|
''Bulgara caro, aliancano de faŝismaj potencoj.''
{{Informkesto reganto
| nomo = Boriso la 3-a
|}}
[[Dosiero:BorisIII.jpg|right|200px|thumb|Boriso la 3-a]]
'''Boriso la 3-a''', estis la bulgara [[caro]] (la [[30-a de januaro|30-an de januaro]] [[1894]] – [[28-a de aŭgusto|28-an de aŭgusto]] [[1943]]) el familio [[Saksio-Koburgo kaj Gotao (dinastio)|Saksio-Koburgo kaj Gotao]], kiulia enpatro la jaro [[1941]] aligas [[Bulgario|Bulgarion]] al potencoj de [[Akso Berlino-Romo-Tokio|Akso]] (te. al Pakto de Tri – al faŝisma [[Germanio]], [[Italio]] kaj [[Japanio]]) naskiĝas la [[30-a de januaro|30-an de januaro]] de la jaro [[1894]] kiel filo deestis bulgara caro [[Ferdinando la 1-a (Bulgario)|Ferdinando la 1-a]].
Baptopatro de Boriso estis la rusa caro, Nikolao la 2-a. Boriso la 3-a akiras klerecon en [[Sofio|sofia]] [[armeo|armea]] akademio kaj universitato. Li fariĝas la bulgara caro, post abdiko de lia patro post la malvenko en la unua mondmilito.
Lia civila nomo estis ''Борис Клемент Роберт Мария Пий Станислав Сакскобургготски'' (Boris Klement Robert Marija Pij Stanislav Sakskoburggocki).
Post malsukcesa agado de Stambolijskij, la ĉefministro de Bulgario (1919-23), la dekstra opozicio organizas puĉon kun apogo dela caro. Unu tagon de la puĉo, Boriso vizitis la ĉefministron en la naskiĝvilaĝo la 8-an de junio 1923 kaj donacis al li flavmelonon. La puĉo okazis aŭrore, sekvatage kaj je la 11-a horo, la caro jam nomumis Cankov al ĉefministro, oficiroj murdis Stambolijskij kelkajntagojn poste.
La estonta caro Boriso la 3-a akiras klerecon en [[Sofio|sofia]] [[armeo|armea]] akademio kaj universitato, en la jaro [[1918]] li poste, post abdiko de la patro (post fino de la [[unua mondmilito]], kie [[Bulgario]] staras en la flanko de malvenkitoj kaj [[Ferdinando la 1-a (Bulgario)]] kiel reganto, respondeca pri la malvenko, abdikas), Boriso la 3-a fariĝas la bulgara caro.
Responde al la puĉo, la komunistoj organizis ribelon en septembro, sed tio malsuikcesis kaj la regantoj ekzekutis milojn el la ribelantoj.
De komence de sia regado Boriso la 3-a protektas senvuale bulgarajn [[konservatismo|konservatismajn]] rondojn, en la jaro [[1923]] li poste estos subteninta reprezentantojn de reakcio, kiuj per [[renverso]] estas deŝirantaj la registaron de maldekstrana politikisto [[Aleksandro Stambolijski]] (tiu ĉi reprezentanto de Bulgara agrikultura popolasocio estas dum la renverso murdita) – en sekvantaj kelkaj jaroj caro Boriso la 3-a poste rigardas al purigoj, dum kiuj estas en Bulgario murdita ĉirkaŭ dek mil anoj de maldekstra alo.
La caro geedziĝis en 1930 kun itala princino Johanna por fortigi la italan orientiĝon. En majo de 1934 okazis nova puĉo: la franc-amika Zveno-grupo - kiuj volis konfederacion kun Jugoslavio - {{rn}}
En la paso de la tridekaj jaroj de la [[20-a jarcento]] caro Boriso la 3-a iom post iom akiras decidan kvoton de la potenco, la jaro [[1934]] estas poste la jaro, kiam caro Boriso la 3-a komencas regi en Bulgario kiel senlima [[diktatoro]], subtenata de unu permesita politika partio, kiu estas [[Zveno]].
Bulgario dum la regado de Boriso la 3-a senĉese pli klare alkliniĝas al faŝismaj reĝimoj de tiama [[Eŭropo]] – Boriso la 3-a mallarĝe interrilatiĝas al [[Adolf Hitler|hitlera]] [[Germanio]] kaj al [[faŝismo|faŝisma]] [[Italio]], dum la [[dua mondmilito]], en la jaro [[1941]], Bulgario poste oficiale alpaŝas al la t.n. Pakto de Tri aliĝante aktive en militan agadon en [[Balkana Duoninsulo]] en flanko de la potencoj de Akso – Bulgario fariĝas elirpunkto de faŝisma agresio kontraŭ najbara [[Grekio]] kaj [[Jugoslavio]], samtempe ĝi akiras certajn teritoriajn akiron en [[Makedonio]] kaj greka [[Trakio]].
De komence de la jaro [[1943]] caro Boriso la 3-a poste klopodas reinterrilatigi la disŝiritajn interrilatojn kun Aliancanoj (kun [[Britio (lando)|Granda Britio]] kaj [[Usono]]), sed tiuj ĉi klopodoj estis senrezultaj.
La [[28-a de aŭgusto|28-an de aŭgusto]] de la jaro [[1943]] poste la bulgara caro kaj diktatoro Boriso la 3-a mortas – ĉu pro natura morto aŭ ĉu li estis murdita (eblas, ke la caro estis murdita de faŝistoj, kiuj estas malkontentaj kun lia klopodo renovigi ligojn kun aliancanaj potencoj) estas hodiaŭ temo de spekulacioj.
Kio rilatas al lia persona vivo, ekde la jaro [[1930]] Boriso la 3-a estas edziĝinta al itala princino Giovanna Isabella, filino de reĝo [[Viktoro Emanuelo la 3-a]], kun kiu li havas filon [[Simeono la 2-a|Simeonon la 2-an]] (tiu surtroniĝas sur la bulgaran tronon post sia patro kiel sesjara knabo, kaj [[regento|regenta]] registaro regas anstataŭ li).
[[Kategorio:Biografio]]
[[Kategorio:Bulgario]]
[[Kategorio:Diktatoroj]]
[[Kategorio:Mortintoj en 1943]]
[[Kategorio:Naskiĝintoj en 1894]]
| 