Historio de Usono: Malsamoj inter versioj

{{malneutraleco}}

'''Homoj unuafoje venis''' al la nuna Usono ĉirkaŭ

'''-35 000''' el [[Siberio]] al [[Alasko]] (tiam kunigita per seka tero),

'''[[Glacia Epoko]]''' la amerikanoj '''ĉasis grandajn bestojn'''.[[Kennewick Man]]

 

'''[[Vikingoj]]''' esploris kaj eble eĉ enloĝis laŭ la nordorienta

marbordo, sed ĉiu ajn kolonio mallonge daŭris. En la '''1400-oj''', iuj

eŭropanoj fiŝkaptis en la maro apude. [[Kristoforo Kolumbo]] atingis [[Puerto-Riko]]n en 1493.

 

'''Eŭropanoj esploris''' la nunan Usonon, serĉante oron kaj

mallongan vojon al [[Ĉinio]], [[Barato]] kaj al la Insuloj de Spicoj (la

1513- [[Ponce de Leon]] malkovris [[Florido]]n. 1520-1526 [[Francisco Gordillo]], [[Esteban Gómez]] kaj [[Lucal De Allyon]] navigis longe de la orienta marbordo de Usono, ankaŭ en la Hudsono. 1526- AYLLYON faris hispanan kolonion en [[Sud-Karolino]] (San Miguel de Guadalupe). 1539- [[Hernando de Soto (esploristo)|Hernando de Soto]] kaj siaj viroj veturas tra Florido, [[Georgio]], [[Nord-Karolino]], Sud-Karolino, [[Tenesio]], [[Alabamo]], [[Misisipio]], [[Arkansaso]], [[Luiziano]]. Li malkovris kaj transiris la Misisipon Riveron en 1541. 1940- Francisco [[Vásques De Coronado]] veturas tra [[Arizono]], [[Nov-Meksiko]], [[Kansaso]], [[Oklahomo]], kaj [[Teksaso]]. 1550- [[ARELLANO]] fondis Pensacola. 1565- [[Menéndez De Avilés]] fondis la unuan urbon en Usono, San Agustín, (Saint Augustine) Florido. 1607- La britoj fondis [[Jamestown]], [[Virginio (ŝtato)|Virginio]], kiu estis la unua daŭra angla kolonio.

 

'''[[Eŭropo]] kolonias''' la nunan Usonon: '''[[Britio]]''' laŭ la orienta

marbordo, '''[[Nederlando]]''' ĉirkaŭ [[Novjorko]], '''[[Francio]]'''

Usono tiama havis '''ekonomion kolonian'''

 

Dum la 18a jarcento, en la amerikaj kolonioj de Britio, evoluis aparta kulturo.

 

Triumfinta generalo de la Usona Revolucio [[George Washington]] fariĝis la unua Prezidanto de Usono sub la Konstitucio en 1789. Unua Vicprezidanto estis [[John Adams]], alia revoluciano.

 

[[Usonanoj]] akiris, per milito kaj aĉetado, Alaskon kaj la nunan

okcidentan duonon de la lando (el la Misisipo al [[Kalifornio]]).

mondo.

 

La dudeka jarcento estas foje nomata la "Usona jarcento" pro granda influo de Usono al la cetera mondo. Dum '''la jarcento XX''', [[Usonanoj]] batalis du mondmilitojn kontraŭ

Germanio kaj Japanio, unu fridmiliton kontraŭ

''' kaj la ''' [[kreditkarto]]n.'''

 

 

Dum la 1960aj, trans la maro ĝi batalis por registaro en '''[[Suda Vjet-namo]]''' kontraŭ [[Norda Vjet-namo]] kiun subtenis la komunistoj. Dum la sama jardeko, okazis granda maltrankviliĝo, grandparte inter generacioj; ĉe unu flanko la generacio de la dua milito, kaj ĉe la alia, ties gefiloj. Amasoj da homoj protestis la militon kaj akcepis "kontraŭkulturon" en kiu estis akceptataj uzo de drogaĉoj, malkonformeco kaj malamo por aŭtoritateco. Murdistoj pafmortis bonkonatajn politikistojn (la fratoj Kennedy, [[JFK|Johano]] kaj [[RFK|Roberto]], [[Malcolm X]], [[Martin Luther King]]). Okazis granda ekspansio de homrajtoj fare de la Usona Alta Kortumo, kiu klarigis multajn partoj de la [[Konstitucio]] por protekti la rajtojn de akuzitojn, kaj fare de Kongreso, kiu faris la Akton de Civitajan Rajtoj de 1964

En '''[[1998]]''' la amora afero de [[William J. Clinton]] kun [[Monica Lewinsky]] estis malkovrita dum la proceso de [[Paula Jones]] kontraŭ Clinton. '''La afero Lewinsky''', tamen, ne povis renversi Clinton-on. Anoj de kontraŭa partio provis eksigi Clinton pro mensogi ĵurinte. La voĉoj por renverso mankis en la [[Senato]]; la Demokratanoj estis tute fidelaj al la Prezidanto, kaj ne ĉiuj Respublikanoj donis voĉojn kontraŭ li.

 

Je '''marto 2000''' la ekonomio '''[[dot.com]]''' atingis sian pinton.

 

Bush, kies patro estis prezidanto [[1989]]-[[1993|93]], '''fine venkis'''.

 

'''Mardon la 11-an septembro''', teroristoj atakis la Pentagonon en

Vaŝingtono kaj detruis la [[Ĝemelturoj]]n en Novjorko. Pli ol 4000 pereis. La registaro diras, ke [[Osama Bin-Laden]]

estas kulpa. Prezidanto Bush deklaris militon kontraŭ terorismo. Je la [[7-a de oktobro]] Usono komencis militon kontraŭ la reĝimo de la [[talibano]]j en [[Afganio]], kiu gastigas terorismajn trejnejojn de Bin-Ladenon. La [[Norda Alianco]], ribelanta armeo de la nordo, kiun Usono subtenis, eventuale forkaptis ĉiujn provincojn kaj urbojn de la talibanoj. Sed multaj soldatoj de la talibanoj malaperis en la montojn kun siaj pafiloj. Bin-Laden ankoraŭ evitas kaptadon (aŭ eble mortis pro renmalsano).

 

===[[2004]]===

vidu ankaŭ:

[[Ralph Nader]]

 

{{el}} http://www.loc.gov/wiseguide <!-- Biblioteko de Kongresa Amerika Historio Gvidi -->

{{el}} http://www.historians.org <!-- Amerika Historia Asocio -->

 

[[Kategorio:Historio de Usono| ]]

 

[[af:Geskiedenis van die Verenigde State van Amerika]]

[[de:Geschichte der Vereinigten Staaten]]

[[en:History of the United States]]

[[eu:Ameriketako Estatu Batuetako historia]]

[[fa:تاریخ آمریکا]]