Kordoteorio: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
SieBot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: sq:String theory |
|||
Linio 1:
[[Dosiero:Point&string.png|thumb]]
La tiel nomata "[[norma modelo]]" de la [[partikla fiziko]] --enhavanta [[kvarko]]jn, [[leptono]]jn, kvar [[fundamentaj fortoj|fortojn]] kaj la nuntempe serĉata [[Higgs-a bosono|Higgs-an bosonon]]-- estas valida eĉ por distancoj tiel etaj kiel 10<sup>
Kvankam la teorioj de kordoj interesis pli forte [[fizikisto]]jn ekde la 1980-aj jaroj, ilia origino situas fine de la 1960aj jaroj kiam multaj "novaj" klasoj de [[hadrono]]j estis produktitaj per [[partikla akcelilo|partiklaj akceliloj]], kaj kiam la [[modelo]] pri [[kvarko]]j ankoraŭ ne estis plene disvolvita, do pluraj malsamaj [[modelo]]j estis proponitaj kiuj celis komprenigi la kialon de la multeco de [[partiklo]]j kaj la manieron kiel ili kondutas. Tiam [[Gabrielle Veneziano]] proponis matematikan modelon kiu reproduktis parte la [[konduto]]n de tiuj [[partiklo]]j, sed kies
Unue, la Teorio de Kordoj nur utilis kiel priskribo de [[bosono]]j, inkluzivante [[gluono]]jn, kaj fine ĝi estis anstataŭita per la fenomenaro por kiu ĝi estis unue disvolvita, per la kvarka [[modelo]]. Tamen, en 1970 [[John Schwarz]] kaj [[André Neveu]] trovis manieron prisikribi ankaŭ [[fermiono]]jn uzante la Teorion de Kordoj. En 1974, kiam ankaŭ la [[kvantuma kolordinamiko]] estis disvolvita kiel sufiĉe kontentiga modelo pri hadronoj, [[John Schwarz]] kaj [[Joel Scherk]] malkovris rilaton inter la Teorio de Kordoj kaj la [[gravito]].
Linio 12:
Unue malmultaj homoj ekprenis la ideon serioze; proksimume dum dek jaroj, krom [[John Schwarz]], la nura alia grava proponanto de la Teorio de Kordoj estis [[Michael Green]]. Ili du, laborante kun eta kaj sinŝanĝanta grupo de pioniroj, alfrontis multajn el la matematikaj problemoj de la Teorio de Kordoj, inkluzive la oftan problemon de partikla fiziko: la nedezirata apero de [[Infinito|nefiniaj kvantoj]] en kelkaj [[ekvacio]]j.
Meze de la 1980aj jaroj la Teorio de Kordoj estis kombinita kun la ideo de
Nu, por atingi la ideon de [[supersimetrio]], ĉio komenciĝis en 1970, kiam [[Joiĉiro Nambu]], de la [[Universitato de Ĉikago]], ekhavis la ideon pritrakti la [[Listo de partikloj|fundamentajn partiklojn]], ne kiel [[punkto]]jn (do nuldimensiajn) sed kiel etetajn unudimensiajn estaĵojn nomitajn "kordoj". Tiutempe la modelo pri [[kvarko]]j komencis esti konsiderata serioze, kaj la ideo de [[Joiĉiro Nambu|Nambu]] estis surombrita fare de la rapida akcepto de la [[Kvarkoj|kvarka modelo]]. Tiam oni vidis la teorion de [[Joiĉiro Nambu|Nambu]] kiel rivalan de la [[Kvarkoj|kvarka teorio]], ne kiel komplementan de ĉi-lasta. La fundamentaj estaĵoj kiujn [[Joiĉiro Nambu|Nambu]] klopodis modeli ne estis [[kvarko]]j, sed hadronoj. Spite la sukceson de la [[Kvarkoj|kvarka modelo]], kelkaj matematikemaj [[fizikisto]]j plu esploris la ideon pri kordoj.
