Urbain Le Verrier: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 18:
==Biografio==
===Lernado===
Post ok jaroj da lernado en la kolegio de Saint-Lô, li studis pri [[matematiko]] en la Reĝa Kolegio de [[Caen]] de [[1827]] al [[1830]], kaj poste en la [[liceo Louis-le-Grand]] en [[Parizo]]. En [[1831]] li aniĝis la
[[Politeknika Lernejo (francio)|Politeknikan Lernejon]].
===Astronomio===
En [[1833]], li fariĝis inĝeniero pri tabako kaj komencis labori en la [[Kemio|kemia]] laboratorio de [[Louis Joseph Gay-Lussac]].
En [[1938]] li petis postenon de repetitoro pri kemio en la Politeknika Lernejo, sed tiu posteno estis atribuata al [[Henri Victor Regnault]]. Anstataŭ, Le Verrier iĝis repetitoro pri « [[Geodezio]], [[astronomio]] kaj [[maŝino]]j », kie li fakiĝis pri ĉiela mekaniko. En [[1839]] li prezentis al la [[Franca Akademio de Sciencoj]] sian unuan memuaron pri la varioj de planedaj orbitoj. En ĉi-tiu memuaro estis unuafoje
preskribita la [[algoritmo de Faddeev-Leverrier]].
En [[1844]], laŭ konsiloj de [[François Arago]], li entreprenis la kalkuladojn, kiuj kondukos al [[#La malkovro de Neptuno|la malkovro de Neptuno]]. Li iĝis ano de la sekcio pri astronomio de la Akademio de Sciencoj en [[1846]].
En [[1854]] li estis nomumita direktoro de la [[Observatorio de Parizo]], postanto de François Arago. Sub lia direkto, estis establita katalogo de la 306 ĉefaj [[stelo]]j. Li entreprenis reorganizadon de la observatorio, kiu nesukcesos pro monmanko.
===Meteologiisto===
Kun la posteno de direktoro, li ricevas direktorecon de malgranda servo de [[meteologio]], scienco tiam enkoraŭ rudimenta, kiu dependis de la Observatorio de Parizo. La {{dato|14|novembro|1854}}, neantaŭvidita [[ŝtormo]]
trairis [[Eŭropo]]n kaj pereigis 41 [[ŝipo]]jn en [[Nigra Maro]]. Le Verrier tiam establis reton de meteologiaj observejoj sur la franca teritorio, celante averti la maristojn pri la ŝtormoj. Tiu reto grupigis 24 observejojn, el kiuj 13 interligataj per [[telegrafo]]. En [[1865]], ĝi etendiĝos al 59 observejoj sur
▲la tutaĵo de Eŭropo. Estas la nasko de la moderna meteologio.
===Politikisto===
Samtempe, li aktivis politike. Li estis elektita [[parlamentano]] de la [[Departementoj de Francio|departemento]] [[Manche]] en [[1849]], iĝis [[Senato|senatano]] kaj ĝenerala inspektoro por la supera instruado pri sciencoj, kaj elektita [[Ĝenerala Konsilio (Francio)|ĝenerala konsilanto]] de la [[kantono Saint-Malo-de-la-Lande]] de [[1852]] al [[1870]]
En [[1853]] li estris la ''Komisionon Le Verrier'' kiu reformis la Politeknikan Lernejon, enkondukante en ĝi pli da aplikataj sciencoj.
Sed, en [[1870]], lia aŭtoritatismo ĉe la estrado de la Pariza Observatorio malkontentigas la astronomojn: dekkvar el ili maldungiĝis. Li estis demisiita el sia posteno per imperiesrtra dekreto. Tio ne malhelpos lin retrovi tiun postenon en [[1873]], post la morto de sia postulo, [[Charles-Eugène Delaunay]]. Li konservis sian postenon ĝis sia morto (1877).
==La malkovro de Neptuno==
La [[planedo]] [[Urano (planedo)|Urano]], malkovrita de [[William Herschel]] en [[1781]], ne sekvis la [[orbito]]n antaŭvidita per la leĝo de la [[gravito]] de [[Isaac Newton]]. Laŭ konsiloj de [[François Arago]], Le Verrier kalkulis la fizikajn ecojn (maso, orbito, lokalizo) de la perturbanta korpo. Tiuj kalkuloj estos pravigitaj de la [[Germanio|germana]] astronomo [[Johann Galle]] kiu, la {{dato|23|septembro|1846}} observis [[Neptuno (planedo)|la novan astron]].
La sama jaro, la [[Reĝa Societo de Londono]] rekompensis lin per la [[Medalo Copley]] por tia eltrovaĵo. Tamen ties antaŭeco estis kontestita: la [[britio|brita]] astronomo [[John Couch Adams|John Adams]] estis farinta la samajn kalkulojn, unu jaro antaŭ, sed ne publikigis ilin.
Pli malfrue, Le Verrier provis klarigi la orbito de [[Merkuro (planedo)|Merkuro]] per la ekzisto de hipoteza planedo [[Vulkano (planedo)|Vulkano]]. Tiu planedo neniam estos eltrovita, kaj estas nun rigardita kiel neekzistanta. Necesos atendi [[Albert Einstein]], kies [[ĝenerala relativeco]] kialigos la [[periastra precesio|precesion]] de la merkura orbito.
==Honoroj==
Linio 102 ⟶ 65:
{{el}}{{fr}} [http://www.obspm.fr/histoire/acteurs/leverrier.fr.shtml Le Verrier, el la paĝaro de la Observatorio de Parizo]
{{el}}{{fr}} [http://books.google.fr/books?id=VKpt1WmqlcYC&pg=PA161&lpg=PA161&dq=%22commission+Le+Verrier%22&source=bl&ots=le4QjUpj1e&sig=sY5JJVBuT-MK_KrBiQHyzj9AeGs&hl=fr&ei=PVT8SpTDKcGk4QbŬ7XiAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CAgQ6AEwAA#v=onepage&q=%22commission%20Le%20Verrier%22&f=false Pri la ''komisiono Le Verrier'']
[[Kategorio:Urano]]
[[ar:أوربان لوفيريي]]
| |||