellan (Demokrata Partio) |
| 1868 | Ulysses S. Grant (Respublikana Partio) | Horatio Seymour (Demokrata Partio) |
| 1872 | Ulysses S. Grant (Respublikana Partio) | Horace Greeley (Demokrata Partio/Liberalrespublikanoj) |
| 1876 | Rutherford B. Hayes (Respublikana Partio) | Samuel J. Tilden (Demokrata Partio) |
| 1880 | James A. Garfield (Respublikana Partio) | Winfield Scott Hancock (Demokrata Partio) James B. Weaver (Partio de verdaj monbiletoj) |
| 1884 | Grover Cleveland (Demokrata Partio) | James G. Blaine (Respublikana Partio) Benjamin Franklin Butler (Partio de verdaj monbiletoj/Kontraŭ-Monopola Partio) John St. John (Prohibition Party) |
| 1888 | Benjamin Harrison (Respublikana Partio) | Grover Cleveland (Demokrata Partio) Clinton B. Fisk (Prohibition Party) Alson Streeter (Union Labor Party) |
| 1892 | Grover Cleveland (Demokrata Partio) | Benjamin Harrison (Respublikana Partio) James B. Weaver (Popola Partio) John Bidwell (Prohibition Party) |
| 1896 | William McKinley (Respublikana Partio) | William Jennings Bryan (Demokrata Partio/Populist Party) |
| 1900 | William McKinley (Respublikana Partio) | William Jennings Bryan (Demokrata Partio) John G. Woolley (Prohibition Party) |
| 1904 | Theodore Roosevelt (Respublikana Partio) | Alton B. Parker (Demokrata Partio) Eugene V. Debs (Socialista Partio) Silas C. Swallow (Prohibition Party) |
| 1908 | William Howard Taft (Respublikana Partio) | William Jennings Bryan (Demokrata Partio) Eugene V. Debs (Socialista Partio) Eugene W. Chafin (Prohibition Party) |
| 1912 | Woodrow Wilson (Demokrata Partio) | Theodore Roosevelt (Progresiva Partio) William Howard Taft (Respublikana Partio) Eugene V. Debs (Socialista Partio) Eugene W. Chafin (Prohibition Party) |
| 1916 | Woodrow Wilson (Demokrata Partio) | Charles Evans Hughes (Respublikana Partio) Allan Louis Benson (Socialista Partio) Frank Hanly (Prohibition Party) |
| 1920 | Warren G. Harding (Respublikana Partio) | James M. Cox (Demokrata Partio) Eugene V. Debs (Socialista Partio) Parley P. Christensen (Farmer-Labor Party) |
| 1924 | Calvin Coolidge (Respublikana Partio) | John W. Davis (Demokrata Partio) Robert M. La Follette (Progresiva Partio/Socialista Partio) |
| 1928 | Herbert Hoover (Respublikana Partio) | Al Smith (Demokrata Partio) |
| 1932 | Franklin D. Roosevelt (Demokrata Partio) | Herbert Hoover (Respublikana Partio) Norman Thomas (Socialista Partio) |
| 1936 | Franklin D. Roosevelt (Demokrata Partio) | Alf Landon (Respublikana Partio) William Lemke (Union Party) |
| 1940 | Franklin D. Roosevelt (Demokrata Partio) | Wendell Willkie (Respublikana Partio) |
| 1944 | Franklin D. Roosevelt (Demokrata Partio) | Thomas E. Dewey (Respublikana Partio) |
| 1948 | Harry S. Truman (Demokrata Partio) | Thomas E. Dewey (Respublikana Partio) Strom Thurmond (Dixiecrats) Henry A. Wallace (Progresiva Partio) |
| 1952 | Dwight D. Eisenhower (Respublikana Partio) | Adlai Ewing Stevenson II (Demokrata Partio) |
| 1956 | Dwight D. Eisenhower (Respublikana Partio) | Adlai Ewing Stevenson II (Demokrata Partio) |
| 1960 | John F. Kennedy (Demokrata Partio) | Richard Nixon (Respublikana Partio) |
| 1964 | Lyndon B. Johnson (Demokrata Partio) | Barry Goldwater (Respublikana Partio) |
| 1968 | Richard Nixon (Respublikana Partio) | Hubert H. Humphrey (Demokrata Partio) George Wallace (Amerika Sendependa Partio) |
| 1972 | Richard Nixon (Respublikana Partio) | George McGovern (Demokrata Partio) John G. Schmitz (Amerika Sendependa Partio) |
| 1976 | Jimmy Carter (Demokrata Partio) | Gerald Ford (Respublikana Partio) |
| 1980 | Ronald Reagan (Respublikana Partio) | Jimmy Carter (Demokrata Partio) John B. Anderson (sendependa) Ed Clark (Libertariana Partio) |
| 1984 | Ronald Reagan (Respublikana Partio) | Walter Mondale (Demokrata Partio) |
| 1988 | George Bush (Respublikana Partio) | Michael Dukakis (Demokrata Partio) |
| 1992 | Bill Clinton (Demokrata Partio) | George Bush (Respublikana Partio) Ross Perot (sendependa) |
| 1996 | Bill Clinton (Demokrata Partio) | Bob Dole (Respublikana Partio) Ross Perot (Reform Party) |
| 2000 | George W. Bush (Respublikana Partio) | Al Gore (Demokrata Partio) Ralph Nader (Verda Partio de Usono) |
| 2004 | George W. Bush (Respublikana Partio) | John Kerry (Demokrata Partio) |
| 2008 | Barack Obama (Demokrata Partio) | John McCain (Respublikana Partio) |
| 2012 | Barack Obama (Demokrata Partio) | Mitt Romney (Respublikana Partio) |
| 2016 | Donald Trump (Respublikana Partio) | Hillary Clinton (Demokrata Partio) |
| 2020 | Joe Biden (Demokrata Partio) | Donald Trump (Respublikana Partio) |
| 2024 |
Referencoj redakti
- ↑ Grava kandidato estas persono kun minimume 1% de la voĉoj aŭ kvin elektaj voĉdonantoj.