|
# La '''baĥtiaroj''' - [[perse]] مردم بختیاری, ''baĥtijari'', [[kurde]] Bextiyarî - estas etno en la sudokcidento de [[Irano]]. Ili dividiĝas en du ĉefaj grupoj, ''Haft Lang'' kaj ''Ĉar Lang''. Malgranda parto ankoraŭ kiel [[nomado]]j vivas de la paŝtado de bestoj. La taksoj pri la nombroj de baĥtiaroj tre diversas - la retejo ''etnologue.com'' [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bqi]
taksas nombron de 121.000.000 baĥtiaroj. 70 ciudad
#
# La loĝantaro de Ahvaz , Abadan , Ahvaz , Dezful , Haftgol , RAMHORMOZ , mahshahr , espero, pa,Unu. Lak : Aleshtar Nurabad , Kuhdasht , Harsin , scenoj , partoj de Elam , partoj de Kermanshah , Khorramabad partoj , partoj Burujird Aznhavnd partoj , partoj Aztvysrkan .
* La deveno de la baĥtiaroj pridisputatas. Laŭ la etnologo ''Lorimer'' ilia lingvaĵo estas irana kaj la vivoregiono en altaj montoj malebligis miksiĝon kun aliaj etnoj kiel [[araboj]] kaj [[turkoj]]. ''Iraj Afŝar'', same etnologo, aldonas, ke la tradiciaj vestaĵoj de baĥtiaraj virinoj havas grandan similecon kun tiuj de la [[Zaratuŝtrismo|zaratuŝtrismaj]] virinoj el la [[sasanidoj|sasanida epoko]], ke la lingvaĵo de la baĥtiaroj samas al la [[mezpersa lingvo]] de tiu epoko kaj ne havas arabajn aŭ turkajn influojn. Laŭ lia konvinko la baĥtiaroj devenas de tribo de la [[persoj]], kiu dum la [[7-a jarcento a.K.|7-a]] aŭ [[6-a jarcento a.K.]] miksiĝis kun la enloĝantoj de la tiama regno [[Elam]]. ▼# Du. Fyyly : Khorramabad , Saluton , Chegeni , poldokhtar , Poldokhtar , Valo Urbo, DEHLORAN , Abdanan , Ilam , Ŝan , kaj Vqsmthayy Azshvsh Qazvin .Tri. Triada : Burujird malayer , skinheads , Tuyserkan , Kangavar kaj shazand Arak .5. Mamasani : Nurabad mamasani , urbo Rustam , Azkazrvn partoj , fokoj kaj blankaj kaj partojn de la provinco.
# 6. Kohkilooyeh Boyer Ahmadi provinco, kaj Boyer Ahmad, levilon , Ganaveh , dashtestan Vqsmthayy de Khuzestán .'''شهرستانهای ''' لر کوچک و ( لر بزرگ بختیاری) '''ایران '''* قوم لر یکی از اقوام اصیل ایرانی است که علاوه بر ایران در عراق،ترکیه ،سوریه و عمان هم زندگی می کنند.در ایران محل سکونت لرها به استان لرستان محدود نمی شود آنها در 16 استان سکونت دارند. استانهای لرستان و کهکیلویه و بویر احمد کاملآ لر نشین هستند، در استانهای ایلام و چهار محال و بختیاری اکثریت با لرها است و علاوه بر این چهار استان مردمان لر زبان در استانهای خوزستان(شمال،نواحی مرکزی و شرق استان) ،همدان(ملایر، تویسرکان، نهاوند)، فارس(ممسنی، رستم ،سپیدان، کازرون، گله دار مهر،مرودشت و شیراز) ،بوشهر(دیلم ،گناوه ودشتستان )، اصفهان(فریدونشهر، نجف آباد، اصفهان و گلپایگان)، کرمانشاه(هرسین ،صحنه و کنگاور)، گیلان(لوشان)، مرکزی(شازند و خمین)،قزوین،خراسان،کرمان و تهران(ورامین) زندگی می کنند. گویشوران لر به گویشهای لکی، فئیلی ،ثلاثی، بختیاری، ممسنی، کهکیلویه و بویر احمدی سخن می گویند.محل سکونت زیر نظامهای قوم لر عبارتند از :
* Iuj grekaj etnologoj supozas, ke la baĥtiaroj havus [[antikva Makedonio|makedonan]] devenon kaj kun [[Aleksandro la Granda]] venis al Irano. Ĉar la persoj tiam diris, ke la grekoj ne venkis la batalon kontraŭ la [[Persa Imperio]], sed nur havis bonŝancon ([[perse]] ''baĥt''), ili ricevis la nomon "baĥtiaroj", "la bonŝanculoj" aŭ "la feliĉuloj". Tamen granda parto de la historiistoj simple opinias, ke la etno devenas de la [[Baktrio|baktroj]] (perse ''baĥtari''), kiuj migris al la [[Zagros-Montaro]].<ref>[http://www.farhangsara.com/fbakhtiari.htm historio de la baĥtiaroj en la retejo ''www.farhangsara.com'' (perse)]</ref> ▼* 1.لک:الشتر،نورآباد،کوهدشت،هرسین ،صحنه،قسمتهایی از ایلام ، قسمتهایی از کرمانشاه ، قسمتهایی از خرم آباد، قسمتهایی از بروجرد، قسمتهایی ازنهاوند، قسمتهایی ازتویسرکان.
