Aŭstra-hungara interkonsento: Malsamoj inter versioj
[nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e roboto modifo de: hr:Austro-ugarska nagodba |
Xqbot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: uk:Австро-угорський компроміс; cosmetic changes |
||
Linio 1:
Aŭstra-hungara interkonsento estas politika kompromiso de hungaraj kaj aŭstraj politikistoj en 1867, kiu ĉesigis la tiranisman sistemon, enkondukitan post malvenko de la hungara liberecbatalo (1849). Ĝi formis dualisman, konstitucian monarĥion, kio ebligis la postvivon de la ŝtatformo dum la sekva duonjarcento.
Ĉar la aŭtokracia, tiranisma regado en Hungario fare de la Aŭstra Imperio ne kapablis por daŭra konsolido, la gvidantaj hungaraj politikistoj – krom la pasiva rezistado -
Ĉar la politikistoj povis analizi la eventoj duforme, tiel estiĝis du politikaj direktoj. Deák Ferenc kaj ties sekvantoj pensis, ke la hungaroj bezonas la protektan ombrelon de la habsburga monarĥio inter la germana kaj slava plimulto. Ankaŭ la eŭropaj grandpotencoj rigardis la monarĥion nemalhavebla parto de la eŭropa potenca ekvilibro.
El la sama bazo konkludis je alio la politisto [[Kossuth Lajos]] kaj ties samemigrantoj kaj hungariaj fideluloj. Ili kredis, ke necesas protekto kontraŭ la germana kaj panslava premo, sed por tio Aŭstrio ne konvenas: ĝi estas malforta por malhelpi la nacian evoluon de la monarĥiaj popoloj. Tiel oni devas formi – minimume militaran – kunlaboron, federacion de la apuddanubaj
La decidaj jaroj
La unuajn proponojn je la konkretaj paŝoj (delegacioj) faris la konservativuloj, sed en oktobro ili grave fiaskis. La rezulton de sekretaj interparoloj de Deák Ferenc kaj imperiestro Franco Jozefo resumis en printempo de 1865 la grava pentekosta artikolo, sed la hungaran proponon akceptis la reganto nur post la malvenko fare de la prusoj ĉe Königgrätz (1866) – kiam ĝi estis elpremita el la germana unuiĝo.
Je novembro de 1866, la interkonstnto jam estis preta, sed ĝin akceptis la 20-an de februaro de 1867 nur la tria hungara registaro, gvidata de grafo
Ĉar Hungario iomgrade enpotenciĝis, ĝi partoprenis ankaŭ en la subpremo de malplimultoj, tiel helpante disfalon de la Monarĥio.
== Literaturo ==
* ''Sorsdöntések'' (redaktis.: Gerõ András, 1989)
* ''Deák Ferenc'': Párbeszéd a kiegyezésrõl (1981).
* ''Sarlós Béla'': Deák és a kiegyezés (1987)
* ''Somogyi Éva'': Abszolutizmus és kiegyezés (1981)
* ''Gergely András'': Kiegyezés után (1978)
[[Kategorio:Aŭstrio-Hungario]]
Linio 48:
[[sr:Аустро-угарска нагодба]]
[[sv:Ausgleich]]
[[uk:Австро-угорський компроміс]]
|