Zbigniew Herbert
Zbigniew HERBERT (naskiĝis la 29-an de oktobro 1924 en Lvovo, mortis la 28-an de julio 1998 en Varsovio) - pola verkisto, poeto, eseisto, dramisto, kreinto de fama poetika ciklo "Pan Cogito" (Sinjoro Cogito), aŭtoro de radiodramoj. En 2018 la duan fojon estas festata la Jaro de Herbert.
Vivo
redaktiStudinte ekonomion en Krakovo, juron en Toruń kaj filozofion en Varsovio, li elprovis sin en diversaj profesioj. Dum sia vivo li okupiĝis de butikumado ĝis eldonado. Li faris longajn vojaĝojn, interalie al Francio, Italio kaj Grekio. En la jaro 1956 li publikigis sian unuan poemaron. Plejparton de sia vivo li trapasis en komunista Pollando. Kvankam la reĝima sistemo malesperigadis lin li ne povis eskapi de ĝi pro la sentimento al la pola tero. Reveninte al la lando li estis do ĉiam observita de komunistoj.
La verkado de Zbigniew Herbert ampleksas lirikon, eseojn kaj dramojn. Ĝin karakterizas metafora lingvaĵo kaj politike-filozofia temaro. Li prenis multe de siaj unuaj majstroj - Joseph Conrad kaj Józef Czechowicz - kreante la dekadentisman, ekzistadiisman vizion propran al si. Plej admirataj verkoj de Herbert estas Pan Cogito kaj Raport z oblężonego miasta (Raporto de sieĝata urbo). Liaj libroj estis tradukitaj en 38 lingvojn. Laŭreato de pli ol 20 literaturaj premioj. De la fino de la 60-aj jaroj unu el pli seriozaj kandidatoj por la Nobel-premio pri literaturo. En la 80-aj jaroj iĝis reprezenta poeto de pola opozicio. De 1986 loĝis en Parizo. Al Pollando revenis post 6 jaroj, en 1992. Pola Sejmo proklamis la jaron 2008 Jaro de Zbigniew Herbert. Kun Czesław Miłosz, Tadeusz Różewicz kaj Wisława Szymborska li estas plej eminenta majstro de la pola poezio postmilita.
Listo de verkoj
redaktiEseoj
redakti- Barbarzyńca w ogrodzie (Barbarulo en la ĝardeno, 1962)
- Martwa natura z wędzidłem (Aĵpentraĵo kun brido, 1993)
post morto:
- Labirynt nad morzem (La labirinto ĉe la marbordo, 2000)
- Król mrówek. Prywatna mitologia (La reĝo de formikoj. Privata mitologio, 2001)
Poezioj
redakti- Struna światła, (La kordo de lumo, 1956)
- Hermes, pies i gwiazda (Hermeso, hundo kaj la stelo, 1957)
- Studium przedmiotu (Studo pri la objekto, 1961)
- Napis, (La aliĝo, 1969)
- Pan Cogito (Sinjoro Cogito, 1974)
- Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze (Raporto de sieĝata Urbo kaj aliaj poemoj, 1983)
- Elegia na odejście (Elegio pri foriro, 1990)
- Epilog burzy (Epilogo de ŝtormo, 1998)
- 89 poemoj (1998, elekto de pli fruaj poemoj)
kaj post morto:
- Podwójny oddech. Prawdziwa historia nieskończonej miłości. Wiersze dotąd niepublikowane (Duobla spiro. La vera historio de malfinia amo. Poemoj ĝis nun nepublikigitaj, 1999)
Dramoj
redaktiFama citaĵo (aŭdebla en la filmo)
redaktiLa poeto komence amikiĝis kun Czesław Miłosz kaj Adam Michnik, sed pro ilia sinteno al komunismo profunde disreviĝis: Michnik estas manipulanto. Tio estas homo de malbona volo, mensoganto, intelekta trompisto. Ideologio de tiuj sinjoroj estas, por ke en Pollando regu "socialismo kun homa vizaĝo". Tio estas fantomo por mi tute ne tolerebla.
Interesaĵoj
redaktiKontraŭbatalanta marksisman bolŝevismon kaj postmodernisman novmarksismon.
Memorigo en kantoj
redakti- Przemysław Gintrowski, muzikalbumoj: Raporto de sieĝita urbo 1981, Memoraĵoj 1983, Ŝtonoj 1991, Respondo 2000 kaj Treno 2008
- Piotr Szczepanik, Butonoj 2000
- La sepa anĝelo (poemo). Trad. Kris Long. En: Nova Esperanta krestomatio, p. 484-485.
- Zbigniew Herbert - Poeto de konscienco. Trad. Jozef Gąsiorowski. Toruń, Esperanto-Societo Flamo, 2018.
Bibliografio
redakti- Bohdan Urbankowski, Poeta, czyli człowiek zwielokrotniony. Szkice o Zbigniewie Herbercie (Poeto, aŭ la homo multobligita. Skizoj pri Zbigniew Herbert), Radom 2004
Eksteraj ligiloj
redakti- Fundacja im. Zbigniewa Herberta Fondaĵo je la nomo de Zbigniew Herbert
- Zbigniew Herbert i Lwów Zbigniew Herbert kaj Lvovo
- Witryna Roku Zbigniewa Herberta Paĝaro al la Jaro de Zbigniew Herbert
- Filmo Obywatel poeta Civitano poeto de Jerzy Zalewski, TVP2, 2000 (YouTube sen cenzuro)