* 2. فئیلی : خرم آباد،درود،چگنی،اندیمشک،پلدختر،دره شهر،دهلران، آبدانان،ایلام، لوشان، وقسمتهایی ازشوش و قزوین.
* 3. ثلاثی: بروجرد ،ملایر،نهاوند،تویسرکان ،کنگاور و شازند اراک.
* La lingvo de la baĥtiaroj, la baĥtiara, konsideriĝas parto de la [[luroj|lura]] dialektaro de la [[irana lingvaro]]. La baĥtiara ĉefe paroliĝas en la iranaj provincoj [[Ĉahar Mahal kaj Baĥtijari]], [[Lorestano]], [[Ilam]], [[Kohkilujeh kaj Bujer Ahmad]] kaj en partoj de [[Ĥuzestano]] kaj la [[provinco Isfahano]]. ▼* 4. بختیاری:استان چهار محال بختیاری،قسمت اعظم خوزستان،الیگودرز، ازنا و قسمتهایی از اصفهان.
* 5. ممسنی: نورآباد ممسنی، شهرستان رستم ، قسمتهایی ازکازرون،مهر و سپیدان و نیز قسمتهایی از استان بوشهر.
* 6. کهکیلویه و بویر احمدی:استان کهکیلویه و بویر احمد،دیلم،گناوه ،دشتستان وقسمتهایی از خوزست
* Multaj signifaj iranaj politikistoj, ekzemple ''Mohamad Mosadegh'' kaj ''Sardar Asad'', havas baĥtiarajn radikojn. La etno ankaŭ estas parto de la nomo de la irana provinco [[Ĉahar Mahal kaj Baĥtijari]]. Internacie konatas aparte ''[[Soraja Esfandijari Baĥtijari]]''. ▼* 1.لک:الشتر،نورآباد،کوهدشت،هرسین ،صحنه،قسمتهایی از ایلام ، قسمتهایی از کرمانشاه ، قسمتهایی از خرم آباد، قسمتهایی از بروجرد، قسمتهایی ازنهاوند، قسمتهایی ازتویسرکان.
* 2. فئیلی : خرم آباد،درود،چگنی،اندیمشک،پلدختر،دره شهر،دهلران، آبدانان،ایلام، لوشان، وقسمتهایی ازشوش و قزوین.
* 3. ثلاثی: بروجرد ،ملایر،نهاوند،تویسرکان ،کنگاور و شازند اراک.
* 4. بختیاری:استان چهار محال بختیاری،قسمت اعظم خوزستان،الیگودرز، ازنا و قسمتهایی از اصفهان.
* 5. ممسنی: نورآباد ممسنی، شهرستان رستم ، قسمتهایی ازکازرون،مهر و سپیدان و نیز قسمتهایی از استان بوشهر.
* 6. کهکیلویه و بویر احمدی:استان کهکیلویه و بویر احمد،دیلم،گناوه ،دشتستان وقسمتهایی از خوزست
*
*
* 1.لک:الشتر،نورآباد،کوهدشت،هرسین ،صحنه،قسمتهایی از ایلام ، قسمتهایی از کرمانشاه ، قسمتهایی از خرم آباد، قسمتهایی از بروجرد، قسمتهایی ازنهاوند، قسمتهایی ازتویسرکان.
