Konkero de Ameriko: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Kani (diskuto | kontribuoj) |
||
Linio 82:
Kelkaj fakuloj de Usono, Britio, Nederlando, Belgio, Germanio, Francio, Svedio kaj Norvegio asertas ke la agado de la hispanaj konkeristoj en Ameriko estis malhumana kaj konstituis genocido.<ref>[[Nigra Legendo]]</ref> Aliaj historiistoj asertas ke tiaj asertoj ne havas bazon kaj male estas verko de konspiro helpata ĉefe de britoj kaj francoj por krei nigran legendon kontrŭ Hispanio. Kelkaj historiistoj defendas ke ŝtatoj kiel Britio, Usono, Argentino, Brazilo kaj Ĉilio, realigis genocidojn konkerante la indiĝenajn teritoriojn. Siavice tiu asertos estis malakceptitaj kiel mitoj de diversaj fakuloj. Ĝenerale oni povus diri, ke dum la konkero de la indiĝenja teritorij en Ameriko, en diversaj epokoj, diversaj sektoroj kaj priserĉistoj denuncis kaj pludenuncas la ekziston de genocidoj, dum aliaj priserĉistoj malakceptas entute tiajn denuncojn kiel mitoj aŭ nigraj legendoj.
La debato pri la moraleco de la faktoj de la konkero produktiĝis eĉ en Eŭropo. Jam en la [[16a jarcento]], [[Fray Bartolomé de las Casas]] asertis ke la [[indiĝenoj]] estis espluatitaj malhumanece de la konkeristoj kaj ''enkomendistoj''. Kaj tiam kaj nun kelkaj sektoris kritikis, ke la asertoj de De las Casas estas falsaj aŭ troigaj kaj parto de [[nigra legendo]] kontraŭhispana kaj kontraŭkatolika. Tamen Hispanio konsideris tiajn denuncojn de De las Casas kaj proklamis en [[1542]] la leĝaron nome ''Leyes Nuevas'' por la intenco protekti la rajtojn de la amerika loĝantaro antaŭ konkeristoj kaj kolonoj.
[[Dosiero:Cortes-Hernando-LOC.jpg|thumb|250px|Hernán Cortés, konkeristo de Meksikio]]
[[Dosiero:De Bry 1c.JPG|thumb|250px|right|Gravuraĵo de T. De Bry por la ''Historio de la detruo de la Indoj''.]]
En 1615 Felipe Guamán Poma de Ayala sendis rakonton de 1200 paĝoj ''"La unua nova kroniko kaj la bona regado"'' al la [[Reĝo de Hispanio]]. Guamán estis eksa membro de la inkaa nobelularo kiu bedaŭris maljunaĝe estis helpinta junaĝe la konkeristojn kaj volis informi la reĝon pri la tuta problemaro. Lia kroniko enhavis la historion de la [[Inkaoj]], ties konkero kaj la mistraktado al la indiĝenoj. La libro perdiĝis ĝis [[1908]] kiam aperis en la privata biblioteko de la Reĝa Familio de Danio.
Hispanio foje uzis metodojn troe violentajn por subpremi la defendon de la teroj fare de la originaj popoloj. [[Kaŭpolikano]], la [[toki]] de la [[Mapuĉoj]] kiu estris la reziston kontraŭ la hispana invado, estis ekzekutita pere de [[palisumo]].<ref>Ercilla y Zúñiga, Alonso de (1575). ''La Araucana''</ref> [[Tupak Amaru]] kiu estris inkaan insurekcion en 1780 estis ekzekutita post rigardi devige la torturon kaj ekzekuton de sia edzino kaj filo inter aliaj; poste oni fortranĉis lian langon kaj estis ligita al kvar ĉevaloj intence dismembrigon, kion fine oni faris per hakiloj<ref>Lewin, Boleslao (2004). '' La Rebelion de Tupac Amaru y los Orígenes de la Independencia de Hispanoamerica''. Buenos Aires:SELA</ref> Kelkaj sektoroj kritikas tiujn ekzekutojn kiel malhumanaĵoj por terurigi la indiĝenojn, sed aliaj asertas ke temas pri ekscesoj de la konkeristoj senscie de la reĝo.
==Notoj==
| |||