Voseo

Vosuzado en Esperanto aŭ voseo en hispana estas lingva fenomeno ene de la hispana laŭ kiu oni uzas la pronomon «vos» de dua persono ĉe kelkaj verbotempoj por alparoli la kunparolanton anstataŭ uzi la pli ĝeneralan pronomon «tú» en situacio de familiareco.

Plej malhela: Voseo ĝeneraligita kaj parole kaj skribe (Argentino, Paragvajo kaj plej parto de Urugvajo); malhela: Voseo parole ĝeneraligita (oriento de Bolivio, parto de Kolombio, Nikaragvo); hela: Voseo kunekzista kun la tuteo aŭ voseo nur regiona kaj malprestiĝa; griza: Sen voseo

Tipoj

Oni distingas du tipojn de voseo:

• La alsupra voseo, kiu konsistas en uzado de la pronomo «vos» por alparoli respekte al la dua gramatika persono —kaj singulare kaj plurale—, kun verba tempo de dua persono de pluralo: «lo que vos digáis», «vos me mirasteis».
• La voseo dialekta amerika, kiu devenas gramatike el sama punkto, sed kies morfologio verba estis suferinta diferencajn evoluojn tra la tuta kontinento; semantike, ĝi havas valoron de familiara traktado kaj estas uzata por alparoli al la dua persono de singularo.

Evoluo de la respektaj formoj

En Ameriko eblas tri manieroj por formuli la respektan traktadon:

1. La propra de Ameriko tuteante (ci-uzanta), kie troviĝas tú (ci) por la dua persono singulara de proksimeco kaj usted (vi) por la dua de respekto;
2. La propra de Ameriko nur voseante (vi-uzanta), kie la proksimeca formo vos kunekzistas kun tiu de respekto usted, kaj, laste,
3. La propra de Ameriko tuteante-voseante, kie vos limiĝas al etoso ege intima; tú, por intermeza proksimeco; kaj usted, kiel formo de respekto.

Vidu ankaŭ

• Rioplata hispana

Bibliografio

• Diccionario panhispánico de dudas, R.A.E y Asociación de Academias de la Lengua Española, Ed. Santillana, 2005.
• Breve historia del habla cruceña y su mestizaje, Luis Alberto Roca, Ed. El País, 2007.
• Acevedo-Halvick, Ana. "Cortesía verbal (introducción)" Voces 1 (2006): 21-72.
• Almasov, Alexey. "'Vos' and 'Vosotros' as Formal Address in Modern Spanish." Hispania: A Journal Devoted to the Teaching of Spanish and Portuguese 57.2 (1974): 304-310.
• Alvar, Manuel. Manual de Dialectología Hispánica: El Español de América. Barcelona: Editorial Ariel, 1996.
• Arrizabalaga, Carlos. "Noticias de la desaparición del voseo en la costa norte del Perú." Lingüística Española Actual 23.2 (2001): 257-274.
• Baumel-Schreffler, Sandra. "The Voseo: Second Person Singular Pronouns in Guatemalan Speech." The Language Quarterly 33.1-2 (1995): 33-44.
• Benavides, Carlos. "La distribución del voseo en Hispanoamérica." Hispania: A Journal Devoted to the Teaching of Spanish and Portuguese 86.3 (2003): 612-623.
• Blanco Botta, Ivonne. "El voseo en Cuba: Estudio sociolingüístico de una zona de la isla." Beitrage zur Romanischen Philologie 21.2 (1982): 291-304.
• Chart, Ira E. "The voseo and tuteo in America." Modern Language Forum 28.(1944): 17-24.
• Fontanella de Weinberg, Maria Beatriz. "La constitución del paradigma pronominal de voseo." Thesaurus: Boletin del Instituto Caro y Cuervo 32.(1977): 227-241.
• King, Jeremy. "Societal Change and Language History in Cervantes' Entremeses: The Status of the Golden Age Vos." Cervantes: Bulletin of the Cervantes Society of America 29.1 (2009): 167-195.
• Lapesa, Rafael. "Las formas verbales de segunda persona y los orígenes del 'voseo'." Actas del Tercer Congreso Internacional de Hispanistas. 519-531. Mexico: El Colegio de México por la Asociación Internacional de Hispanistas, 1970.
• Lapesa, Rafael. Historia de la lengua española. Madrid: Gredos, 1981.
• Leon-Luporsi, Ana Emilia. Dinámica sociolingüística e histórica de 'vos' en el español peninsular. Diss. The University of Texas at Austin, 1994.
• Lipski, John. Latin American Spanish. New York: Longman, 1994.
• Lipski, John. El español de América. Madrid: Cátedra, 2006. (Edición 3.ª).
• Ortiz, Martha D. "Voseo" in El Salvador. Diss. San Jose State University, 2000.
• Pierris, Marta de. "El preludio del voseo en el español medieval." Romance Philology 31.(1977): 235-243.
• Pinkerton, Anne. "Observations on the Tú/Vos Option in Guatemalan Ladino Spanish." Hispania: A Journal Devoted to the Teaching of Spanish and Portuguese 69.3 (1986): 690-698.
• Primorac, Karen Johnson. "Tú, vos, and vuestra merced: Social and Stylistic Variation in Medieval Spanish." Dissertation Abstracts International, Section A: The Humanities and Social Sciences 57.11 (1997): 4720-4721.
• Quilis, Antonio, and Matilde Graell Stanziola. "El voseo en Panamá". Revista de Filología Española 69.1-2 (1989): 173-178.
• Rey, Alberto. "Social Correlates of the Voseo of Managua, Nicaragua: Workplace, Street, and Party Domains." Hispanic Journal 18.1 (1997): 109-126.
• Rey, Alberto. "Social Correlates of the Voseo of Managua, Nicaragua: Workplace, Street, and Party Domains." Hispanic Journal 17.1 (1996): 113-127.
• Rey, Alberto. "Social Correlates of the Voseo of Managua: Family and Neighborhood Domains." Hispanic Journal 16.1 (1995): 39-53.
• Stevenson, Jeffrey Lee. "The Sociolinguistic Variables of Chilean Voseo." Dissertation Abstracts International, Section A: The Humanities and Social Sciences 68.5 (2007): 1914-1915.
• Toursinov, Antón. "Stylistic variability of pronoun addresses in modern Spanish of Guatemala." Language and Literature 17(3). Tyumen State University (2002): 68-78.
• Villegas, Francisco. "The Voseo in Costa Rican Spanish." Hispania: A Journal Devoted to the Teaching of Spanish and Portuguese 46.3 (1963): 612-615.
• Weeks, Patricia C.. El voseo en Chile: Factores histórico-morfológicos que explican su aparición y mantenimiento. Diss. State University of New York at Albany, 2005.

Eksteraj ligiloj

• Voseo en el Diccionario Panhispánico de Dudas, Real Academia Española.
• Sobre el Voseo en Colombia, Instituto Cervantes.
• La Rial Academia de la Lengua Frailescana, Chiapas, México. Arkivigite je 2014-10-20 per la retarkivo Wayback Machine