Programmuziko: Malsamoj inter versioj

* [[Wolfgang Amadeus Mozart]] ekz. priskribas en sia seksteto „Ein„''Ein musikalischer Spaß“Spaß''“ (muzika ŝerco) la fuŝan koncerton de vilaĝaj muzikantoj. Ne nur la komponaĵo plenas je (konscie metitaj) komoziciajkompoziciaj eraroj kaj fuŝdisonancoj, sed Mozart ankaŭ komponis la ludoteknikajn fuŝojn de la muzikantoj.

* [[CarlKarl Ditters von Dittersdorf|Dittersdorfs]] skribis ses simfoniojn laŭ la [[metamorfozoj]] de [[Ovidio]] kaj la simfonion a-minorominora ''Il delirio delli compositori, ossia Il gusto d’oggidi’''.

* Ankaŭ de Luigi Boccherini ekzistas serio da gravaj programecaj verkoj, ekz. sia arĉkvartetoarĉkvinteto Nrno. 60 C-maĵora ''La Musica Notturna delle strade di Madrid'' op. 30 Nrno. 6 (G.324), kies programon la komponisto mem en la manuskripto detale priskribas kaj kiu ĉi tie aperu kiel ekzemplo por detala programo:

:„Ĉi tiu kvinteteto priskribas la muzikon, kiun oni dumnokte aŭdas en la stratoj de Madrido, ekde la sonorado de la ''Ave Maria'' ĝis la surposteniĝo de noktogardo. Ĉio ĉi ne estas traktata kun la rigoreco, kiun postulus la kontrapunkto, sed celas ununure kiel eble plej laŭnature reprezenti la aĵojn, kiujn mi volas priskribi. ''Ave Maria delle Parrochie'' – la sonorado de la Ave Maria de la variaj parokopreĝejoj de la urbo. Poste la ''Minuetto dei ciechi'', la menueto de la [blindaj] almozpetanto. La violonĉelistoj devas kuŝigi siajn instrumentojn trans la genuoj kaj imiti kun ĉiuj ungoj la sonon de gitaro. Post mallonga paŭzo la tuta menueto estas ripetata kaj transiras en la ''Rosario''-n ''[jargolargo assai]'', [la ĉiuvespera rozario-preĝo], kiu evasdevas esti ludata sen fiksa tempomezuro. El la Rosario sekvas pasakaljo de la stratkantistoj ''Los Manolos'' [kun la ludinstrukcio ''con mala grazia'' = bruska, malmilda], ree kun gitarecaj plukefektoj kaj finfine la ''Ritirata'' (''con variazioni''). Oni devas imagi al si, ke ĉi tiu surposteniĝo de la noktogardo unue estas aŭdebla el la malproksimeco kaj devas esti ludata tiel ''piano'', ke oni apenaŭ perceptas ĝin; la sekvaj ''kresĉendo-'' kaj ''markado''-instrukcioj estas strikte atentendaj.<ref> Kromkajero al lumdisko Luigi Boccherini ''Opera con titoli'' Capriccio Nr.10 453</ref>“