Dominant-recesiva rilato

Dominant-recesiva rilato en genetiko estas rilataro inter aleloj de unu geno, unu dominanta kaj unu recesiva, en kiu la efiko sur la fenotipo de unu alelo maskas la kontribuon de dua alelo ĉe la sama genetika loko. La unua alelo estas dominanta kaj la dua alelo estas recesiva. Ĉe genoj sur aŭtosomo (ajna kromosomo krom seksa kromosomo), la aleloj kaj ties asociaj trajtoj estas aŭtosomaj dominantaj aŭ aŭtosomaj recesivaj. Dominanteco estas ŝlosila koncepto ĉe Mendela heredo kaj ĉe klasika genetiko.

ĉe ĉi tiu besto la dominanta aleo rezultigas nigran koloron dum ke la recesiva alportas ruĝan koloron

Kodominanteco

heredo de sangogrupoj

En la sistemo de sangogrupoj ABO la grupoj A kaj B estas kodominantaj, dum ke O estas recesiva. Tio signifas ke kaj A kaj B samtempe eblas ĉe unu individuo.

Ceda heredo de recesivaj malsanoj

ceda heredo de recesiva malsano

Ofte la dominanta alelo estas kodo por funkcianta proteino, dum ke la recesiva alelo rezultigas neutilan proteinon kiu ne aktive damaĝas ion, sed kies manko kaŭzas sanajn problemojn. Pro tio la plejmultaj heredaj sanoproblemoj estas recesivaj.

Ĉe vivuloj kun seksa reproduktado tio kutime signifas, ke la ceda eco devas ekzisti en la genoj de ambaŭ gepatroj. Ne necesas, ke ĝi aperu (manifestiĝu) ĉe ili; eblas, ke ĉe ambaŭ ĝi estas superata de kontraŭa eco. Tamen ĝi povas aperi ĉe ido.

Ekzemplo, kiun konstatis jam Gregor Mendel, estas la flor-koloro de pizoj (Pisum sativum): Ĝi estas blanka, se ambaŭ koncernaj genoj estas blank-koloraj, sed ruĝa, se eĉ nur unu el ili estas ruĝ-kolora. Do la blanka koloro cedas al la ruĝa.

La ceda heredo ebligas la heredadon de mortigaj heredaj malsanoj tra multaj generacioj, eĉ se la malsanuloj ne havas ŝancon atingi la aĝon de reproduktivo.

Recesiva alelo sur seksa kromosomo

heredado de hemofilio ĉe eŭropaj regantoj tra kvin generacioj

Tiuj ĉi konsideroj estas pri ne-seksaj kromosomoj (aŭtosomoj). Speciala kazo estas ecoj, kies genoj estas sur seksa kromosomo: Ĉar la du seksaj kromosomoj de viro havas tre malsaman strukturon, povas esti, ke por certa eco ekzistas nur unu geno. Tial ekzemple viroj pli ofte ol virinoj suferas pro kolorblindeco, kiu estas cede heredebla: Ĉe la pliparto de virinoj la alia kromosomo kompensas la mankon, sed ĉe viroj tio ne eblas.

Vidu ankaŭ

• Johann Gregor Mendel
• Alelo

Eksteraj ligiloj

• "On-line notes for Biology 2250 – Principles of Genetics". Memorial University of Newfoundland.
• "Online Mendelian Inheritance in Man" (OMIM)
• "Autosomal dominance of Huntington's Disease" Arkivigite je 2009-04-14 per la retarkivo Wayback Machine. Huntington's Disease Outreach Project for Education at Stanford
• "Examples of incomplete dominance" (YouTube)