Vikipedio

Andalus-araba lingvo: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Iru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Nova paĝo: {{Informkesto lingvo |Lingvo=_Andalusi_ Araba |Propra_nomo= |Landoj=Al-Andalus |Regiono=Iberio |Morto=Post la _expulsion_ de la _Moriscos_ de _Iberia_. Iuj dialektoj estas an...
 
Oryanw (diskuto | kontribuoj)
3 864 redaktoj
la unua prilaboro
Linio 1:
{{Informkesto lingvo
|Lingvo=_Andalusi_Andalusa Araba
|Propra_nomo=
|Landoj=[[Al-Andalus]]
|Regiono=[[Iberio]]
|Klasifiko=[[Afrikazia lingvaro|Afrikazia]] ><br>
|Morto=Post la _expulsion_ de la [[_Moriscos_]] de _Iberia_. Iuj dialektoj estas ankoraŭ dirita en iuj urboj en [[Maroko]] kaj [[Alĝerio]]▼
|Fam2=[[Semida lingvaro|Semida]] ><br>▼
|Fam3=[[Okcidenta Semida lingvaro|OkcidentoOkcidenta Semida]] ><br>▼
|Fam4=[[Centra Semida lingvaro|Centra Semida]] ><br>▼
▲|Morto=Post la _expulsion_forpelo de la [[_Moriscos_Maŭro]]j deel _Iberia_Iberio. Iuj dialektoj estas ankoraŭ diritaparolataj en iuj urboj en [[Maroko]] kaj [[Alĝerio]]
|Koloro=Afrikazia
▲|Fam2=[[Semida lingvaro|Semida]]
▲|Fam3=[[Okcidenta Semida lingvaro|Okcidento Semida]]
▲|Fam4=[[Centra Semida lingvaro|Centra Semida]]
}}
La '''_Andalusi_Andalusa Araba''' estis [[Arabaj dialektoj|dialekto]] de la [[Araba lingvo]] diritaparolatata en [[Al-Andalus]], la regionoj de la [[Iberio]] (moderna [[Hispanio]] kaj [[Portugalio]]) sub [[Islamo|Islamana]] reguloregado. Ĝi iĝis [[morta lingvo]] en Iberio post la forpelo de la [[Maŭro]]j sekve de la [[Reconquista|kristano rekonkero]] (Reconquista), kvankam ĝi estas ankoraŭ uzata en [[andaluzia muziko]] kaj grave influis la dialektojn de tiaj urboj kiel [[Tetouan]], [[Fez, Maroko|Fez]], [[Rabat]], [[Tanĝero]] kaj [[Cherchell]].<!--
 
Ĝi ankaŭ praktikisfaris iuioman influiinfluon sur la [[_Mozarabic_Mozaraba lingvo|_Mozarabic_Mozaraban]], la [[Kastilia lingva lingvo|Kastilia lingvoKastilian]] (Hispana), la [[Kataluna lingvo|KatalunaKatalunan]], kaj la [[Portugala lingvo|Portugalan]] lingvojn kaj la [[Maroka Araba|Morokan araban]] dialektodialekton.▼
{{Infobox Language
|name=Andalusi Arabic
|nativename=
|states=[[Al-Andalus]]
|region=[[Iberian Peninsula]]
|extinct=After the expulsion of the [[Moriscos]] from Iberia. Some dialects are still spoken in some cities in [[Morocco]] and [[Algeria]]
|familycolor=Afro-Asiatic
|fam2=[[Semitic languages|Semitic]]
|fam3=[[West Semitic languages|West Semitic]]
|fam4=[[Central Semitic languages|Central Semitic]]
}}
'''Andalusi Arabic''' was a [[Varieties of Arabic|dialect]] of the [[Arabic language]] spoken in [[Al-Andalus]], the regions of the [[Iberian Peninsula]] (modern [[Spain]] and [[Portugal]]) under Muslim rule.
 
