Kiel registrite je 10:08, 25 okt. 2009 redakti SilvonenBot (diskuto \| kontribuoj) 12 989 redaktoj e roboto aldono de: mwl:Portestantismo, vi:Tin Lành modifo de: hi:प्रोटेस्टैंट ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 16:51, 13 nov. 2009 redakti malfari Xqbot (diskuto \| kontribuoj) Robotoj 151 769 redaktoj e roboto aldono de: pdc:Brodeschdant; cosmetic changes Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: '''Protestantismo''' ([[1517]]- ) estas la dua plej granda branĉo de '''[[kristanismo]]''', havante 16% de kristanoj. Ĝi estas la ĉefa formo de kristanismo en norda [[Eŭropo]], norda [[Ameriko]], [[Oceanio]] kaj suda [[Afriko]]. Ĝi estas esence la norda, ĝermana branĉo de kristanismo. Protestantismo ne estas unuigita eklezio sed svarmo de eklezioj, kiuj devenas historie de la ribelo de [[Lutero]], [[Germanio\|germana]] [[monaĥo]], kontraŭ la [[katolikismo\|Katolika Eklezio]] kaj ĝia diboĉo, la tiel nomata Protestanta [[Reformacio]]. La du ĉefaj fondintoj de protestantismo estas [[Lutero]] kaj [[Kalvino]]. La vorto '''Protestantismo''' devenas de la [[Latina]] vorto ''protestari'' = ''atesti (pri sia [[fido]])''. Linio 5: Efektive, Protestantismon oni povas dividi en kelkajn grandajn grupojn de eklezioj: * la eklezioj, kiuj devenas de la origine anarkiisma movado de la [[Anabaptismo]], kiu poste trankviliĝis ekzemple en la mondvasta movado de l' [[Menonitoj]] * la movado, kiu estiĝis ĉirkaŭ [[Lutero]]: [[Luteranismo]] * la movado, kiu estiĝis ĉirkaŭ [[Kalvino]]: [[Kalvinismo]] ** pluraj eklezioj dum internaj diskutadoj kaj disputoj pri la religio dissplitiĝis en novajn (sub)ekleziojn. Plej ofte ĉe Kalvinismo. * en la 19a kaj precipe en la 20a jc estiĝis multaj ''novaj protestantaj ekleziaj movadoj'', kiel ekzemple [[Adventismo]], [[Atestantoj de Jehovo]], [[Pentekosta Kristanismo\|Pentekostismo]], ktp. == Ĉefaj trajtoj kaj doktrinoj de Protestantismo == Kun la aliaj du ĉefaj branĉoj de kristanismo (la [[katolikismo\|katolika]] kaj la [[ortodoksismo\|ortodoksa]]), la protestanta branĉo kredas en la '''[[Kredo Nicea]]''', al kiu pluraj protestantaj grupoj aldonis siajn pli novajn [[kredkonfeso]]jn, krom la [[Liberala Protestantismo]], kiu tute principe ne konas devigan [[kredkonfeso]]n. Linio 20: * [[universala pastraro]] Tio ebligas protestantojn laŭ sia [[konscienco]], se necese, forlasi la eklezion, ĉar ili ne bezonas ĝin por [[sakramento]], [[sacerdoto]]j (= [[pastro]]j) aŭ [[doktrino]]. Anstataŭe, ĉiu kredanto povas legi la [[Biblio~~\|Biblion~~]]n por si mem kaj preĝas al [[Eternulo\|Dio]], ne bezonante pastron kiel peranton inter si kaj Dio. == La protestanta Biblio == Protestantoj plej ofte uzas krom la [[Nova Testamento]] nur la [[Hebrea]]n [[Malnova Testamento\|Malnovan Testamenton]]. Tial, dum la [[Ortodoksio\|ortodoksia]], [[Romkatolikismo\|katolika]] kaj la protestanta Nova Testamento samas, la Malnovaj malsamas: la katolika eklezio (kaj la ortodoksiaj) uzas la judan Malnovan Testamenton ''ne'' laŭ la [[kanono]] de [[Kalvino]], sed laŭ la [[Septuaginto]], kun ĉi limigo tamen, ke la katolikoj ne havas ĉiujn librojn, kiujn konservis la Ortodoksio. Linio 