|
La vorto '''centralo''', en Esperanto, uzatas por la jenaj konceptoj:<ref>{{ReVo|centra1|centralo}}</ref>
'''Centralo''' (aŭ '''[[elektrejo]]''') estas instalaĵo por produktado de [[elektra energio]]. La plej neŭtrala termino rilate grandecon kaj metodon estas [[elektrejo]].
* '''[[Elektrejo]]''', fabriko kie oni produktas [[elektra energio|elektran energion]].
* '''[[Telefoncentralo]]''' aŭ '''telefona komutejo''', nabo en [[telefono|telefona]] [[reto]].
== Referencoj ==
Tio povas okazi laŭ pluraj metodoj:
{{referencoj}}
{{apartigilo}}
* La ekzistanta mekanika [[kineta energio|mov-]] aŭ [[potenciala energio]] transformiĝas per [[generatoro]]j al [[elektra energio]] (ekz.: [[akvocentralo]], [[ventocentralo]], [[maronda centralo]], [[tajdocentralo]]).
* El [[varmo]] per transformiga maŝino produktiĝas mekanika energio kaj tio transformiĝas al elektra energio. La varmo povas esti produktata per la bruligo de [[karbo]], [[petrolo]] aŭ [[natura gaso]] (''termaj povumcentraloj''), aŭ per la [[fisio]] de [[atomkerno]]j ([[atomkerna centralo]]).
* La specialaj energiformoj transformiĝas rekte al elektra energio (ekz. [[sunĉelo]]j).
* El la kemia energio de [[brulaĵo]] per [[fuelpilo]].
[[fr:Centrale électrique]] ▼Ekzistas projektoj por centralo kiu uzos la [[fuzio]]n de atomkernoj, sed ili estas nun en eksperimenta fazo (vidu [[ITER]]). Oni volas ekkonstrui unu en Francio ([[Cadarache]]) . La planata centralo - laŭ la kalkuloj - havos [[povo (fiziko)|povon]] de 500 [[megavato]]j.
[[it:Centrale elettrica(disambigua)]] ▼
[[nl:Centrale]]
== Terminologio ==
La termino '''centralo''' ekestis fine de la 19-a jarcento, kiam pli grandaj (centraj) instalaĵoj transprenis la produktadon de elektro, kiu estis ĝis tiam produktita en pli malgranda kaj malcentra maniero. La generatoroj en la komenca periodo de elektro estis ligitaj al malgrandaj vapormaŝinoj aŭ motoroj, kiuj funkciis per gaso kaj troviĝis en la kelo de domoj. Certaj domoj, nome teatroj, kasteloj kaj muzeoj havis propran instalaĵon.
Pro teknikaj kialoj la ofte uzata [[kontinua kurento]] ne toleris longdistancan transporton.
La grandiĝanta bezono da kurento kaj la ŝanĝo de la brulmaterialo al la pli malmultekosta karbo gvidis al pli grandaj generatoroj, kiuj unue estis je la rando de la urboj kaj poste preferinde apud la minejoj. La [[alterna kurento]] permesas per uzo de [[transformatoro ]]la malligon de produktado kaj uzado.
La terminoj en aliaj lingvoj estas pli neŭtralaj, ekzemple ''Power station'', aŭ ''Kraftwerk''. Supozeble la Esperanto-termino estis inspirita de la franca ''Centrale électrique'' kaj pro la kreskanta signifo de malcentra elektroproduktado (ekzemple per [[sunpanelo]]j) anstataŭigenda per ekzemple [[elektrejo]].
[[Kategorio:Energio]]
[[Kategorio:Elektra energio]]
[[Kategorio:8-a oficiala aldono]]
<br clear=all>
{{Commons|Power plant}}
[[ar:محطة طاقة]]
[[az:Elektrik stansiyası]]
[[be:Электрычная станцыя]]
[[be-x-old:Электрычная станцыя]]
[[bg:Електрическа централа]]
[[ca:Central elèctrica]]
[[cs:Elektrárna]]
[[da:Kraftværk]]
[[de:Kraftwerk]]
[[en:Power station]]
[[et:Elektrijaam]]
[[fa:نیروگاه]]
[[fi:Voimalaitos]]
▲[[fr:Centrale électrique]]
[[gd:Stèisean cumhachd]]
[[he:תחנת כוח]]
[[hr:Elektrane i elektroenergetske mreže]]
[[hu:Erőmű]]
[[is:Virkjun]]
▲[[it:Centrale elettrica]]
[[ja:発電所]]
[[ko:발전소]]
[[la:Electrificina]]
[[li:Elektriciteitscentrale]]
[[lt:Jėgainė]]
[[lv:Elektrostacija]]
[[ml:വൈദ്യുതോൽപ്പാദനനിലയം]]
[[nl:Elektriciteitscentrale]]
[[nn:Kraftverk]]
[[no:Kraftverk]]
[[nrm:Luqùérène]]
[[pl:Elektrownia]]
[[pt:Usina]]
[[ro:Centrală electrică]]
[[ru:Электростанция]]
[[simple:Power station]]
[[sk:Elektráreň]]
[[sl:Elektrarna]]
[[sv:Kraftverk]]
[[tr:Elektrik santrali]]
[[uk:Електростанція]]
[[vi:Nhà máy điện]]
[[zh:發電站]]
| 