La andalusa araba verŝajne disvastiĝis rapide kaj estas la ĝenerala buŝa uzaĵo en plej partoj de [[Al-Andalus]] inter la [[9-a jarcento|9-a]] kaj [[15-a jarcento|15-aj jarcento]]j. Ĝi atingis sian plej altan kulminon de uzantoj, krude taksebla je 5-7 milionoj, dum la [[11-a jarcento|11-a]] kaj [[12-a jarcento|12-aj jarcentoj]]. Ĝi tiam malabundiĝis sekve de la laŭgrada sed senĉesa potencpreno far la kristanoj, kvankam ĝi restis en uzo en certaj areoj jam sub kristana politika rego ĝis la fina [[forpelo de la Islamanoj]] en la komenco de la [[17-a jarcento]].<ref>Kees Versteegh, et al. Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics, BRILL, 2006.</ref>
--> Ĝi iĝis [[estinginta lingvo]] en _Iberia_ post la _expulsion_ de la [[_Moriscos_]] sekva la [[Reconquista|Kristano _Reconquest_]] (Reconquista), kvankam ĝi estas ankoraŭ uzita en [[_Andalusi_ muziko]] kaj havas grave influita la dialektoj de tiaj urboj kiel [[_Tetouan_]], [[_Fez_, Maroko|_Fez_]], [[Rabat]], [[(Tanĝeroj, Tanĝeras)]] kaj [[_Cherchell_]].
 
Kiel en ĉiu alia arabe parolanta lando, la Andalusa popolo estis [[Digloso|diglosa]], tio estas, parolis sian lokan dialekton en ĉiuj malalta-[[registro (lingvistiko)|registraj]] (malalt-[[genro|ĝenraj]]) situacioj, sed nur la klasika araba estis uzata por alt-registraj postuloj, kaj aldone por skribaj celoj.
▲Ĝi ankaŭ praktikis iu influi sur [[_Mozarabic_ lingvo|_Mozarabic_]], [[Kastilia lingva lingvo|Kastilia lingvo]] (Hispana), [[Kataluna lingvo|Kataluna]], [[Portugala lingvo]] kaj la [[Maroka Araba]] dialekto.
 
_Andalusi_La Arabaandalusa araba apartenas al la Frua Okcidenta _Neo_Nov-Araba, kiu ne enkalkulihavis (ĉiu,iun iu)ajn apartigo inter [[Bedueno|beduena]], urba, aŭ landajruraj (malurbaj) dialektoj, nek farasmontras ĝiiun montriajn (ĉiu, iu) _detectable_percepteblajn diferencodiferencojn inter _communal_komunumaj dialektoj, tiakiaj [[Islamano]]la islamana, [[Kristano]]kristana kaj [[HebreaHebreo|hebrea]].<!--▼
_Andalusi_ Araba (aperas, ŝajnas, aspektas) al havi disvastigo rapide kaj estas la (generalo, ĝenerala) buŝa uzi en plej partoj de [[Al-Andalus]] inter la 9th kaj 15-aj jarcentoj. Ĝi atingis ĝia plej alta (akraĵo, kulmino) de uzantoj, kiu povas esti malglate taksita je 5-7 miliono, dum la 11-a kaj 12-aj jarcentoj.<!--
 
La plej malnova indikaĵo de _Andalusi_andalus-arabaj Araba _utterances_parolaĵoj povas esti (datita, rendevuita, daktilarbita, daktiliita, daktita)datitaj de la [[10-a jarcento|10-a]] kaj [[11-a jarcento|11-aj jarcentoj]], en izolitaizolitaj citascitaĵoj, ambaŭkaj en prozo kaj _stanzaic_en Klasikastrofaj _Andalusi_klasikaj andalusaj (poemoj, poemas) ([[_muwashahat_muwaŝahat]]), kaj tiam, de la 11-a jarcento surplue, en _stanzaic_strofaj _dialectal_dialektaj (poemoj, poemas) (_zajal_[[zajal]]) kaj _dialectal_dialektaj proverbaj kolektoj, dum ĝiaj lastaj dokumentoj estas kelkakelkaj negoconegocaj (skribas, rikordoj)skribaĵoj kaj unu (letero, litero) skribita jeen la komenco de la [[17-a jarcento]] en [[Valencio (Hispanio)|Valencio]].<!--▼
It became an [[extinct language]] in Iberia after the expulsion of the [[Moriscos]] following the [[Reconquista|Christian Reconquest]] (Reconquista), though it is still used in [[Andalusi music]] and has significantly influenced the dialects of such towns as [[Tetouan]], [[Fez, Morocco|Fez]], [[Rabat]], [[Tangiers]] and [[Cherchell]].
 
