Vipo (politiko)
En politiko, Vipo estas parlamentano, kiu respondecas pri konservado de frakcia disciplino en la voĉdonadoj kaj pri rekrutado de membroj de sia partio, por ke ili ĉeestu kaj voĉdonu en la gravaj voĉdonoj. Por ke lia devigo havu efikon, la vipo uzas minacojn kaj instigojn por konservi frakcian disciplinon, kaj por tio li estas subtenita fare de la partestroj kaj de la partia stabo kaj administro. La rolo de la vipo kutime ekzistas nur en grandaj partioj, kaj en la cetero de la partioj ĝi estas kutime tenita fare de la prezidanto.
Origino redakti
La origino de la esprimo estas la angla vorto Whip, kiu estas uzata por indiki la posedanton de tiu ĉi posteno en la Brita Parlamento.
En la angla lingvo, la esprimo estis pruntita de la ĉasesprimo whipper-in ("vipado de"), kiu priskribas personon kiu malhelpas la ĉashhundojn kiuj partoprenas la ĉasadon vagi for de la celo.
Tra la mondo redakti
Unuiĝinta Reĝlando redakti
En Britio, la vipo ankaŭ estas membro de la brita registaro. Aldone al la pozicio, la vipo ankaŭ rajtas al loĝejo ĉe 12 Downing Street. La vipo regule ĝisdatigas la ĉefministron pri la stato de la frakcio. La vipo povas disdoni tri specojn de parlamentaj ordonoj al parlamentanoj, kaj rompi ilin povas konduki al parlamentaj sankcioj. La unua ordo detaligas la politikon de la partio kaj anoncas la okazigon de aparta voĉdono. Ĉi tiu ordo ne postulas ĉeeston aŭ voĉdonadon. La dua tipo estas ordo postulanta partoprenon kaj voĉdonadon. Membro de parlamento ne devas malobservi ĉi tiun ordon, krom se li ricevas permeson de la vipo. La tria kaj plej malfacila tipo estas eksplicita instrukcio partopreni kaj voĉdoni, krom se ekzistas speciala permeso de la vipo. Malobservo de la ordo povas rezultigi elpelon de la partio.
Aŭstralio redakti
En Aŭstralio, en la nacia parlamento (same kiel en la lokaj parlamentoj) ekzistas vipoj en ĉiuj frakcioj, por certigi frakcian disciplinon, kaj por plenumi larĝajn funkciojn nome de la partigvidado. Male al aliaj landoj, la vipo en Aŭstralio ne havas oficialan rolon, kaj ili ne ludas tre vastan rolon. La vipo nome de la Liberala Partio estas nomumita fare de la partigvidado, dum la vipo de la Laborista partio estas elektita fare de konferenco. En ambaŭ partioj la vipo havas ĉirkaŭ du deputitojn.
Kanado redakti
En Kanado, la vipo estas membro de la Kanada Senato aŭ la kanada Ĉambro de Reprezentantoj. La rolo de la vipo estas precipe grava kiam ekzistas minoritata registaro aŭ se la registaro havas malgrandan plimulton. La pozicio de vipo ne estas konsiderita registara pozicio, sed la vipo ankaŭ povas funkcii kiel ministro sen paperaro.
Barato redakti
Barato heredis la rolon de la vipo de la brita rego de la periodo de kolonia rego. Ĉiu politika partio pli granda ol si vipas. La vipo respondecas pri frakcia disciplino, sed kutime ne povas decidi pri voĉoj en prezidant -elektoj.
Irlando redakti
En Irlando, ĉiuj partioj en la Irlanda Senato kaj Dáil Éireann nomumas sian propran vipon. Plej ofte la vipo de la reganta partio ĉeestas ankaŭ ĉe la registaraj kunvenoj. La vipoj de ĉiu domo kunvenas ĉiun semajnon por plani la staton de la voĉoj por la sekva semajno. Ekde 1998 la vipoj rajtas je plia salajro krom sia parlamenta salajro. Plejofte la salajro dependas de la grandeco de la partio. La plej alta salajro ricevis en 2011 de la partio Fianna Fáil. Tiun jaron la vipisto gajnis ĉirkaŭ 19,000 funtojn sterlingojn.
Nov-Zelando redakti
Kiel Barato, Nov-Zelando ankaŭ heredis la pozicion de la tempo de brita regado. Ĉiuj partioj kun 4 aŭ pli da reprezentantoj en la Parlamento de Nov-Zelando rajtas almenaŭ unu vipon. En partioj kun 24 ĝis 44 reprezentantoj, ekzistas proksimume du vipoj, unu altranga kaj unu juniora. Partioj kun 45 reprezentantoj aŭ pli havas la rajton al du junioraj kaj unu altranga vipo.