Kondomo: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
TXiKiBoT (diskuto | kontribuoj)
e roboto aldono de: la:Praeservativum
Xqbot (diskuto | kontribuoj)
e roboto aldono de: ga:Coiscín; cosmetic changes
Linio 1:
[[ImageDosiero:Préservatif enroulé.jpg|thumb|Kondomo enrulita]]
 
'''Kondomo''' estas kovraĵa [[Kontraŭkoncipo|kontraŭkoncipilo]] el (plej ofte) [[latekso]], kiun oni surglitigas sur [[erekto|erektitan]] [[peniso|penison]]n antaŭ la [[seksumado]], por eviti nedeziritan [[gravedeco|gravedecon]]n kaj ankaŭ la malsaniĝon je [[sekse transdonebla malsano]]. Ĝi ekzistas en diversaj koloroj, formoj, grandoj kaj gustoformo, kelkaj eĉ fluoreskas en malhelo. Plua elpensaĵo estas la kondomo por la virinoj, kiu ne havas veran signifon surmerkate.
 
== Historio ==
[[ImageDosiero:Condom 1900.jpg|thumb|Kondomo el animala membrano, 1900]]
Oni faris la unuajn kondomojn el teksita materialo, sed ili ne estis tro efikaj kiel kontraŭgravediloj. La unuaj efikaj kondomoj estis pretigitaj el ŝafaj intestoj aŭ aliaj bestaj [[membrano]]j kaj estas ankoraŭ hodiaŭ aĉeteblaj. Ili estas pli sensemaj, ĉar ili la korpovarmon pli bone transdonas, sed ne tiel efikaj kiel la artefaritaj kondomoj kontraŭ gravediĝo kaj seksa malsaniĝo (ekz. [[aidoso]], [[hepatito]] C).
 
La unuajn kondomojn uzis ekz. [[Giacomo Casanova]] jam en la 18-a jc. por eviti la [[sifiliso]]n. Pri la nomo mem ekzistas multaj teorioj: plej populara estas, ke la nomo venas de Dr. Condom, korta kuracisto de [[Karlo la 2-a]] kaj kiu proponis onidire ŝafan inteston por prevento.
 
En 1842, [[Charles Goodyear]] malkovris la [[vulkanizado]]n de [[kaŭĉuko]], kio ebligis produkton de akvorezista, temperaturoeltenan gumon. Tio helpis la evoluigon de lateks-kondomoj, pluan ŝtupon al efikeco kaj uzebleco. Spite al ĉio, la vendo de kondomoj estis malpermesata multloke ĝis mezo de la 20-a jc.; oni rajtis aĉeti ĝin nur por medicina uzo (en [[Irlando]] ekzistis simila regulado ĝis meze de la 1990-aj jaroj).
 
Dum la unua mondmilito, la kondomo apartenis al la baza ekipaĵo de la soldatoj en la germana, franca, brita armeo. La usona armeo ne faris tiel, kio kaŭzis pli oftan malsaniĝon de la usonaj soldatoj je seksaj malsanoj.
Linio 17:
== Materialo ==
 
Kondomo estas produktita plej ofte el natura kauĉuk-latekso, sed ankaŭ el [[polietileno]] (PE) kaj [[poliuretano]] (PUR) (ankaŭ por alergiuloj je latekso).
 
== Normigo ==
Linio 49:
== Ĝusta uzo ==
[[Dosiero:CondomUse2 alternative.jpg|thumb|left|150px]]
La kondomojn oni devas rezervi en loko, kie ne tuŝas ŝoko (t.e. alta, malalta temperaturo, sunradio, kemiaj, mekanikaj efikoj) la kondomon. Se la konserva tempo forpasis, oni ne uzu la kondomon. Oni uzu la kondomon nur unufoje, sen aldona glitaĵo.
 
Oni devas surtiri la kondomon, se oni havas erekton tio estas sufiĉe malmolan penison. Tiam oni deŝiru la kondoman pakaĵon flanke kaj priatentu la eblajn tro longajn, akrajn ungojn. Post elpako, serĉu la rezervejon (elpremu la aeron el ĝi) kaj konvene prenu la kondomon inter la dikfingron kaj montrofingron unumane kaj almetante al peniso (kies [[prepucio]]n oni devas antaŭe retrotiri), deroligu la kondomon.
Linio 57:
Se oni malĝuste surmetis la kondomon, forĵetu ĝin.
 
Post la ejakulado, la eltiro de la peniso el la [[vagino]] devas okazi tre atente. Oni devas kapti la kondomon ĉe la bazo kaj elpreni ĝin. Post la afero oni forĵetu la kondomon en rubujon (kaj ne uzu dufoje) kaj ne al la [[necesejo]]n, ĉar ĝi povas kaŭzi ŝtopiĝon ĉe la [[tubaro]] kaj ĉefe ĉe [[kribrilo]]j kaj [[pumpo]]j de la [[akvopuriga aranĝo]].
 
== Kondomaj markoj ==
Linio 93:
== Katolika eklezio kaj la kondomo ==
 
Laŭ la oficiala instruoj, opinio de la [[katolika eklezio]], la apliko de kondomo estas rifuzinda, ĉar ĝi malhelpas la veran generadon. Tiu opinio estas tre forte kritikata, ĉar tio malhelpas la malpliiĝon de aidoso en Afriko. La katolika eklezio proponas kiel solvon de ''"estu ĉasta kaj rifuzu malĉaston."''
 
== Statistikoj ==
Linio 124:
[[fr:Préservatif]]
[[fy:Kondoom]]
[[ga:Coiscín]]
[[gl:Preservativo]]
[[he:קונדום]]