Senvertebruloj: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Addbot (diskuto | kontribuoj)
e Roboto: Forigo de 67 interlingvaj ligiloj, kiuj nun disponeblas per Vikidatumoj (d:q43806)
1a -> 1-a, ligiloj
Linio 7:
 
== Tradiciaj klasigoj ==
Laŭ [[LamarkoJean-Baptiste Lamarck]], [[Aristotelo]] jam dividis la bestojn jene:
* Animaloj kun sango, nome
** Vivonaskaj kvarpieduloj
** Ovonaskaj kvarpieduloj
** [[FiŝoFiŝoj]]j
** [[BirdoBirdoj]]j
* Sensangaj animaloj
** [[MoluskoMoluskoj]]j
** [[KrustacoKrustacoj]]j
** Testacoj
** [[Insekto]]j
Jam en 1794 LamarkoJean-Baptiste Lamarck plibonigis tiun klasigon laŭ enhavo de [[sango]], kiam ankoraŭ oni ne sciis kio ĝi estas, jene:
* Animaloj kun [[vertebro]]j aŭ [[vertebrulovertebruloj]]j,
* Animaloj sen vertebroj aŭ '''senvertebruloj'''.
 
Tiu ĉi lasta klasigo oni uzis dum multaj jardekoj. Sed jam antaŭe [[Lineo]] distribuis bestojn jene:
* 1a1-a grado ([[koro]] kun du [[ventriklo]]j kaj sango ruĝa kaj varma), nome
** [[mamulomamuloj]]j
** [[birdobirdoj]]j
* 2a2-a grado (koro kun unu ventriklo kaj sango ruĝa kaj malvarma), nome
** [[amfibioamfibioj]]j ([[reptilioreptilioj]]j)
** fiŝoj
* 3a3-a grado (malvarma likvaĵo anstataŭ sango)
** insektoj
** [[vermo]]j.
 
LamarkoJean-Baptiste Lamarck poste klasigis la senvertebrajn animalojn unue dekomence en kvin grupojn, nome:
 
1.- La [[moluskomoluskoj]]j,
 
2.- la [[insekto]]j,
Linio 45:
5.- la [[polipo]]j.
 
Poste aldonis li aliajn kvin grupojn dum li konstatis, ke multaj "malperfektaj" animaloj estus klasataj en novaj grupoj kiuj konsideru siajn diferencigajn karakterojn. LamarkoJean-Baptiste Lamarck konsideris tiun novan klasigon kiel gravan plibonigon de la ĝistiamaj klasigoj. Tiele la klasigo de senvertebruloj restis por multaj fakuloj dum multaj jardekoj jene:
 
1.- La moluskoj,
Linio 51:
2.- la [[ciripedo]]j,
 
3.- la [[anelidoanelidoj]]j,
 
4.- la [[krustacokrustacoj]]j,
 
5.- la [[araknoido]]j,
Linio 67:
10.- la [[infuzorio]]j.
 
Laŭ [[LamarkoJean-Baptiste Lamarck]] posedo de [[spino]] indikas, ke oni havas perfektigitan [[skeleto]]n kaj organizan planon de ĝi devenan; temas pri superaj animaloj, dum la malsuperaj animaloj malposedas perfektigitan skeleton kaj organizan planon, nome '''senvertebruloj'''.
 
== Insektoj, araneoj kaj miriapodoj de Latinameriko (rekordoj)<ref>Ĉen Ŝjaŭji, ''Aventuro de Ĉasisteto dum Ekspediciado'', Ĉina Esperanto-Eldonejo, Pekino, 1988. Esperantigis Hŭang Fengĝu; ilustris Hu Hŭanĵan. paĝo 20. Temas ne pri scienca verko, sed pri populariga, ĉiukaze uzebla kaj citebla.
</ref> ==
* La Granda noktopapilio ([[tineo]]), plej granda inter la tutmondaj lepidopteroj, estas 9 cm longa kaj enverguro estas 27 cm.
* Amerika tabano (plej rapida insektoflugo tutmonde) povas flugveturi 720 km en 1 horo.
Linio 80:
 
== Referencoj ==
{{Referencoj}}
<references/>
 
* Lamarko ([[Lamarck]]), ''Filozofio zoologia'', 1809. SAT-Broŝurservo, 1987. Tradukis Valo.
== Literaturo ==
* LamarkoJean-Baptiste ([[Lamarck]]), ''Filozofio zoologia'', 1809. SAT-Broŝurservo, 1987. Tradukis Valo.
 
[[Kategorio:Bestoj]]
[[Kategorio:Malmodernaj taksonoj]]