[[Dosiero:teorio-de-kordoj-1.gif|thumb]]
La Teorio de Kordoj de [[Joiĉiro Nambu|Nambu]] enhavis turniĝantajn kaj vibrantajn kordojn kies [[longo]] estis nur 10<sup>
Kiam la unuaj [[kalkulo]]j estis faritaj la [[fizikisto]]j diris ke ĉiu estaĵo priskribita per tiuj kordoj havos [[entjero|<u>entjeran</u>]] [[spino]]n, do ili ĉiuj estus [[bosono]]j (forto-portantoj, kiel [[fotono]]j), tamen, embarase por la [[fizikisto]]j, la celo de la [[modelo]] estis priskribi [[hadrono]]jn, kiuj estas [[fermiono]]j kaj havas <u>duon-entjerajn</u> [[spino]]jn!. Tiam [[Pierre Ramond]], en la [[Universitato de Florido]] trovis solvon al tiu kontraŭdiro. Li trovis manieron adapti la [[ekvacio]]jn de [[Joiĉiro Nambu|Nambu]] por inkludi kordojn kun duon-entjeraj [[spino]]j, priskribinte [[fermiono]]jn. <!--Kio aŭ kiu priskribis tiujn fermionojn? Gramatike estas "li" (tio estas, la subjekto), sed suspekteble estas "la ekvacioj".--> Sed la ekvacioj permesis ke tiaj fermionaj kordoj unuiĝu duope, farante kordojn kun [[Entjero|entjeraj]] [[spino]]j: [[bosono]]jn. [[John Schwarz]], tiame en la [[Universitato Princeton]], [[Joel Scherk]] en la [[Kalifornia Instituto de Teknologio]], kaj la franca [[André Neveu]] plu disvolvis ĉi tiun ideon kiel konsekvencan matematikan [[teorio]]n pri turniĝantaj kordoj kiuj inkludis [[bosono]]jn <u>kaj </u> [[fermiono]]jn, sed kiu postulis ke la kordoj vibradu en <u>dek</u> [[dimensio]]j. [[Joel Scherk]] trovis en 1976 ke [[fermiono]]j kaj [[bosono]]j aperis ekvilibre en tiu ĉi [[teorio]]: ĉiu klaso de [[bosono]] havas fermionan kunulon, kaj ĉiu klaso de [[fermiono]] havas bosonan kunulon. Naskiĝis do "[[supersimetrio]]".
[[Bosono]]j estas estaĵoj kies proprecojn oni povas priskribi per ordinaraj [[Komuteco|inversigeblaj]] rilatoj, kutimaj reguloj kiel:
La [[supersimetrio]] plibonigas nian komprenon pri la [[spacotempo]], inkludante [[fermiono]]jn kaj [[bosono]]jn, do ĝi donas kvantummekanikan karakteron al la [[speciala relativeco|speciala teorio de relativeco]].
Linio 26:
Post 1976, kiel sekvanta paŝo, oni esperis la serĉadon de maniero por meti la [[gravito]]n en la novan [[Koncepto|konceptaron]], ĝisdatigante la [[ĝenerala relativeco|ĝeneralan teorion de relativeco]], en simila maniero kiel farite kun la [[speciala relativeco|speciala teorio]]. Tio povus esti akcelonta la disvolvon de la Teorio de kordoj kaj progresigonta ĝin je ĉirkaŭ jardeko, sed tio ne okazis: Kvankam la [[problemo]] pri la [[gravito]] estis en la [[cerbo]] de multaj [[homo]]j, la [[fizikisto]]j rigardis kiel sekvantan paŝon la ampleksigon de la [[supersimetrio]] por inkludi la [[gravito]]n, en teoria pakaĵo nomata "[[supergravito]]", kiu ne inkluzivas [[ideo]]jn pri kordoj. Do, post kiam la [[supersimetrio]] aperis, la teorio de kordoj, kiu naskis [[supersimetrio|ĝin]], estis forgesita fare de la plimulto de la [[Esplorado|esploristoj]]. Preskaŭ la solaj homoj kiuj daŭrigis la laboradon pri kordoj estis [[John Schwarz]] kaj, en [[Londono]], [[Michael Green]]. (Dume, [[Joel Scherk]] mortis, do li ne plu kontribuis al la [[teorio]].)
[[John Schwarz|Schwarz]] kaj [[Michael Green|Green]] pensis ke kio necesis estis teorio pri <u>ĉio</u>: pri ĉiuj [[partiklo]]j kaj [[Kampo (fiziko)|kampo]]j, ne nur pri [[hadrono]]j. En tia [[teorio]], la kordoj devas esti tre tre etaj, pli malgrandaj ol la kordoj laŭ [[Joiĉiro Nambu]], kiuj estis elpensitaj por priskribi [[hadrono]]jn. Eĉ ne sciante kiel la teorio estus disvolviĝonta, [[John Schwarz|Schwarz]] kaj [[Michael Green|Green]] povis antaŭkalkuli la [[
== Eksteraj ligiloj ==
{{el}} [http://www.sukidog.com/jpierre/strings/ Superstrings!] - Reta enkonduko en la kordan teorion fare de John M. Pierre (angle)
Facile kompreneblaj ttt-ejoj:
[[Kategorio:Partikla fiziko]]▼
{{LigoElstara|la}}
{{LigoElstara|ru}}
{{LigoElstara|ar}}
▲[[Kategorio:Partikla fiziko]]
[[ar:نظرية الأوتار]]
| |||