Volofa lingvo: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e roboto aldono de: yo:Woloofu (Wolof) |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300" style="float:right; margin-left:1em; margin-bottom:1em;"
!colspan="2" bgcolor="lawngreen"|<big>Volofa lingvo<br><small>''Wolof''</small></big>
|-
|width="42%"|Parolata en:
|[[Senegalo]], [[Gambio]], [[Maŭritanio]]
|-
|Denaskaj parolantoj:
|3,5 milionoj
|-
|valign="top"|[[Lingva familio|Genetika klasifiko]]:
|[[Niĝerkonga lingvaro|Niĝerkonga]]<br>
[[Atlantikkonga lingvaro|Atlantikkonga]]<br>
[[Atlantika lingvaro|Atlantika]]<br>
[[Senegambia lingvaro|Senegambia]]<br>
'''Volofa'''
|-
!colspan="2" bgcolor="lawngreen"|Oficiala statuso
|-
|[[Oficiala lingvo]] de:
|[[Senegalo]] (nacia lingvo)
|-
|Reguligita de:
|
|-
!colspan="2" bgcolor="lawngreen"|Lingvaj kodoj
|-
|[[ISO 639]]-1:
|wo
|-
|ISO 639-2:
|wol
|-
|[[SIL]]:
|WOL
|-
!colspan="2" bgcolor="lawngreen"|Specimeno
|-
|colspan="2"|Artikolo 1 de la [[Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj]]:
|-
|colspan="2"|Tradicia ([[1611]]):
<blockquote><em>
'''Matukaay bu jëkk bi'''<br><br>Doomi aadama yépp danuy juddu, yam ci tawfeex ci sag ak sañ-sañ. Nekk na it ku xam dëgg te ànd na ak xelam, te war naa jëflante ak nawleen, te teg ko ci wàllu mbokk.
</em>
</blockquote>
|-
|}
[[Image:MaggiSenegal.jpg|thumb|left|220px|Reklampanelo en volofa<br>(Kun flancaj subtitoloj)]]
La '''volofa lingvo''' estas lingvo de la [[Atlantika lingvaro|atlantika subgrupo]] de la niĝerkonga lingvaro. Ĝi estas parolata ĉefe en [[Senegalo]], [[Gambio]] kaj [[Maŭritanio]].
== Alfabeto kaj prononco ==
=== Konsonantaro ===
==== Laŭ [[Internacia Fonetika Alfabeto|IFA]] ====
{| class="wikitable"
!
![[Bilabialo]]
![[Labial-dentalo|Labial-<br/>dentalo]]
![[Labial-velaro|Labial-<br/>velaro]]
![[Alveolaro]]
![[Palatalo]]
![[Velaro (fonetiko)|Velaro]]
![[Uvularo]]
|-
| '''[[Plozivo]]'''
| style="text-align:center;"| p b
|
|
| style="text-align:center;" | t d
| style="text-align:center;" | c j
| style="text-align:center;"| k g
| style="text-align:center;"| q
|-
| '''[[Naza konsonanto|Nazalo]]'''
| style="text-align:center;"| m
|
|
| style="text-align:center;" | n
| style="text-align:center;" | ñ
| style="text-align:center;" | ŋ
|
|-
| '''[[Antaŭnazalo]]'''
| style="text-align:center;"| mp mb
|
|
| style="text-align:center;" | nt nd
| style="text-align:center;" | nc nj
| style="text-align:center;"| nk ng
| style="text-align:center;"| nq
|-
| '''[[Trilo]]'''
|
|
|
| style="text-align:center;" | r
|
|
|
|-
| '''[[Frikativo]]'''
|
| style="text-align:center;"| f
|
| style="text-align:center;"| s
|
| style="text-align:center;"| x
|
|-
| '''[[Alproksimanto]]'''
|
|
| style="text-align:center;" | w
|
| style="text-align:center;"| y
|
|
|-
| '''[[Lateralo]]'''
|
|
|
| style="text-align:center;" | l
|
|
|
|}
Laŭ la volofa ortografio, du samaj konsonantoj unu post la alia estas [[Duopigeco (fonetiko)|duopigita konsonanto]]. Ĉiuj [[Plozivo|plozivaj]], [[Naza konsonanto|nazaj]] kaj [[Lateralo|lateralaj]] povas esti [[Duopigeco (fonetiko)|duopigitaj]]. Tamen, la ''q'' ĉiam estas [[Duopigeco (fonetiko)|duopigita]], sed ĝi ĉiam estas skribita tiel, kiel simpla konsonanto.
==== Laŭ esperantaj prononckutimoj ====
''p, b, t, d, k, g, m, n, r, f, s'' kaj ''l'' estas prononcataj kiel en [[Esperanto]].
''x'' estas prononcata ''ĥ''.
''w'' estas prononcata ''ŭ''.
