Tepelenë
publikigita versio estis patrolita je 23 okt. 2023. Estas kontrolendaj ŝanĝoj de ŝablonoj/dosieroj.
Ŝanĝoj al ŝablonoj aŭ dosieroj en ĉi tiu versio estas kontrolendaj. La stabila versio estis patrolita je 23 okt. 2023.
Tepelenë (difina albana formo: Tepelena) estas urbo en la Provinco Gjirokastër, en la suda Albanio. Ĝi troviĝas en la maldekstra flanko de la rivero Vjosë, preskaŭ tri kilometroj laŭflue de ĝia kunfluo kun la Drino.[1]
| Tepelenë | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| urbeto | |||
|
| |||
| Blazono | |||
| Administrado | |||
| Poŝtkodo | 6301 | ||
| En TTT | Oficiala retejo [+] | ||
| Demografio | |||
| Loĝantaro | 4 342 (2011) [+] | ||
| Geografio | |||
| Geografia situo | 40° 18′ N, 20° 1′ O (mapo)40.296520.0186Koordinatoj: 40° 18′ N, 20° 1′ O (mapo) [+] | ||
| Alto | 200 m [+] | ||
| Horzono | UTC+01:00 [+] | ||
| |||
|
| |||
| Alia projekto | |||
 Vikimedia Komunejo Tepelena [+]
| |||
Ĝis la aboliciio de Kvartaloj en 2000, Tepelenë estis la ĉefa kolonio de la distrikto Tepelenë.
Ĝia loko estas strategie grava. Estas tie ruinigita citadelo kiu troviĝas 300 metrojn super la rivero. Ali Pasha naskiĝis ĉe la proksima vilaĝo de Beçisht. En 1847, la brita verkisto Edward Lear vizitis la urbon kaj notis la ruinigitajn konstruaĵojn.
Historio redakti
Ĉe la apuda Aoos Mallarĝigo ("Aoi Stena"), makedona armeo baris la vojon al Epirus kaj, en 196 antaŭ Kristo, decida batalo, la Batalo de la Aoos okazis inter Roma armeo komandita de Konsulo Titus Quinctius Flamininus kaj la makedonoj komanditaj de Filipo V. Post unu provo de batalhalto kaj nekonkludiga batalo, la Roma armeo estis gvidita de iu ŝafisto al punkto kie la makedonoj povus esti atakitaj kaj la Romaoj gajnis la batalon.
La Bizancanoj konstruis defendan turon kiu estis sinsekve evoluigita dum la epoko de Otomana Imperio en la 15a jarcento kaj de Ali Pasha en la frua 19a jarcento.
La Junaj turkaj revoluciuloj renkontiĝis en Tepelenë dum Februaro 1909, en provo persvadi albanajn naciistojn aliĝi ilin.[2]
En 1920, tertremo detruis la urbon kiu estis tute rekonstruita poste: loka tradicio diras ke se en Tepelenë estas pli ol 100 konstruaĵojn, ĝi estos detruita. En la sama jaro, 400 italaj soldatoj estis kapitulacitaj al la albanoj, dum la batalo de Vlora.
En la 7a de Aprilo 1939 italaj fortoj alteriĝij en Albanio kaj ekregis la landon kaj Tepelenë.[3] Post kiam la nesukcesa itala ofensivo al Grekio en Oktobro 1940. En ĉi tiu tempo, la albanaj trupoj dizertis la fronton de la ordo de ilia komandanto, Kolonelo Prenk Pervizi. Kolonelo protestis kaj diris al la itala komandon ke la albanoj ne estis kanona paŝtaĵo.[4] Kolonelo Pervizi kun aliaj oficiroj kaj albanaj trupoj estis translokigita kaj izolita en la montoj de norda Albanio. Italoj suferis grandan malvenkon ke debitarono la "perfidaĵo" de la albanaj trupoj. Ĉi tiu fakto estis la unua signo de ribelo kontraŭ la itala okupo.
