Paul Berthelot: Malsamoj inter versioj

Li naskiĝis en [[Francio]] en [[1882]], Filofilo de [[Paul Bert]], [[sciencisto]] franca kaj [[koloniestro]] de [[Franca Hindoĉinio]]. Li lernis [[Esperanto]]n en [[1900]], kiam li studis en la liceo de [[Reims]]. Li poste ekstudis medicinon en [[Parizo]], sed baldaŭ forlasis Francion por eskapi la militservon kaj gajnis sian vivon kiel [[tipografo]]. Fervora propagandisto, li fondis en 1904 la asocion [[Espero Kataluna]], kiu kunigis la [[katalunaj esperantistoj|katalunajn esperantistojn]] en ambaŭ flankoj de [[Pireneoj]] kaj redaktis ties bultenon. Dum lia tiama loĝado en [[Nord-Katalunio]] li fondis ankaŭ la gazeton ''[[Esperanto (gazeto)|Esperanto]]'' (la 18an[[18-an de junio]] [[1905]]), kiun li transdonis en [[1907]] al [[Hector Hodler|Hodler]]. Li enpresis en "''Esperanto"'' la unuan provon de vortaro Esperanto-Esperanto (kun Esperante redaktitaj [[difino]]j de la [[radiko]]j). Li ankaŭ estis iniciatinto de ''[[Internacia Socia Revuo]]''. Post trairi [[Svisio]]n kaj [[Hispanio]]n, li forvojaĝis al [[Sudameriko]], kie li daŭrigis sian propagandon.

Post restado en [[Montevideo]], li iris al [[Rio-de-Ĵanejro]] en [[1907]] por partopreni en [[Brazila Kongreso de Esperanto]], kiam li konatiĝis kun [[Neno Vasco|Nenon Vascon]], estro de la anarĥiisma '''Grupo Terra Livre''' ("Grupo Tero Libera Tero"). Tie li iĝis instruisto pri la franca lingvo kaj Esperanto en la [[akademio Berlitz]], kaj poste estis direktoro de ĝia branĉo en [[Petropolis]], somerferiejo kaj diplomatia urbo. Tiun ĉi postenon li perdis pro kontraŭmilita propagando. Publikis artikolojn en [[ĵurnalo]] “A''A VOZVoz DOdo TRABALHADOR”Trabalhador'', eldonita de [[COB]] (''[[Confederação Operária Brasileira]]''), anarĥiisma konfederacio de laboristoj.

AnoLi estis ano de la [[Lingva Komitato]] ekde [[1909]].

Post mizera periodo, li intencis reiri al [[Eŭropo]], sed tiam ekinteresiĝis pri la moroj kaj kutimoj de la brazilaj indiĝenoj. Li unue iris en la vilaĝon [[Dumbá]], municipo [[Leopoldina]], stato de [[Gojaso]], sur la rivero [[Araguaia]] por provi krei anarĥiisman [[bieno]]n ''Colônia Agrícola Socialista nos sertões do Araguaia''. Post la malsukceso de tiu ideo, li restis en la vilaĝo [[Aruanã]] en la sama municipo kiel [[inspektoro]] de rivera navigado ĉe ''Companhia de Navegação do Araguaia'', sub protekto de [[Senatano]] [[Urbano Gouveia]]. Tie li studis la [[indiĝeno]]jn kaj ilian lingvon, kunlaboris ĉe gazetoj de [[San-Paŭlo]] kaj verkis la franclingvan libron "La Evangelio de la Horo" ('' L'Évangile de l'Heure'' ("La Evangelio de la Horo"), antaŭ ol daŭrigi sian vojaĝon al la Nordo, celante [[Belém-do-Para]].