Tabuo: Malsamoj inter versioj

 

Kiam la [[britio|brita]] [[navigisto]] James Cook vizitis la landon en 1777, li trovis, ke tie ekzistas, al li, multaj strangaj [[fenomeno]]j, ekz., iuj [[objekto]]j estas destinitaj nur por la [[altrangulo]]j, sed ne por la ordinaraj [[homo]]j, aŭ nur por iaj specifaj [[celo]]j kaj ne por la ĝeneralaj. La tieaj [[loĝanto]]j nomas tiajn fenomenojn "tabuo". Poste, la vorto "tabuo" disvastiĝis tra la [[mondo]].

Malgraŭ tio, tabuo ne estas ekskluziva de tiuj kulturoj, eĉ vorto pri tio. En [[latina lingvo]], ekzemple, estas vorto ''sacer'', kiu havas ekzate sama signifo. Ĉiuj [[katolikismo|katolikistoj]], ekzemple, scias ke [[komunio|komunia]] [[pokalo]] ne estas uzebla por alia afero krom [[sakramento]].

 

 

 

Kelkaj tabuoj rilatas al [[sekso]]. [[Kaŝaso]] ([[brando]]) estas tabuo al [[virino]]j en Brazilo. Ili ne trinkas brandon, ne eniras en brandvendejoj, evitas eĉ flari ĝin aŭ diri unu el ĝiaj 120 nomoj. Virinoj en brazilo nomas ĝin simple "la trinkaĵo". Brazilaj viroj, kiel en aliaj landoj, ne tuŝas [[kudrilo]]jn aŭ [[linio]]j ekcepte se laboras profesie per ili. En ĉiuj landoj, virinaj [[necesejo]]j estas tabuo por viroj, kaj male.

 

 

 

 

Multaj [[artisto]]j kaj artaj verkoj traktas tabuojn, eble tio estas maniero de societoj pritraktis la [[temo]]n per akcetebla vojo. En klasikaj verkoj de [[antikvo]] estas ofta la pritrakto de incesto inter la [[dio|gedioj]] kaj [[heroo]]j (ekzemple "[[Edipo]]"), [[seksperforto]], vojaĝoj al nepermesitaj lokoj (ekzemple, la [[argonaŭtoj]]), ktp.[[Satiricon]] de [[Petronio]] estas verko kia ĉefa temo estas vivo de fi-homoj kiuj ne rispektas tabuojn, seksajn aŭ religiajn.

Post en [[romantismo]] kaj [[realismo]] la gusto per pritrakto de tabuoj multe kreskis, nuntempe tiu temo esta ofta en arto.

 

 

Tradicie, tabuoj estas esploritaj en politiko. En tradiciaj kulturoj, la kontrolo (aŭ eĉ rego) de tabuoj estas tre grava fonto de [[povo]]. Kiu povas dekreti aŭ eksigi tabuon, kompreneble estas tre pova homo. [[Papo]], povas fari tion, ekzemple, la [[celibato]] de [[pastro]]j kreita en mezepoko; [[episkopo]]j rajtas permesi manĝadon de viando dum [[kvaresmo]] aŭ malpermesi la geedzigon de [[kuzo|gekuzoj]] en siaj [[diocezo]]j, ktp.

Alie, oni povas akuzi malamikojn de malrispekto al tabuo. [[Inkvizicio]] ofte faris tion. Oni akuzis kelkajn [[kontraŭpapo]]jn de ĵetado de [[komunio|komunia]] [[pano]] al fiŝoj; oni akuzis papon [[Aleksandro la 6-a]] seksumi ene [[katedralo]], ktp. En kelkaj landoj, ĝis nun oni akuzas kontraŭlojn pri rompo de tabuo, ekzemple, oni akuzis [[Bill Clinton]], eks[[prezidento]] de [[Usono]], de [[adulto]]. Dume en latinidaj landoj, ekzemple, ne estas necesa rilato inter [[honesteco]] kaj seksa agado, en Usono [[adulto]] estas tabuo al [[politikisto]]j. Male, en [[Brazilo]], politikistoj ne povas diri pri seksa kondukto de siaj kontraŭloj, ĉar rispekto al privata vivo de konkorenculo estas speco de tabuo.

