Tetiso (luno): Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Alidirektigis al Tetiso |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
{{Informkesto astronomia objekto
|Nomo = Tetiso
|Bildo = PIA07738 Tethys mosaic contrast-enhanced.jpg
|Bildo_priskribo = La surfaco de Tetiso fotita de la kosmoesplorilo [[Cassini–Huygens|Cassini]].
|Kategorio = Natura satelito
|Ĉefplanedo = Saturno
|Numero = III
|Dato_de_malkovro = {{dato|21|marto|1684}}<ref name="malkovro">[http://planetarynames.wr.usgs.gov/append7.html Paĝaro pri planeda nomenklaturo] ĉe la retejo de la usona geologia agentejo [[USGS]] {{lingvokodo|en}}</ref>
|Loko_de_malkovro = [[Parizo]]<ref name="malkovro"/>
|Malkovrinto = [[Giovanni Domenico Cassini]]<ref name="malkovro"/>
|Aliaj_nomoj = Saturno III<ref name="malkovro"/>
|Granda_duonakso = 294 619 km
|Discentreco = 0,0001
|Periodo = 1,887802 tagoj (malantaŭen)
|Orbita_inklinacio = 1,12° (rilate al la ekvatoro de Saturno)
|Dimensioj = 1080,8 × 1062,2 × 1055 km
|Diametro = 1066,00 ± 1,40 km (averaĝe)
|Maso = (6,17449±0,00132) × 10<sup>20</sup> kg
|Denso = (0,9735±0,0038) × 10<sup>3</sup> kg/m<sup>3</sup>
|Falakcelo = 0,145 m/s<sup>2</sup>
|Liberiga_rapido = 393 m/s
|Rotacia_periodo = [[Kaptita rotacio|Kaptita]]
|Aksa_kliniteco = 0°
|Albedo_geom = 1,229 ± 0,005
|Temperaturo = 86 K
|Videbla_magnitudo = 10,2<ref>[http://www.oarval.org/ClasSaten.htm Retejo de la Observatorio ARVAL] {{lingvokodo|en}}</ref>
}}
'''Tetiso''' estas unu el la ĉefaj [[natura satelito|naturaj satelitoj]] de la [[planedo]] [[Saturno (planedo)|Saturno]].
Ĝia nomo devenas el tiu de [[Tetiso (titanino)|Tetiso]], [[titanoj|titanino]] kaj mara [[dio|diino]] laŭ la [[helena mitologio]].
== Historio ==
La [[Italio|itala]] [[astronomo]] [[Giovanni Domenico Cassini]], malkovrinte kvar saturnajn satelitojn inter [[1671]] kaj [[1684]] (Tetiso, [[Diono (luno)|Diono]], [[Reo (luno)|Reo]] kaj [[Japeto (luno)|Japeto]]), decidis nomi ilin la "ludovikaj ĉielkorpoj", honore al la [[Listo de francaj reĝoj|franca reĝo]] [[Ludoviko la 14-a (Francio)|Ludoviko la 14-a]]. Li malkovris Tetison per granda teleskopo de li mem instalita ĉe la [[Observatorio de Parizo]]. Tamen, jam ekde la fino de la [[17-a jarcento]] la astronoma komunumo kutimis nomi la tiam kvin konatajn saturnajn satelitojn laŭ ilia numero, ekde Saturno I ĝis Saturno V (Tetiso, Diono, Reo, [[Titano (luno)|Titano]] kaj Japeto). La nombroj paŝon post paŝo plialtiĝis post la malkovro de la sekvaj satelitoj, [[Mimaso (luno)|Mimaso]] ([[1789]]), [[Encelado (luno)|Encelado]] ([[1789]]) kaj [[Hiperiono]] ([[1848]]). Nur tiam la ordo definitiviĝis, kaj ne plu ŝanĝiĝis, ĉar la sekvaj satelitoj ĉiam ricevis pli altajn numerojn.
En [[1847]], [[John Herschel]] (filo de [[William Herschel]], la malkovrinto de Mimaso kaj Encelado) unue sugestis la nuntempajn nomojn de la satelitoj. Iom post iom, lia propono akceptiĝis kaj ''Saturno III'' ricevis la nomon Tetiso.
== Fizikaj ecoj ==
Tetiso estas glacia ĉielkorpo, simile al Diono kaj Reo. Ĝia denso estas aparte malalta (970 kg/m³), kio supozigas, ke ĝi preskaŭ entute konsistas el akva glacio.
La tetisa surfaco abundas je krateroj, kaj videblas multaj frakturoj, kaŭzitaj de rompiĝoj de la surfaca glacio. La refleksiveco de Tetiso estas unu el la plej altaj en la tuta sunsistemo: ĝia [[geometria albedo]] valoras 1,229.
== Rilatoj kun la aliaj satelitoj ==
La saturnaj lunetoj [[Telesto (luno)|Telesto]] kaj [[Kalipso (luno)|Kalipso]] laŭiras la saman [[orbito]]n kiel Tetiso, kaj situas respektive en ties [[punkto de Lagrange|punktoj de Lagrange]] L4 kaj L5; alivorte, ili situas respektive 60 gradojn antaŭe kaj 60 gradojn malantaŭe al Tetiso.
== Esplorado ==
La {{daton|23|septembro|2005}} la kosmoesplorilo [[Cassini-Huygens|Cassini]] superflugis Tetison je distanco de 1500 kilometroj. Ne estas planataj estontaj, plej proksimaj superflugoj fare de la usona esplorilo.
== Referencoj ==
{{referencoj}}
[[Kategorio:Lunoj de Saturno]]
[[af:Tethys]]
[[bg:Тетида (спътник)]]
[[ca:Tetis (satèl·lit)]]
[[cs:Tethys (měsíc)]]
[[cy:Tethys (lloeren)]]
[[da:Tethys (måne)]]
[[de:Tethys (Mond)]]
[[el:Τηθύς (δορυφόρος)]]
[[en:Tethys (moon)]]
[[es:Tetis (satélite)]]
[[fa:تتیس (ماه)]]
[[fi:Tethys (kuu)]]
[[fr:Téthys (lune)]]
[[ga:Tethys]]
[[gv:Tethys]]
[[hr:Tetija (mjesec)]]
[[hu:Tethys (hold)]]
[[id:Tethys]]
[[it:Teti (astronomia)]]
[[ja:テティス (衛星)]]
[[ko:테티스 (위성)]]
[[la:Tethys (satelles)]]
[[lt:Tetija (palydovas)]]
[[ms:Tethys (bulan)]]
[[nl:Tethys (maan)]]
[[nn:Saturnmånen Tethys]]
[[pl:Tetyda (księżyc)]]
[[pt:Tétis (satélite)]]
[[ru:Тефия (спутник)]]
[[simple:Tethys (moon)]]
[[sk:Tethys (mesiac)]]
[[sl:Tetija (luna)]]
[[sv:Tethys (måne)]]
[[uk:Тефія (супутник)]]
[[vi:Tethys (vệ tinh)]]
[[zh:土卫三]]
[[zh-classical:土衛三]]
| |||