Esperanta etimologio: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Remush (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Ismo (diskuto | kontribuoj) korektetoj; referenco al Kategorio:Prahindeŭropaj radikoj |
||
Linio 1:
La Esperantaj vortoj ne estis pruntitaj laŭvole; la plejparto el ili
devenis el multaj gravaj lingvoj de [[okcidenta civilizo]]. Ĉar la [[latina lingvo|latina]]
havis grandan influon je modernaj
impreson, ke Esperanto ĉerpis multajn siajn vortojn el la latina (60-80%).
Ekzistas en Esperanto amasego da vortoj,
Unuj, kiujn kreis modernaj (t. e. [[renesanco|renesancaj]] kaj postaj) kleruloj, ĉu en
[[moderna latina lingvo|la de ili uzata ĝis antaŭ 150 jaroj latina]], ĉu en la modernaj
fontlingvoj de Esperanto mem (t. e. en la franca, germana, angla ktp.)
surbaze de grekaj radikoj, sed kiuj ne jam ekzistis en la greka (kvankam
ili plej ofte estis poste re-prenitaj ankaŭ en ĝin).
Vortoj kiel "termometro" (el la grekaj θερμός = varma kaj μέτρον =
mezurilo), "mikrobo" (gr. μικρός = malgranda + βίος = vivo), "gramofono" (gr. γραμμή = linio + φωνή = voĉo) k. s. Kreado de tiaj vortoj daŭras ĝis nun, kvankam plej ofte surbaze de vorteroj jam uzataj en la [[internacia scienc-teknika terminaro]]: ekz. pri la vortoj "magnetoskopo" aŭ "
"aristokratio" k. s.).
Multaj aliaj lingvoj influis en la Esperanta vortprovizo: la Franca, la Germana, la Angla kaj la Rusa.
Kelkaj vortoj samas ekzakte al la Anglaj vortoj, sed la prononco estas iom malsama: birdo (''a bird''), rivero (''a river''), teamo (''a team''), boato (''a boat''). '''Mano''' (angle: ''a hand'') malsimilas al la angla; sed la angla ankaŭ uzas la saman radikon en la sekvaj vortoj: '''man'''ual (per'''man'''a), '''man'''ufacture, '''man'''ipulate, '''man'''uscript, '''man'''acles, '''man'''euver, '''man'''ifest, '''man'''ner, '''man'''ager, com'''man'''d, de'''man'''d, e'''man'''cipate, recom'''men'''d, '''main'''tain, '''main'''tenance. Rimarku, ke la radiko "'''hand'''" ankaŭ aperas en Esperanto: '''hand'''balo, '''hand'''ikapo.
Foje, la rilato ne estas evidenta, sed tamen ĝi ekzistas.
Linio 21:
Angla, Esperanto, kaj multaj eŭropaj lingvoj.
Oni trovas ankaŭ vortojn
Kutime tiuj vortoj ne migris rekte el tiuj lingvoj al Esperanto, sed tra alia influhava eŭropa lingvo. Ili iĝis internaciaj.
"Gejsero" venis el fama islanda specimeno ''[[Geysir]]'' (''geysa'' signifas "impeti"). De tiaj ni havas "zarzuelo" kaj "bizara" el eŭska, sed tra la hispana.
Plie, vortoj kiuj nomas popolojn kiel "eŭsko" (kiu samsignifas kun "vaska") venis el la originaj lingvoj, ĉar tiuj popoloj deziris antastaŭi nomon al ili
Fine, estas ankaŭ kelkaj aprioraj vortoj en Esperanto
kiuj ne devenis de aliaj lingvoj.
==Bibiografio:==
Linio 34:
*[[André CHERPILLOD]]: [[Konciza etimologia vortaro]]. ISBN: 92 9017 082 4
==Pra
La vorto "etimologio" devenas el la greka. Vidu [[ETUMOS I|ETUMOS]]. La praradiko ne estas certa.
Se la temo interesas vin, rigardu, kiuj vortoj devenis el la subaj [[:Kategorio:Prahindeŭropaj radikoj|radikoj]]:
<table><tr><td valign="top"
*[[ABBA I |ABBA]] (patro)
*[[ABIES I |ABIES]] (abio)
Linio 183:
*[[FUNUS I |FUNUS]] (funebra ceremonio)
*[[FURCA I |FURCA]] (forko)
</
*[[GEL II |GEL]] (malvarma)
*[[GEL III |GEL]] (kunpremi, glui, grimpi)
Linio 316:
*[[MEN II |MEN]] (malgranda)
*[[MENT I |MENT]] (mentono)
*[[MERC I |MERC]] (komercaĵo)
*[[MERK I |MERK]] (markigi)
Linio 331 ⟶ 332:
*[[MUNDUS I |MUNDUS]] (pura, eleganta)
*[[MUS I |MUS]] (muso, rato)
▲</ol><td valign="top"><ol>
*[[NANNOS I |NANNOS]] (nano)
*[[NAPUS I |NAPUS]] (napo)
Linio 454:
*[[RUMEN I |RUMEN]] (rumeno)
*[[RôST I |RôST]] (rosti)
</
*[[SABBATON I |SABBATON]] (sabato)
*[[SABULUM I |SABULUM]] (sablo)
Linio 582:
*[[ZELOS I |ZELOS]] (konkuremo, ĵaluzo]]
*[[çAKARâ I |çAKARâ]] (grajno, sukero)
</
</table>
Linio 591:
[[Kategorio:Esperanto]]
[[Kategorio:Prahindeŭropaj radikoj|!]]
| |||