It also exerted some influence on [[Mozarabic language|Mozarabic]], [[Castilian language|Castilian]] (Spanish), [[Catalan language|Catalan]], [[Portuguese language|Portuguese]] and the [[Moroccan Arabic]] dialect.
 
Andalusi Arabic appears to have spread rapidly and been the general oral use in most parts of [[Al-Andalus]] between the 9th and 15th centuries. It reached its highest peak of users, which can be roughly estimated at 5-7 million, during the 11th and 12th centuries.
 
--> Ĝi tiam _dwindled_ sekve de tio de la laŭgrada sed _relentless_ _takeover_ per la (Kristanoj, Kristanas), kvankam ĝi restis en uzi en certaj areoj jam sub Kristano politika regi ĝis la fina _expulsion_ de la (Islamanoj, Islamanas) je la komenco de la 17-a jarcento.
 
Kiel en ĉiu alia Araba-parolanta lando, la _Andalusi_ popolo estis [[_diglossic_]] kio estas spoka ilia regiona dialekto totale malalta-registri situacioj, sed nur Klasika Araba estis ripozlokita al kiam alta registri estita postulita kaj por skribita (celoj, celas) kiel bone.
 
▲_Andalusi_ Araba apartenas al Frua Okcidenta _Neo_-Araba, kiu ne enkalkuli (ĉiu, iu) apartigo inter Bedueno, urba, aŭ landaj dialektoj, nek faras ĝi montri (ĉiu, iu) _detectable_ diferenco inter _communal_ dialektoj, tia [[Islamano]], [[Kristano]] kaj [[Hebrea]].<!--
 
It then dwindled as a consequence of the gradual but relentless takeover by the Christians, although it remained in use in certain areas already under Christian political control until the final expulsion of the Muslims at the beginning of the 17th century. {{ref|BRILL}}
 
As in every other Arabic-speaking land, the Andalusi people were [[diglossic]] i.e. spoke their local dialect in all low-register situations, but only Classical Arabic was resorted to when a high register was required and for written purposes as well.
 
Andalusi Arabic belongs to Early Western Neo-Arabic, which does not allow for any separation between Bedouin, urban, or rural dialects, nor does it show any detectable difference between communal dialects, such as [[Muslim]], [[Christian]] and [[Jewish]].
 
-->
 
▲La plej malnova indikaĵo de _Andalusi_ Araba _utterances_ povas esti (datita, rendevuita, daktilarbita, daktiliita, daktita) de la 10-a kaj 11-a jarcento, en izolita citas, ambaŭ en prozo kaj _stanzaic_ Klasika _Andalusi_ (poemoj, poemas) ([[_muwashahat_]]), kaj tiam, de la 11-a jarcento sur, en _stanzaic_ _dialectal_ (poemoj, poemas) (_zajal_) kaj _dialectal_ proverbaj kolektoj, dum ĝiaj lastaj dokumentoj estas kelka negoco (skribas, rikordoj) kaj unu (letero, litero) skribita je la komenco de la 17-a jarcento en [[Valencio (Hispanio)|Valencio]].<!--
 
The oldest evidence of Andalusi Arabic utterances can be dated from the 10th and 11th century, in isolated quotes, both in prose and stanzaic Classical Andalusi poems ([[muwashahat]]), and then, from the 11th century on, in stanzaic dialectal poems (zajal) and dialectal proverb collections, while its last documents are a few business records and one letter written at the beginning of the 17th century in [[Valencia, Spain|Valencia]].{{ref|BRILL}}
 
-->
==Vidu ankaŭ==
* [[Aljamia]]
<!--
 
==See also==
* [[Aljamiado]]
 
-->
==Referencoj==
#_Kees_ _Versteegh_, et al. ''Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics'' (Enciklopedio de Araba Lingvo kaj Lingvistiko), _BRILL_, 2006.
<!--
 
==References==
#{{note|BRILL}}Kees Versteegh, et al. Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics, BRILL, 2006.
{{AfroAsiatic-lang-stub}}
 
-->
 
[[Kategorio:Lingvoj de Hispanio]]
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Andalus-araba_lingvo"