''y'' estas prononcata ''j''.
''c'' estas ĉirkaŭ prononcata ''tj''.
''j'' estas ĉirkaŭ prononcata ''dj''.
''ñ'' estas ĉirkaŭ prononcata ''nj''.
''q'' estas ''k'' prononcata je la gorĝfundo. Ĝi estas la araba ﻕ aŭ la hebrea ק.
''ŋ'' estas ''n'' prononcata je la malantaŭo de la buŝo. Ĝi estas la ''ng'' en la angla ''parking''.
La [[Antaŭnazalo|antaŭnazaloj]] devas esti prononcataj tiel, kiel unu nura konsonanto.
=== Vokalaro ===
==== Laŭ [[Internacia Fonetika Alfabeto|IFA]] ====
{| class="wikitable"
!
!Antaŭa
!Centra
!Malantaŭa
|-
| '''Malvasta'''
| style="text-align:center;"| i
|
| style="text-align:center;"| u
|-
| '''Mezmalvasta'''
| style="text-align:center;"| é
|
| style="text-align:center;"| ó
|-
| '''Meza'''
|
| style="text-align:center;"| ë
|
|-
| '''Mezvasta'''
| style="text-align:center;"| e
|
| style="text-align:center;"| o
|-
| '''Vasta'''
|
| style="text-align:center;"| a
|
|}
Laŭ la volofa ortografio, du samaj vokaloj unu post la alia estas longa vokalo. La ''à'' estas ''aa'' (longa ''a'') antaŭ [[Antaŭnazalo|antaŭnazala]] aŭ [[Duopigeco (fonetiko)|duopigita]] konsonanto.
==== Laŭ esperantaj prononckutimoj ====
''i, u'' kaj ''a'' estas prononcataj kiel en [[Esperanto]].
''e'' estas ''e'' prononcata per la buŝo tre malfermita. Ĝi estas la franca ''è''.
''é'' estas ''e'' prononcata per la buŝo pli fermita ol la antaŭa. Ĝi estas la franca ''é''.
''o'' estas ''o'' prononcata per la buŝo tre malfermita.
''ó'' estas ''o'' prononcata per la buŝo tre malfermita.
''ë'' estas centra vokalo, ne ekzistas en [[Esperanto]].
== Konversacio ==
[[Image:Europe countries map wo.PNG|thumb|Pays d'Europe en wolof]]
{| class="wikitable"
! Volofa
! Esperanto
! Laŭvorta traduko
! Prononco <br>(laŭ [[Internacia Fonetika Alfabeto|IFA]])
! Prononco <br>(laŭ esperantaj prononckutimoj)
|-----
|| Salaamaalekum!
|| Bonan tagon!
|| -
|| sala:ma:lɛkum
|| salaamaalekum
|-----
|| Maalekum salaam!
|| Bonan tagon! (responde)
|| -
|| ma:lɛkumsala:m
|| maalekum salaam
|-----
|| Na nga/ngeen def?
|| Kiel ci/vi fartas?
|| Kiel ci/vi faras?
|| nan͜gadɛf<br>nan͜gɛ:ndɛf
|| na nga def<br>na ngeen def
|-----
|| Maa ngi fi (rekk).
|| Mi fartas bone.
|| Mi jen estas ĉi tie (nur)
|| ma:n͜gifirɛkk
|| maa ngi fi rekk
|-----
|| Jàmm rekk.
|| Mi fartas bone.
|| Paco nur
|| ɟa:mmrɛkk
|| djaamm rekk
|-----
|| Naka/Ana waa kër gi?
|| Kiel via familio fartas?
|| Kiel/Kie estas uloj domo la
|| nakawa:kərgi<br>anawa:kərgi
|| naka ŭaa ker gi<br>ana ŭaa ker gi
|-----
|| Ñu ngi fi.
|| Ili fartas bone.
|| Ili jen estas ĉi tie
|| ɲun͜gifi
|| nju ngi fi
|-----
|| Waaw
|| Jes
|| -
|| wa:w
|| ŭaaŭ
|-----
|| Déedéet
|| Ne
|| -
|| de:de:t
|| deedeet
|-----
|| Jërëjëf
|| Dankon
|| -
|| ɟərəɟəf
|| djeredjef
|-----
|}
== Ankaŭ vidu ==
=== Internaj ligiloj ===
* [[Lingva familio]]
* [[Lingvoj de Senegalo]]
* [[Niĝerkonga lingvaro]]
* [[Senegalo]]
=== Eksteraj ligiloj ===
* [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=wol Slipo pri en Ethnologue] (angle)
* [http://www.linguistique-wolof.com/ Wolof ci web bi... le wolof sur le web] (france)
{{InterWiki|code=wo|lingvo=volofa}}
[[Kategorio:Lingvoj laŭ alfabeto]]
| |||