Niĝero (rivero): Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 13:
 
Niĝero fluas proksimume laŭ la mallongaj flankoj de granda triangulo kun lateroj de 1.500, 1.600 kaj 1.900 km. Ene de tiu triangulo troviĝas Benino, [[Ganao]], [[Togolando]], [[Burkina Faso]] kaj [[Ebur-Bordo]] kaj partoj de Malio, Niĝero kaj Niĝerio.
 
==Etimologio==
La Niĝero estas nomita ''Jeliba'' aŭ ''Joliba'' nome "granda rivero" en [[Mandinkoj|mandinga]]; ''Orimiri'' aŭ ''Orimili'' laŭnome "granda akvo" en [[Igba lingvo|igba]]; ''Egerew n-Igerewen'' aŭ "rivero de riveroj" en [[Tuarega lingvaro|tuarega]]; ''Isa Ber'' aŭ "granda rivero" en songhaja lingvo; ''Kwara'' en [[Haŭsa lingvo|haŭsa]]; kaj ''Oya'' en [[Joruba lingvo|joruba]]. La origino de la nomo ''Niĝero'',, kiu origine kandidatiĝis nur por la mezaj atingoj de la rivero, estas necerta. La plej verŝajna ebleco estas ŝanĝo, de influo de latina ''Niĝerio'' - "nigrulo", de la tuarega ''nomegerew n-igerewen'', kiu estas uzita laŭ la mezaj atingoj de la rivero ĉirkaŭ [[Timbuktuo]].<ref>La arablingva nomo ''Nahr al-anhur'' estas rekta traduko el la tuarega.</ref><ref>[http://www.etymonline.com/index.php?term=Niger Online Etymological Dictionary]</ref> Ĉar Timbuktuo estis la suda fino de la ĉefa tra-sahara komercitinero al la okcidenta Mediteraneo, ĝi estis la fonto de plej multe de la eŭropa kono de la regiono.
 
Mezepokaj eŭropaj [[mapo]]j aplikis la nomon Niĝero, al la mezaj atingoj de la rivero, en moderna [[Malio]], sed Quorra (Kworra) al la pli malaltaj atingoj en moderna Niĝerio, kiam tiuj ne estis rekonitaj kiel la sama rivero. Kiam eŭropaj koloniaj potencoj komencis kunsendi ŝipojn al la okcidenta marbordo de Afriko en la 16-a kaj [[17-a jarcento]]j, la Senegala Rivero ofte estis postulita kiel almara fino de Niĝerio. La [[Niĝera Delto]], verŝanta en Atlantikon tra mangrovaj [[marĉo]]j kaj miloj da distribuaĵoj laŭ pli ol cent [[mejlo]]j, laŭsupoze estis ne pli ol marbordaj malsekaj regionoj. Ĝi estis nur kun la 18-a-jarcentaj vizitoj de [[Mungo Park]], kiu vojaĝis laŭ la Niĝero kaj vizitis la grandajn [[Sahelo|sahelan]] imperiojn de sia epoko, kiam eŭropanoj ĝuste identigis la kurson de la Niĝero, kaj etendis ties nomon en ĝia tuta kurso.
 
La modernaj ŝtatoj de Niĝero kaj Niĝerio prenas siajn nomojn de la rivero, markante konkurencajn naciajn asertojn de koloniaj potencoj pri la "Supra", "Pli malalta" kaj "Meza" Niĝeraj rivervaloj dum la [[Disdivido de Afriko]] ĉe la fino de la [[19-a jarcento]].
 
==Geografio==
[[File:Mali.A2001291.1045.250m.jpg|thumb|right|La granda kurbo de la Niĝero, vidita de spaco, kreas verdan arkon per la bruno de la [[Sahelo]] kaj Savano. La verda maso maldekstre estas la [[Interna Niĝera Delto]], kaj sur la malproksima maldekstro estas alfluantoj de la [[Senegala Rivero]].]]
[[File:Niger River Center Island.jpg|thumb|right|Elkotaj domoj sur la centra insulo en [[Lago Debo]], larĝa sekcio de la Niĝero.]]
 
==Notoj==