Turto: Malsamoj inter versioj

 

La '''Turto''' (''Streptopelia turtur'') estas membro de la familio de [[birdo]]j [[Kolombedoj]], kiu inkludas [[turtoj]]n kaj [[kolomboj]]n, tio estas, la sama vorto taŭgas por tiu ĉi specio sed ankaŭ por la tuta genro, tiam tiu ĉi specio povas esti nomata kiel '''Eŭrazia turto''' aŭ '''Komuna turto'''.

Temas pri [[migrado|migranta]] specio kun okcidenta [[Palearkta]] teritorio, inkludante [[Turkio]]n kaj nordan [[Afriko]]n, kvankam ĝi estas rara en norda [[Skandinavio]] kaj [[Rusio]]; ĝi vintras en suda [[Afriko]].

 

En la [[Britaj Insuloj]], [[Francio]], kaj en aliaj regionoj de nordokcidenta [[Eŭropo]] ĝi estas en '''danĝera malpliiĝo'''. Tion kaŭzas parte ŝanĝo en farmometodoj ĉar nuntempaj praktikoj implicas forigon de semoj kaj burĝonoj de sovaĝaj vegetaloj, kiujn turto kutime manĝas, ekzemple [[Fumario]], kaj pro tio ili estas malabundaj, kaj parte pafado kontraŭ migrantaj birdoj en landoj de [[Mediteraneo]].

La '''Turto''' estas pli malgranda kaj svelta laŭ korpo ol aliaj turtoj; tiu ĉi povas esti identigita pro sia pli '''bruna koloro''' (ĉefe dorse kun nigraj makuloj), kaj la '''blankonigra strimakulo ambaŭflanke de sia kolo''', dum la resto de supraj partoj estas ĝenerale '''blugriza''', sed estas rozkolora nuanco en brusto kaj blanka ventro. Rimarkindaj estas en la romboforma vosto nigra centroparto kaj blankaj bordoj, kio estas videblaj dumfluge. Ankaŭ la flugilplumoj estas nigraj sube, multe pli malhela ol tiuj de la samteritoria [[Turka turto]], kiu havas rondoforman voston kun pli larĝa blanka fina strio. La beko estas nigra, estas blanka ceraĵeto. La kruroj kaj okulringo estas ruĝaj. Junuloj estas pli brunaj (eĉ ĉe kruroj) kaj malhavas la kolajn strimakulojn.

La '''Turto''', unu el la plej malfruaj migrantoj, rare aperas en Nordeŭropo antaŭ la fino de aprilo, kaj revenas suden denove en septembro.

 

 

La nesto estas eĉ pli febla ol tiu de [[Palumbo]], ĉar estas konstruita el pli maldikaj bastonetoj, kutime ne tro alte, en arbo aŭ heĝo. La ino demetas du blankajn ovojn maje aŭ junie kaj ofte okazas dua demetado en julio aŭ aŭgusto.

Ankaŭ aliaj turtoj de la sama genro estas nomataj same kiel la '''Turto''' nome:

* la [[Azio|aziaj]] [[Orienta turto]] ''S. orientalis'' kaj [[Punktita turto]] ''S. chinensis''.

Turto de [[Ameriko]] de simila aspekto kaj kutimoj kiel la '''Turto''' estas la [[Amerika plorturto]].

 

La '''Turto''' estas menciata en la [[Biblio]], kaj tie oni parolas klare pri ilia migranta kutimaro:

:"Eĉ cikonio en ĉielo konas sian tempon; kaj la turto, hirundo kaj gruo observas la tempon de siaj venoj" ([[Libro de Jeremiao|Jeremiao]] 8:7).

Eble pro tiuj bibliaj referencoj (ĉefe la tre konata verso el la Alta Kanto de Salomono), sed ankaŭ pro la plorema voĉo kaj la fakto, ke ili estas forte monogamaj, la Turto aperas en granda nombro de '''popolaj poemoj kaj kantoj''' pri amo kaj amperdo. Unu el tiuj estas de [[Ralph Vaughan Williams]].

 

 

En la [[Renesanco]] en Eŭropo la '''Turto''' estis simbolo de '''firma amo''', kiel partnero de la [[Fenikso (birdo)|fenikso]]. La poemo de Robert Chester ''Love's Martyr'' (Ammartiro) estas grava esplorilo de tiu simbolismo. Ĝi aperis publkigita kun aliaj poemoj pri la sama temo, inkludante la poemon de [[William Shakespeare]] "[[La fenikso kaj la turto]]". La '''Turto''' estas krome ofte menciata kiel amtemo en kantoj. Kiel ekzemple "The way I walk" (La vojo kiun mi faras) de [[Jack Scott]]; ("Venu kaj estu mia turteto"), "Woman Love" (Virinamo) de [[Gene Vincent]] ("Mi volas amaton kiu nomigu min turton") kaj "Bachelor Boy" (Abiturientulo) de [[Cliff Richard]] ("Mi edziĝos kaj havos edzinon kaj filon, Kaj ili estos miaj turtoj").

 

La '''Turto''' aperas ankaŭ en la kanto "[[La dekdu kristnaskaj tagoj]]", kiel la donaco "mia vera amo donas al mi" la duan tagon de [[Kristnasko]].

 

* {{IUCN2006|assessors=BirdLife International|year=2004|id=48733|title=Streptopelia turtur|downloaded=11 May 2006}} Ne minacata

 

[[ja:コキジバト]]

[[ka:გვრიტი]]

[[lt:Paprastasis purplelis]]

[[nl:Zomertortel]]