Afrikato: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e roboto aldono de: uk:Африкати |
Amikeco (diskuto | kontribuoj) eNeniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
{{Manieroj de artikulacio}}
'''Afrikatoj''' (aŭ '''Afrikataj [[konsonanto]]j''') komenciĝas kiel [[halto|halta konsonanto]] (plej ofte [[alveolaro|alveolara konsonanto]], kia {{IFA|[t]}} aŭ {{IFA|[d]}}
== Ekzemploj ==
La [[Angla lingvo|anglaj]] sonoj literumataj ''"ch"'' kaj ''"j"'' ([[Esperanto|Esperante]] ''ĉ'' kaj ''ĝ'', kaj
Multe malpli komunaj estas ekz. [[labial-dentalo|labialdentalaj]] afrikatoj, kia {{IFA|[p͡f]}} en la germana, aŭ [[velaro|velaraj]] afrikatoj, kia {{IFA|[k͡x]}} en la [[Cvana lingvo|cvana ("Tswana")]] (skribita ''kg'') aŭ Alt-Alemanaj [[Svisa germana|Svisaj germanaj]] dialektoj (depende de la dialekto ankaŭ uvulara {{IFA|[q͡χ]}}). Tramonde, nur malmultaj lingvoj havas afrikatojn en tiaj pozicioj, eĉ kvankam la respektivaj [[halto|haltaj konsonantoj]] estas preskaŭ universalaj. Malpli komunaj ankaŭ estas alveolaraj afrikatoj en kiuj la frikativo estas [[laterala konsonanto|laterala]], kia la {{IFA|[tɬ]}} sono trovata en la [[Naŭatla lingvo|naŭatla]] kaj la [[Totonaka lingvoj|totonaka]] lingvoj. Multaj [[Atapaska lingvaro|atapaskaj]] (kia la [[Dene-Sulina lingvo|Dene-Sulina]] kaj la [[Navaha lingvo|navaha]]) havas seriojn de koronalaj afrikatoj kiuj povas esti neaspiraciaj, aspiraciaj, aŭ ejektivaj aldone al interdentalaj/dentalaj, alveolaraj, postalveolaraj, aŭ lateralaj, ekz. {{IFA|[t̪͡θ]}}, {{IFA|[t̪͡θʰ]}}, {{IFA|[t̪͡θ’]}}, {{IFA|[ts]}}, {{IFA|[tsʰ]}}, {{IFA|[ts’]}}, {{IFA|[tʃ]}}, {{IFA|[tʃʰ]}}, {{IFA|[tʃ’]}}, {{IFA|[tɬ]}}, {{IFA|[tɬʰ]}}, kaj {{IFA|[tɬ’]}}. Afrikatoj ankaŭ povas esti kontrastigitaj per palataligo, kiel en la [[Erzja lingvo|erzja]], kie senvoĉaj alveolaraj, postalveolaraj kaj palatalaj afrikatoj estas kontrastaj. Afrikatoj ankaŭ povas havi foneman longon, tio estas, afektita de [[ĥronemo]], kiel en la [[Karela lingvo|karela]].
Linio 32:
=== Siblantaj afrikatoj ===
* [[Senvoĉa alveolara afrikato]] {{IFA|[ts]}} (en la [[Itala lingvo|itala]], [[Lombarda lingvo|lombarda]], [[Germana lingvo|germana]], [[K'iche'a lingvo|maja-k'iche'a]])
* [[Voĉa alveolara afrikato]] {{IFA|[dz]}} (en la itala, lombarda, [[Paŝtua lingvo|paŝtua]] )
Linio 43 ⟶ 42:
=== Nesiblantaj afrikatoj ===
* [[Senvoĉa bilabiala afrikato]] {{IFA|[pɸ]}} Laŭraporte troviĝa en la [[Liverpool]]-a dialekto ("Scouse") de la [[Angla lingvo|angla]] (''bezonas konfirmon'')
* [[Senvoĉa labiodentala afrikato|Senvoĉa bilabial-labiodentala afrikato]] {{IFA|[pf]}} (en la [[Germana lingvo|germana]], la [[Tekea lingvo|tekea]])
Linio 57 ⟶ 55:
* [[Senvoĉa uvulara afrikato]] {{IFA|[qχ]}} (en la [[Nez Percé lingvo|Nez Percé]], [[Volofa lingvo|volofa]], [[Kabarda lingvo|kabarda]])
===
* [[Senvoĉa alveolara laterala afrikato]] {{IFA|[tɬ]}} (en la [[Navaha lingvo|navaha]], ktp.)
* [[Voĉa alveolara laterala afrikato]] {{IFA|[dɮ]}} (ne raportita iam kontrasti kun {{IFA|[ɮ]}})
Linio 65 ⟶ 62:
=== Trilaj afrikatoj ===
* [[Bilabiala trilo|Prenazaligita trila bilabiala afrikato]] {{IFA|[mbʙ]}} (en la [[Kelea lingvo|kelea]])
* [[Senvoĉa dentala bilabiale trila afrikato]] {{IFA|[t̪ʙ̥]}} (en la [[Wari’a lingvo|wari’a]])
Linio 73 ⟶ 69:
=== Aliaj afrikatoj ===
La pli komunaj el la senvoĉaj afrikatoj estas ĉiuj atestitaj aldone kiel [[ejektivo]]j: {{IFA|[tθ’, ts’, tɬ’, tʃ’, tɕ’, tʂ’, cʎ̥ʼ, kx’, kʟ̝̊’]}}. La [[K'iche'a lingvo|maja k'iche'a]] uzas la
== Piednotoj ==
| |||