Grekaj fortoj kontraŭatakis kaj antaŭenigis al Tepelenë en ĝenerala ofensivo sur Vlorë. Malgraŭ pluraj atakoj kaj helpo de la brita Royal Air Force, la italoj sukcesis teni la urbon kaj dum la lastaj tagoj de Aprilo 1941, sekvante la germanan invadon en Jugoslavio, la greka armeo estis devigita retiriĝi.[5]
La loka itala armea tendaro estis transformita de la post-milita Komunisma reĝimo al deviga laborkampo. Ĝi havis malbonan reputacion por brutaleco kaj malsano kaj estis menciita kiel la "albana Belsen". Ĉi tie estis detenitaj familioj, maljunuloj, virinoj kaj infanoj. La plej gravaj familioj de Albanio, kiu la Komunista reĝimo deziris detrui kaj ekstermi. Multaj mortis kaj iliaj tomboj malaperigitaj.[6] La lando estis plugita kaj semita de sekalo. Tiel tie restis neniu signo de la tomboj. La diktatoro mem, Enver Hoxha, donis la ordon malaperigi la tombojn, kiam li lernis ke la tomboj apartenas al la kondamnitaj kiuj estis ŝlositaj en tiu tendaro. La tendaro estis fermita dum 1954. En ĉi tiu tendaro, multaj infanoj kaj maljunaj homoj mortis, de ĥolero, de aflikto kaj senigo. Ĥolera epidemio mortigis plejparton de la prizonuloj.[7]
Dum agitado en Albanio en 1997, Tepelenë fariĝis centrejo por la insurekcio kontraŭ la registaro de Sali Berisha. Popola komitato prenis la povon de la urbo en Marto 1997 kaj liberigis kontraŭstaran politikiston Fatos Nano, el la loka malliberejo. La movado disvastiĝis tuj al Gjirokastër kie armiloj estis distribuitaj el Tepelenë.
La loka minerala akva fabrikejo estas grava kaj sukcesa loka entrepreno.
La futbala klubo estas SK Tepelena.
Rimarkindaj homoj redakti
- Ali Pasha
- Foto Strakosha, albana piedpilka ludisto
- Muhedin Targaj, albana piedpilka ludisto
- Isuf Kalo, rimarkinda kuracisto, persona doktoro de Enver Hoĝa
- Gramoz Ruçi, ĉefo de la Parlamenta Socialisma Grupo
- Valentina Leskaj, eksa Ministro de Laboro kaj Socia Bonfarto
- Hamza Zeka, privata negocisto
- Tafil Buzi, gvidanto de la albanaj Ribeloj de 1833-39
Vidu ankaŭ redakti
Referencoj redakti
- ↑ Tepelene. travelsradiate.com. Arkivita el la originalo je 2014-11-29. Alirita 2011 Jan 24th. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2014-11-29. Alirita 2015-01-21.
- ↑ Pearson, Owen. (2004) Albania in the Twentieth Century, A History: Volume I: Albania and King Zog, 1908-39. I. B. Tauris, p. 5–8.
- ↑ Piero Crociani, "Gli albanesi nelle forze armate italiane, Roma 2001".
- ↑ Pjeter Hidri, "The General Prenk Pervizi, Toena, Tirana, 2002.
- ↑ Pearson, Owen. (2006) Albania in Occupation and War: From Fascism to Communism 1940-1945, p. 102–143.
- ↑ Lek Pervizi, "Ankimi i Zanave, (poetry), Arberia, Tirana, 2002.
- ↑ Gjuliana Malaj, "Une Beba, qe u futa ne camp kater muajshe e dola 42 vjeçe, Panorama, Tirana, 25 october 2012.
- Blua Gvidilo al Albanio kaj Kosovo, James Pettifer, A&C Black, London, 2001
- Albanio en la Dudeka Jarcento, Historio: Volumo I: Albanio kaj King Zog, 1908-39 , Owen Pearson,I. B. Tauris,2004
Fonto redakti
En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Tepelenë en la angla Vikipedio.