Dogmo: Malsamoj inter versioj

▲'''dogmo''' en la komuna lingvo estas malaprobe uzata pri [[opinio]], kiun iu (alia) rifuzas pridiskuti aŭ iel ŝanĝi. ĝi ankaŭ ofte subkomprenas, ke tiu opinio estus mal[[racio|racia]] aŭ almenaŭ nepruvebla, ke ĝia defendanto akceptas ĝin konformisme, senkritike.

▲en antikva kaj meza epokoj dogmo estis pozitiva vorto, ĉar ĝi signifas klarecon kaj unusencecon.

▲en [[filozofio]] kaj [[religio]], dogmo estas fundamenta veraĵo, parto de [[doktrino]]. ĝi funkcias simile al [[aksiomo]] aŭ [[postulato]] en [[scienco]]. ĝi ne estas sekvo de aliaj asertoj, sed bazaĵo ne demonstrita, el kiu oni povas dedukti. se oni ŝanĝas dogmon, oni ĉesas aliĝi al la koncerna doktrino kaj oni kreas per tio novan doktrinon, rigardeblan kiel devojiĝon, [[herezo]]n de la unua.

▲=== dogmoj en [[kristanismo|kristismo]] ===

▲kristaneco estas baze [[fido]] al [[dio]] sin malkaŝanta tra la historio de la [[judoj|juda]] popolo kaj eminente en la persono de [[Jesuo Kristo|jesuo kristo]]. la populariĝo de kristanismo en la [[helenismo|helenisma]] mondo en la 3a kaj 4a jarcentoj kontaktigis tiun fidon kun la greklingva filozofio, kiu favoras klaran eldiron de abstraktaj veraĵoj. la enhavon de la kristana fido oni tiam komencis diri per dogmoj. dogmoj do koncernas fundamenton de religio, kaj ne temas pri aferoj de moralo aŭ praktiko.

▲dogmoj rezultas el elekto inter pluraj [[teorio]]j, kaj elekton oni pliofte bezonas pro disputo. tial multaj dogmoj krom aserto de iu veraĵo, havas duan parton negan. tiu parto prezentas la malakceptatan opinion, kaj eventuale ĝiajn subtenantojn ekde tiam [[anatemo|anatemas]].

▲dogmojn eldiras la kunvenoj de [[episkopo]]j, laŭnome [[koncilio]]j, kaj de tio ricevas sian aŭtoritaton. por ke ili validu en tuta [[eklezio]] aŭ por ĉiuj kristanoj ([[ekumenismo|ekumene]]) do bezonatas kunvenoj de ĉiuj koncernaj episkopoj. en [[katolikismo]] ankaŭ la [[papo]]j ekde 1870 povas pro [[neerareco]] difini dogmojn.

▲en [[teologio|discienco]] la studo de dogmoj estas la temo de dogmoscienco aŭ [[dogmatiko]]. dogmoj estas vortaĵoj diritaj en iuj filozofiaj kaj kulturaj kondiĉoj, kaj tial ili el kristisma vidpunkto havas historion.