Papa Ŝtato: Malsamoj inter versioj

La '''Papa Ŝtato''' aŭ '''Eklezia Ŝtato''' - [[latine]] ''Status Pontificius'' (''pontifex'', "pontofaranto", estas latina nomo por la papo), ''Status Ecclesiasticus'' ("ŝtato eklezia") aŭ ''Dicio Pontificia'' ("regoteritorio papa"), en iuj lingvoj, ekzemple la angla, franca kaj hispana, nomata plurale, tial foje ankaŭ en Esperanto alternative "Papaj Ŝtatoj" - estis suverena ŝtata teritorio de la [[papo]]j, kiu estiĝis dum la jaro [[756]] per donaco de la [[frankoj|franka]] reĝo [[Pipino la 3-a]]. Temis do pri ŝtata posedo de la [[romie katolika eklezio]]. Tiu ŝtato ([[itala lingvo|itale]] ''Stato Pontificio, Stato della Santa Chiesa'') estis bazo de ŝtata alianco, kiu dum la [[mezepoko]] pli kaj pli etendiĝis ĝis la [[Adriatiko]]. Krom tio apartenis al la ŝtato du suditaliaj napolaj areoj kiel ferma [[eksklavo]] – [[Benevento]] kaj [[Pontecorvo]]. El la nunaj itala regionoj apartenis al la Papa Ŝtato [[Lazio]] (Latium), [[Umbrio]] (Umbria), [[Markio]] (Marche) kaj parto de [[Emilio-Romanjo]] (Emiglia-Romana). La Papa Ŝtato daŭris ĝis la unuiĝo de [[Italio]] de la jaro [[1870]], kiam oni integrigis la teritorion en la nunan ŝtaton Italio.

 

== Historio ==

La [[papo]]j jam dum la [[4-a jarcento]] havis [[bieno]]jn ĉirkaŭ [[Romo]], sed ilia potenco fortiĝis dum la [[5-a jarcento]], kiam la loĝantoj de la [[provinco]] esperis protekton de la papeco kontraŭ la [[barbaroj]], post disfalo de la [[Okcident-Romia Imperio]].

 

Ĉirkaŭ la jaro 750, papo [[Stefano la 2-a]] petis helpon de la franka reĝo [[Pipino la 3-a]] kontraŭ la [[langobardoj]]. Pipino ''redonis'' la mezitalajn teritoriojn dum [[754]] al la roma episkopeco, malatentante teritoriajn postulojn de la [[Bizanca Imperio]]. En la [[Paco de Pavio]] de [[756]], la langobarda reĝo ''Aistulfo'' cedis pri certaj mez- kaj norditalaj teritorioj. Tiam venis sub regadon de la papoj [[Ravenna]] kaj ties ĉirkaŭo, la Pentapolis (5 urboj apud la Adriatiko de [[Rimini]] ĝis [[Ancona]]) kaj la ĉirkaŭaĵo de Romo. Kiam la papoj interkonsentis kun la [[normanoj]] dum la [[11-a jarcento]], ili akiris eĉ la princlandon de [[Benevento]].

La Papa Ŝtato havis la plej grandan etendiĝon dum [[Julio la 2-a]] (1503–13) ekde norda [[Parma]] kaj [[Bologna]] tra [[Umbrio]] ĝis [[Campagna]] (sude de Romo). La Papa Ŝtato neniam estis politike grava ŝtato.

 

Fine de la [[18-a jarcento]] komenciĝis disfalo de la Papa Ŝtato: Fine de la 1790-aj jaroj la [[Francio|francoj]] akiris hegemonion en la itala duoninsulo sub gvido de [[Napoleono]]. Dum [[1799]] oni forprenis la laikan potencon de la papo, kaj oni disdonis la papan Ŝtaton al la ŝtato [[Cisalpin]] kaj al la [[Roma Respubliko]], poste dum [[1808]]–09 la teritorio iĝis parto de la [[Italio|Itala Reĝlando]], kiu mem estis parto de la [[Francio|Franca Imperio]]. Dum [[1815]], la [[Viena Kongreso]] restarigis la papan potencon en la eklezia ŝtato, sed la ideoj de la [[franca revolucio]] jam estis disŝutitaj. Kontraŭ la eklezia regado komenciĝis ribelo dum [[1830]]–31, poste dum [[1849]].