Judhispana lingvo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Chabi (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Chabi (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 44:
Hodiaŭ oni uzas preskaŭ nur la [[latina alfabeto|latinan alfabeton]], sed ekzistas ankaŭ skribsistemoj kun la [[hebrea alfabeto|hebrea]] kaj tre malofte la [[greka alfabeto]]. Ekzistas [[literaturo]] kaj riĉa muzika tradicio, ne nur populara. Diversaj muzikistoj kaj kantistoj el [[ĵazo]] kaj [[popo]] provas revivigi la judhispanan lingvon pere de sia muziko. La lingvo staras sur la listo de la endanĝerigitaj lingvoj de la [[UNESKO]].
==
La [[judo]]s estis forpelitaj de [[Hispanio]] la [[31 de julio]] de 1492, en virto de la [[Edikto de Granato]] kiu establis la obligacion de forlasi la [[Hispanio|hispana]] teritorio por ĉiuj judoj, krom tiuj kiu igis al la [[Kristaneco]]. La plimulto de la sefardoj elektis por la ekzilo, kaj preskaŭ ĉiuj ili estis ricevitaj de la sultano [[Bayaceto 2-a]] en la [[Otomana Imperio]]. Alia parto establis en [[Maroko]], [[Nederlando]] kaj iuj landoj de Centra [[Eŭropo]].
La sefardoj establitaj en la Otomana Imperio apartenis al socia kaj ekonomia nivelo en iu supera mezuro al la de la otomanaj loĝantaroj, kiu permesis ke ĉi tiuj konservis la lingvon kaj la plimulton de liaj hispanaj tradicioj por preskaŭ 400 jaroj. Iu simila okazis en [[Maroko]], tamen, la tempo favoris ke ili estigis du versiojn de la sefarda hispano, la ruza (parolita en la [[Balkanoj]]) kaj la [[haketio]] de [[Maroko]]. Por la kultura influo kiu havis la ruza kaj sendube, por la numero de parolantoj kiujn ĝi havis, tre plej granda ol la [[haketio]], estas konsiderita lingva tre interesa por filologoj kaj [[hispanistoj]].
== Komparo kun aliaj lingvoj ==
'''Judeo-Español'''
<blockquote>El djudeo-espanyol, djudio, djudezmo o ladino es la lingua favlada por los sefardim, djudios ekspulsados de la Espanya enel 1492. Es una lingua derivada del espanyol i favlada por 150.000 personas en komunitas en Israel, la Turkia, antika Yugoslavia, la Gresia, el Maruekos, Mayorka, las Amerikas, entre munchos otros.
</blockquote>
'''Español'''
<blockquote>El judeo-español, ''djudio'', ''djudezmo'' o ladino es la lengua hablada por los sefardíes, judíos expulsados de España en 1492. Es una lengua derivada del español y hablada por 150.000 personas en comunidades en Israel, Turquía, la antigua Yugoslavia, Grecia, Marruecos, Mallorca, las Américas, entre muchos otros.
</blockquote>
'''Esperanto'''
La judeo-hispana, ''djudio'', ''djudezmo'' aŭ ladino estas la lingvo parolita de la sefardoj, judoj forpelitaj de Hispanio en 1492. Estas lingvo derivita de la hispano kaj parolita de 150.000 personoj en komunumoj en Israelo, Turkio, la malnova Jugoslavio, Grekio, Maroko, Majorko, la Amerikoj, inter multaj aliaj.
'''Catalán'''
<blockquote>El judeuespanyol, ''djudio'', ''djudezmo'' o ladí és la llengua parlada pels sefardís, jueus expulsats d'Espanya el 1492. És una llengua derivada de l'espanyol i parlada per 150.000 persones en comunitats a Israel, Turquia, l'antiga Iugoslàvia, Grècia, el Marroc, Mallorca, les Amèriques, entre molts d'altres.
</blockquote>
'''Asturiano'''
<blockquote>El xudeoespañol, ''djudio'', ''djudezmo'' o ladino ye la llingua falada polos sefardinos, xudíos expulsados d'España en 1492. Ye una llingua derivada del español y falada por 150.000 persones en comunidaes n'Israel, Turquía, na antigua Yugoslavia, Grecia, Marruecos, Mayorca, nes Amériques, entre munchos otros.
</blockquote>
'''Gallego'''
<blockquote>O xudeu-español, ''djudio'', ''djudezmo'' ou ladino é a lingua falada polos sefardís, xudeus expulsados de España en 1492. É unha lingua derivada do castelán e falada por 150.000 persoas en comunidades en Israel, en Turquía, na antiga Iugoslavia, Grecia, Marrocos, Mallorca, nas Américas, entre moitos outros.
</blockquote>
'''Portugués'''
<blockquote>O judeu-espanhol, ''djudio'', ''djudezmo'' ou ladino é a língua falada pelos sefarditas, judeus expulsos da Espanha em 1492. É uma língua derivada do espanhol e falada por 150.000 pessoas em comunidades em Israel, na Turquia, na antiga Iugoslávia, Grécia, Marrocos, Maiorca, nas Américas, entre muitos outros.
</blockquote>
== Vidu ankaŭ ==
* [[Jida lingvo]]
* [[Judismo]]
== Eksteraj ligiloj ==
* [http://www.aki-yerushalayim.co.il/anl/ Autoridad nasionala del Ladino] (Israela aŭtoritato de la judhispana lingvo)
* [http://www.mishkan.com/ladinoalefbet.html Klarigo de la uzado de la hebrea alefbeto]
| |||