* 2. فئیلی : خرم آباد،درود،چگنی،اندیمشک،پلدختر،دره شهر،دهلران، آبدانان،ایلام، لوشان، وقسمتهایی ازشوش و قزوین.
* 3. ثلاثی: بروجرد ،ملایر،نهاوند،تویسرکان ،کنگاور و شازند اراک.
* 4. بختیاری:استان چهار محال بختیاری،قسمت اعظم خوزستان،الیگودرز، ازنا و قسمتهایی از اصفهان.
* 5. ممسنی: نورآباد ممسنی، شهرستان رستم ، قسمتهایی ازکازرون،مهر و سپیدان و نیز قسمتهایی از استان بوشهر.
* 6. کهکیلویه و بویر احمدی:استان کهکیلویه و بویر احمد،دیلم،گناوه ،دشتستان وقسمتهایی از خوزست☀
▲* La deveno de la baĥtiaroj pridisputatas. Laŭ la etnologo ''Lorimer'' ilia lingvaĵo estas irana kaj la vivoregiono en altaj montoj malebligis miksiĝon kun aliaj etnoj kiel [[araboj]] kaj [[turkoj]]. ''Iraj Afŝar'', same etnologo, aldonas, ke la tradiciaj vestaĵoj de baĥtiaraj virinoj havas grandan similecon kun tiuj de la [[Zaratuŝtrismo|zaratuŝtrismaj]] virinoj el la [[sasanidoj|sasanida epoko]], ke la lingvaĵo de la baĥtiaroj samas al la [[mezpersa lingvo]] de tiu epoko kaj ne havas arabajn aŭ turkajn influojn. Laŭ lia konvinko la baĥtiaroj devenas de tribo de la [[persoj]], kiu dum la [[7-a jarcento a.K.|7-a]] aŭ [[6-a jarcento a.K.]] miksiĝis kun la enloĝantoj de la tiama regno [[Elam]].
▲* Iuj grekaj etnologoj supozas, ke la baĥtiaroj havus [[antikva Makedonio|makedonan]] devenon kaj kun [[Aleksandro la Granda]] venis al Irano. Ĉar la persoj tiam diris, ke la grekoj ne venkis la batalon kontraŭ la [[Persa Imperio]], sed nur havis bonŝancon ([[perse]] ''baĥt''), ili ricevis la nomon "baĥtiaroj", "la bonŝanculoj" aŭ "la feliĉuloj". Tamen granda parto de la historiistoj simple opinias, ke la etno devenas de la [[Baktrio|baktroj]] (perse ''baĥtari''), kiuj migris al la [[Zagros-Montaro]].<ref>[http://www.farhangsara.com/fbakhtiari.htm historio de la baĥtiaroj en la retejo ''www.farhangsara.com'' (perse)]</ref>
▲* La lingvo de la baĥtiaroj, la baĥtiara, konsideriĝas parto de la [[luroj|lura]] dialektaro de la [[irana lingvaro]]. La baĥtiara ĉefe paroliĝas en la iranaj provincoj [[Ĉahar Mahal kaj Baĥtijari]], [[Lorestano]], [[Ilam]], [[Kohkilujeh kaj Bujer Ahmad]] kaj en partoj de [[Ĥuzestano]] kaj la [[provinco Isfahano]].
▲* Multaj signifaj iranaj politikistoj, ekzemple ''Mohamad Mosadegh'' kaj ''Sardar Asad'', havas baĥtiarajn radikojn. La etno ankaŭ estas parto de la nomo de la irana provinco [[Ĉahar Mahal kaj Baĥtijari]]. Internacie konatas aparte ''[[Soraja Esfandijari Baĥtijari]]''.
* Nohsen Rarsani: ''Lamentations chez les nomades bakhtiari d'Iran'' ("lamentoj ĉe la baĥtiaraj nomadoj de Irano"). Parizo 2003.
*== Eksteraj ligiloj ==
*{{el}} [http://www.bakhtiaries.com/ retejo de la baĥtiara societo de Norda Ameriko (angle)]
{{el}} [http://www.farhangsara.com/bakhtiari.htm informejo pri la baĥtiaroj (angle kaj perse)]
{{el}} [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bqi/ pri la baĥtiara lingvo en la retejo ''ethnologue.com'' (angle)]
| 