 

 

Estas [[lingva tabuo]], t.e., kelkaj vortoj kiuj oni ne povas paroli, tute, aŭ en kelkaj kazoj. Ne estas [[logiko]] pri tiu, ekzemple, en latina lingvo ''haedus'' ([[kapro]]) estis tabua vorto, oni ne scias kial, oni diris ĉar la besto malbone flaras, sed nomo de aliaj bestoj kiu same malbone flaras ne estis tabuoj. En [[Brazilo]] en popularaj medioj, la vorto ''câncer'' ([[kancero]]) estas tabuo, sed la nomo de aliaj [[malsano]]j ne estas. Ĝenerale, tabuaj vortoj estas ligataj al [[morto]] kaj organa vivo ĉefe [[sekso]], [[malsano]] kaj [[ekskrementado]].

Tre ofte, tabuaj esprimoj estas anstastaŭigitaj de [[eŭfemismo]]j.

 

La antikvaj [[ĉino]]j kredis, ke ĉiu [[homo]] havas sian propran [[spirito]]n kaj personaj nomoj estas kunligitaj kun la spirito de la koncerna [[persono]]. Do, ankaŭ [[nomo]]j, kiuj fakte estas nur [[signo]]j de [[persono]]j por faciligi la socian [[interkomunikado]]n, fariĝis [[kodo]] de la homa spirito. Kaj ankaŭ la [[ĉinoj]] havis la [[superstiĉo]]n, ke la [[demono]]j emas forpreni la homan spiriton por ia [[celo]]. Por ili necesas nur voki la nomon de iu homo, kaj se respondos la vokito, lian spiriton tuj forprenos la demono. La ĉina verkisto [[Lusin]] skribis, ke dum lia infaneco lia [[vartistino]] avertis lin, ke kiam li nokte piediros en [[sovaĝejo]], li neniam returnu sian kapon nek respondu, se iu vokos lian nomon, alie lia spirito perdiĝos.

 

La ĉina ekvivalento de la vorto "[[necesejo]]" estas "cesuo". Kiam oni bezonas urini aŭ feki, oni ofte diras, ke li volas iri al "cesuo". Trovigas ankaŭ iom stranga esprimo "malligi la manojn". Laŭdire, en antikva Ĉinio oni nepre kunligis la manojn de krimuloj per ŝnuro, kaj kiam la krimulo bezonis iri al necesejo, li devis peti la gardiston malligi liajn manojn. Poste tiu esprimo populariĝis kaj estis ĝenerale uzata gis nun.

 

 

En [[portugala lingvo]], plejparte de lingvaj tabuoj rilatas al [[prostituo]], [[seksumado]], malaltaj partoj de la [[korpo]], [[religio]] kaj al [[brando]].

[[Prostituo|Prostituistinoj]] estas ofte nomataj per unu el vortoj kiuj signifas normale "knabino" (''menina'', ''puta'', ''moça'', ''rapariga'') en kelkaj regionoj, unu el tiuj vortoj estas rezervita al prostituistino sed ne en alia regiono. Sekve, en [[Portugalio]], ''rapariga'' estas normala vorto por "adoleskanta knabino", sed en nordo de [[Brazilo]] tiu vorto signifas "prostituistino". Male en Brazilo "moça" (virga knabino) estas netabua vorto, sed en [[Lisbono]] signifas "prostituistino". Alia maniero estas nomi ili per nomoj de bestoj kiel "''vaca''" ([[bovino]]) aŭ "''piranha''" ([[piranjo]]) aŭ eĉ per nomo de objekto kiel "''quenga''" ([[kalabaso]]). Plej ofta maniero nomi ilin en [[televido]] aŭ [[gazetaro]] estas "''garotas de programa''", t. e., "programaj knabinoj".

 

 

Kiel dum plejparto de [[historio de Brazilo]] kaj de Portugalio [[katolikismo]] estis [[oficiala religio]] kaj, eĉ nun, estas la plej influa [[religio]] en tiuj [[lando]]j, vortoj kaj [[esprimo]]j rilataj al aliaj religioj restis tabuaj. [[Animismo|Animismaj]] [[rito]]j, [[keltoj|keltaj]] aŭ [[afriko|afrikdevenaj]] estas nomataj "trabalhos" (''laboroj'') kaj siaj realaj nomoj estas rezervataj al inciatoj. [[Protestantismo|Protestantoj]] en Brazilo, nomiĝis sin simple "crentes" (''kredantoj'') por eviti diri en kio ili kredas. Hodiaŭ, tiuj tabuoj rapide malaperas.

[[Kategorio:Psikoanalizo]]

 

[[arz:تابو]]

[[bg:Табу]]