Sekundo: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
TobeBot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: gu:સેકન્ડ |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
{{TemasPri|mezurunuo de tempo|mezurunuo de [[angulo]]j|[[Arksekundo]]}}
La '''
La nuna difino de sekundo devenas de la 13-a [[Ĝenerala Konferenco pri Pezoj kaj Mezuroj]] (okazinta en 1967 kaj 1968), kaj tekstas jene:▼
▲'''Sekundo''' (simbolo: s) estas [[mezurunuo]] de [[tempo]]. Ĝi estas unu el la sep bazaj unuoj de la [[Sistemo Internacia de Unuoj]].
{{citaĵo|La tempodaŭro de 9 192 631 770 cikloj de la radiado kiun donas la transiro inter la du hiperfajnaj niveloj de la baza stato de atomo de cezio-133.}}▼
▲La nuna difino de sekundo devenas de la 13-a Ĝenerala Konferenco pri Pezoj kaj Mezuroj (en 1967 kaj 1968):
== Historio ==
▲La tempodaŭro de 9 192 631 770 cikloj de la radiado kiun donas la transiro inter la du hiperfajnaj niveloj de la baza stato de atomo de cezio-133.
Kun la evoluo de ĉiam pli precizaj mezuriloj kaj mezuraj metodoj, oni
▲Unu sekundo iĝis praktike mezurebla nur post la invento de pendola horloĝo en la 17-a jarcento, sed ĝi estis uzata jam antaŭ tio en astronomiaj kalkuloj. La difino de sekundo longe estis bazita sur la koncepto ''tagnokto'', dividata en 24 horojn kun po 60 minutoj, ĉiu kun po 60 sekundoj. Unu sekundo do estis, kaj por la ĉiutaga vivo daŭre estas, unu 86400-ono de tagnokto.
En 1967
▲Kun la evoluo de ĉiam pli precizaj mezuriloj kaj mezuraj metodoj, oni trovis, ke la turniĝado de Tero ne estas sufiĉe unuforma kaj stabila, por ebligi science ekzaktan difinon de baza mezurunuo. En la 1950-jaroj oni transiris al difino bazita sur la astronomia ''tropika jaro'', t.e. la daŭro de unu rondiro de Tero ĉirkaŭ Suno, de unu printempa ekvinokso al la sekva. La nova difino fiksis, ke unu tropika jaro (la jaro 1900, kun astronomie precizega difino pri la ekzakta tempopunkto) egalis al 31 556 925.9747 sekundoj.
== Dekoblaj kaj dekonaj unuoj ==
▲En 1967 estis akceptita la nuna difino, por kies praktika realigo oni bezonas atomajn horloĝojn. La baza difino restas sen ŝanĝoj, sed dum la jaroj ekestis precizigoj pri kondiĉoj de la mezurado. Unu el ili koncernas etajn korektojn bezonatajn, laŭ la ĝenerala teorio pri relativeco, pro efikoj de gravitodiferencoj inter diversaj lokoj sur Tero. La alian kondiĉon difinis, en 1997, la Internacia Buroo pri Pezoj kaj Mezuroj: ĝi preskribis, ke la difino celas cezian atomon senmovan en temperaturo 0-kelvina.
{{dekoblaj kaj dekonaj mezurunuoj
|mezurunuo = sekundo
|simbolo = s
}}
Multoblojn kaj onojn de sekundo oni povas regule nomi aldonante [[SI-prefikso]]n, sed tio estas plej ofte farata nur pri onoj de sekundo: ekz. ''milisekundo'' (ms) estas milono de sekundo, ''mikrosekundo'' (µs) estas milionono. Pli longaj tempoj estas ekz. ''kilosekundo'' (ks, 1000 s aŭ 16 minutoj 40 s) aŭ ''megasekundo'' (Ms, miliono da sekundoj, t.e. ĉ. 11 tagoj 14 horoj).
== Kromsekundoj ==
Pro la efektiva diferenco inter la tempodaŭroj ''86400 sekundoj'' kaj ''unu turniĝo de Tero ĉirkaŭ sia akso'', oni uzas tiel nomatajn ''supersekundojn'', ekstrajn sekundojn aldonatajn al la Universala Tempo je certaj tempopunktoj, kio igas la koncernan tagnokton daŭri 86401 sekundojn. Ekde 1972, kiam oni enkondukis la sistemon de ekstraj sekundoj, ĝis la fino de 2008, supersekundo estis aldonita 23 fojojn, kio montras la malrapidiĝon de la tera turniĝado. Teorie eblas ankaŭ negativa supersekundo, t.e. tagnokto nur 86399-sekunda, se okazus rapidiĝo de Tero, sed io tia ne okazis ĝis nun. - La tuta sistemo de supersekundoj estas diskutata, kaj ekzistas propono tute forigi ĝin, kio signifus transiron al tempokalkulo plene difinita de la Internacia Atoma Tempo kaj principe sendependa de moviĝado de Tero.
== Eksteraj ligiloj ==
{{Artikolo voĉlegita}}
[[Kategorio:Mezurunuoj de tempo]]
[[Kategorio:Bazaj unuoj de SI]]
| |||