Klerismo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 1:
 
[[File:Encyclopedie frontispice full.jpg|thumb|''IfSe thereestas isio somethingkion youvi knowkonas, communicatekomuniku itĝin. IfSe thereestas isio somethingkion youvi don'tne knowkonas, search forserĉu itĝin.''<div style="text-align:right;">— AnBildo engravingel fromla theelsono de 1772 editionde of thela ''[[Encyclopédie]]''; [[TruthVero]], insupre the top centercentre, isestas surroundedĉirkaŭita byde lightlumo andkaj unveiledsenvualigita byde thela figuresfiguroj tokuij the rightdekstras, [[PhilosophyFilozofio]] andkaj [[ReasonRacio]].</div>]]
'''Klerismo''' (de:''Aufklärung'', en:''The Enlightenment'', es:''Ilustración'', et:''Valgustusajastu'', fr:''Siècle des lumières'', nl:''verlichting'') estas nomo de movado en la [[18-a jarcento]] en [[Eŭropo]], kiu celis disvastigi raciecon kontraŭ [[superstiĉo]]. Frukto de tio estis la apero de la [[Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers|Enciklopedio]] de [[Denis Diderot|Diderot]] kaj [[d'Alembert]] en kiu kunlaboris ankaŭ [[Voltero|Voltaire]], [[Jean Jacques Rousseau|Rousseau]], kaj [[Montesquieu]]. La Klerismo (aŭ ''Aĝo de racio'') estis kultura movado de intelektuloj komenciĝantaj en la fino de la 17-ajarcenta Eŭropo emfazanta racion kaj individuismon prefere ol tradicio.<ref>"enlightenment". Oxford Dictionaries. Oxford University Press, n.d. Web. 19a Septembro 2013.</ref> Ĝia celo estis reformi socion utiligante racion, por defii ideojn blokitajn en tradicio kaj kredo, kaj al antaŭscio tra la scienca metodo. Ĝi antaŭenigis sciencan penson, skeptikon, kaj intelektan interŝanĝon.<ref>Kors, Alan Charles. Encyclopedia of the Enlightenment. Oxford: Oxford UP, 2003. Print.</ref> Klerismo estis revolucio en hompenso. Tiu nova pensado estis racia pensaro kiu komenciĝis kun klare fiksitaj principoj, utiligas ĝustan logikon por alveni ĉe konkludoj, testas la konkludojn kontraŭ indico, kaj tiam revizias la principojn en la lumo de la indico.
 
Linio 21:
==Landaj varioj==
[[File:Europe, 1700 - 1714.png|thumb|center|upright=2|Eŭropo ĉe la komenco de la [[Milito de hispana sukcedo]], 1700.]]
Klerismo funkciigis en la plej multaj landoj, sed ofte kun specifa loka emfazo. Ekzemple en [[Francio]] ĝi iĝis rilata al kontraŭregistara kaj kontraŭ-eklezia radikalismo, dum en [[Germanio]] ĝi atingis profunde en la burĝajn klasojn kaj esprimis spiritisman kaj naciisman nuancon sen minacado de registaroj aŭ establitaj eklezioj.
 
Registaraj respondoj variis vaste. En Francio la registaro estis malamika, kaj la ''filosofe'' batalis kontraŭ ĝia [[cenzuro]]. Ili foje estis malliberigitaj aŭ persekutitaj en [[ekzilo]]n. La brita registaro ĝenerale ignoris la gvidantojn de la klerismo en [[Anglio]] kaj [[Skotlando]], kvankam ĝi donis al Isaac Newton kavaliraron kaj tre enspezigan registaran ficejon je lakonto de la ŝtato.
 
== Bibliografio ==