Necerteca principo de Heisenberg: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
DidCORN (diskuto | kontribuoj) Korekto de eraroj |
DidCORN (diskuto | kontribuoj) Kompletigita per formuloj, referencoj kaj bildo; ne plu ĝermo |
||
Linio 9:
== Matematika formulo ==
[[Dosiero:Werner Heisenberg Briefmarke.jpg|right|230px|thumb|Germana poŝtmarko]]
:::<math>\Delta x \, \Delta p \ge\ \frac{\hbar}{2} \, ,</math>▼
Se iu [[partiklo]] estas priskribita kiel [[ondo]], kaj pasas trans mallarĝan fendon, tia partiklo [[difrakto|difraktas]]; sia ondo eliras laŭ variantan [[angulo]]n <math>\Delta\theta</math>. Ju pli mallarĝa la fendo estas, des pli larĝa estas la varianta angulo (<math>\Delta\theta</math>), kaj des pli necerteca la [[movokvanto]] estas. Laŭ la larĝo de la fendo kaj la diperso de la movokvanto Heisenberg konkludis<ref name="Heisenberg_1927">{{Citation |first=W. |last=Heisenberg |title={{lang|de|Über den anschaulichen Inhalt der quantentheoretischen Kinematik und Mechanik}} |journal=Zeitschrift für Physik|volume=43 |issue=3–4 |year=1927 |pages=172–198 |doi=10.1007/BF01397280 |postscript=. |bibcode = 1927ZPhy...43..172H }} Pri enhavo de [[kinematiko]] kaj [[meĥaniko]] laŭ la [[kvantuma teorio]].({{de}})</ref> ke:
:kie <math> h \, </math> estas la [[konstanto de Planck]],
:<math>\Delta x\ </math> = necerteco en pozicio,▼
:<math>\Delta p\ </math> = necerteco en movokvanto.
Sed dum sia lekcio en [[Ĉikago]], li precizigis sian principon<ref name="Heisenberg_1930">{{Citation |first=W. |last=Heisenberg |year=1930 |title={{lang|de|Physikalische Prinzipien der Quantentheorie}} |location=Leipzig |publisher=Hirzel }}. Fizikaj principoj de la [[kvantuma teorio]].({{de}})</ref> :
▲:<math>\Delta x\ </math> = necerteco en pozicio
:::<math>\Delta x \, \Delta p\gtrsim h \, . </math>
Nun la moderna [[neegaleco]] estas:
:<math> \hbar </math> = ''reduktita konstanto de Planck'' ( <math>\hbar=\frac{h}{2\pi}</math>, kie <math>h \ </math> estas la [[konstanto de Planck]]).▼
:::<math>\sigma_x\sigma_p\ge\frac{\hbar}{2}</math> ,
:<math> \sigma_x \ </math> = [[varianca devio]] de pozicio,
:<math> \sigma_p \ </math> = [[varianca devio]] de movokvanto,
▲:<math> \hbar </math>
== Necerteca principo pri energio kaj tempo ==
Kaŭze ke energio ''E'' rilatas al tempo ''t'', kiel movokvanto rilatas al spaco laŭ la [[speciala relativeco]], estas klare por multaj fondintoj ([[Niels Bohr]] inter ili) ke la sekvanta formulo validas:
:::<math> \Delta E \, \Delta t \gtrsim h \, , </math>
sed ne estas klare kio <math> \Delta t </math> estas. Fakte la tempo <math> \Delta t </math> estas ĉi tie la daŭro, dum kiu la sistemo ekzistas sen perturbo, kaj ne la daŭro de la eksperimenta aparato: rapide disiĝantaj (aŭ observablaj) statoj havas larĝan energibendon, dum malrapide disiĝantaj (aŭ observeblaj) statoj havas mallarĝan energibendon.
== Referencoj ==
{{referencoj}}
[[Kategorio:Fundamentaj fizikaj konceptoj]]
| |||