31: La Luteranoj, tamen, kutime ja havas en siaj Biblio-eldonoj la Duakanonajn Librojn de la Okcidenta tradicio. == Sakramentoj kaj ritoj == Plejparte, ĉiuj protestantaj eklezioj praktikas la '''[[bapto~~\|bapton~~]]n'''. En la plimulto de la protestantaj eklezioj, same kiel en la ortodoksia kaj rom-katolika tradicio, la bapto samtempe funkcias kiel metodo por membriĝi en la koncerna eklezio. Por [[Menonitoj]] tio estas klara kialo rifuzi la bapton al infanoj. Nur post konfesado de sia fido, tie oni kiel plenkreskulo povas esti baptita. Laŭ la [[Remonstrantoj]], male, la bapto nur membrigas en ''la Eklezio de Kristo''. Konkreta membriĝo en difinita eklezio estu komplete disigita de tio ĉi. La '''Manĝo de la Sinjoro''' aŭ '''Sankta Vespermanĝo''', kiun romkatolikoj nomas, la '''[[komunio]]''' estas celebrata en preskaŭ ĉiu eklezio. Kvankam la plimulto kredas, ke Kristo iel ĉeestas ĉe la komunio, eĉ se nur simbole, iliaj ideoj pri tio diverĝas. Sed ĉiuj malkonsentas kun la tipe rom-katolika ideo (ankaŭ ne rekonata de la Ortodoksio) pri [[transsubstancigo]]: ke la substanco de la pano kaj vino vere fariĝas la korpo de Kristo (kvankam la ekstera aspekto restas sama). En pluraj eklezioj, la komunio kutime okazas ĉiumonate aŭ jarkvarone. Linio 45: [[Luteranismo]] havas '''pentofaradon'''. == Aliaj kredoj == Kelkaj ekleziaj sektoj malpermesas [[tabako~~\|tabakon~~]]n kaj [[alkoholo~~\|alkoholon~~]]n. La adoradon de '''[[Sanktuloj]]''' protestantismo ne konas: ne estas protestantaj sanktuloj, almenaŭ ne oficiale. Sed eĉ la liberala protestantismo (kiun kelkaj konsideras kvazaŭ-ekstremisma) konas siajn "sanktulojn" (homojn, kiuj estas konsiderataj kiel gravaj ekzemploj, kiel [[Dietrich Bonhoeffer]]). La protestantoj ne preĝas al sanktuloj, do same pri Maria, kies adoradon en la romkatolika tradicio kutime oni spertas kiel [[blasfemo]]n. Laŭ protestantismo, [[katolikismo]] traktas sanktulojn kiel idolojn aŭ diaĵetojn, anstataŭante sanktulojn (precipe Maria) por Dio. Linio 55: Laŭ kontraŭuloj, protestantismo, des pli liberala protestantismo ner estas ''vera'' kristanismo, sed nura [[modernismo]]. == Kelkaj protestantaj konfesoj == :[[Adventismo]] - [[Anglikanismo]] - [[Baptismo]] - [[Suda Baptismo]] - [[Episkopanismo]] - [[Fundamentismo]] - [[Kalvinismo]] - [[Kanada Misia Alianco]] - [[Kristana Scienco]] - [[Kvakerismo]] - [[Luterismo]] - [[Metodismo]] - [[Molokanismo]] - [[Mormonismo]] - [[Pentekosta Kristanismo\|Pentekostismo]] (i.a. [[Asembleo de Dio]]) - [[Pietismo]] - [[Presbiterismo]] - [[Unuiĝinta Eklezio de Kanado]] - [[Unuiĝinta eklezio de Kristo]] - [[Remonstrantoj]] - [[Menonitoj]] - kaj multaj aliaj. == Gravaj reformantoj == :[[Lutero]] - [[Zvinglo]] - [[Kalvino]] - [[John Knox]] - [[Ellen G. White]] - [[Arminio]] - [[Menno Simons]] Linio 64: :[[valdismo]] - [[John Wyclif]] - [[Jan Hus]] == Protestantismo kaj Esperanto == La Esperantista ligo de protestantoj estas la [[Kristana Esperantista Ligo Internacia]] (KELI). Linio 135: [[nrm:Récriauntisme]] [[oc:Protestantisme]] [[pdc:Brodeschdant]] [[pl:Protestantyzm]] [[pt:Protestantismo]]

Protestantismo: Malsamoj inter versioj