R-eca konsonanto: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
eNeniu resumo de redakto |
Talnat (diskuto | kontribuoj) halto > plozivo |
||
Linio 1:
{{Manieroj de artikulacio}}
'''R-ecaj konsonantoj''' (aŭ ''R-similaj konsonantoj''), estas ne-lateralaj [[likvido]]j. Tiu aro, aŭ klaso, de sonoj estas malfacile karakterizeblaj fonetike, kvankam plejparte ili ja kunhavas iajn akustikajn apartaĵojn, plej notinde malleviĝitan trian [[formanto]]n en sia sona [[spektro]]. Tamen, "esti r-simila" estas strange kapt-evita trajto, kaj la tute samaj sonoj kiuj funkcias kiel R-ecaj konsonantoj en iuj sistemoj povas funkcii pli simile al [[frikativo]]j, [[alproksimanto]]j/[[duonvokalo]]j aŭ eĉ [[
* '''[[Trilo]]''' (populare nomata '''rulata r'''): La aerfluo interrompiĝas kelkajn fojojn dum unu el la parolaj organoj (plej ordinare la pinto de la lango aŭ la [[uvulo]]) vibras, fermante kaj malfermante la aeran trafluejon. Se trilo estas faritaper la pinto de la lango kontraŭ la supra [[gingivo]], ĝi nomiĝas '''[[Apikalo|apikala]]''' (lango-pinta) '''[[alveolara trilo]]''', kies simbolo en la [[Internacia Fonetika Alfabeto|IFA]] estas {{IFA|[r]}}. Se ĝi estas farita per la uvulo kontraŭ la malantaŭo de la lango, ĝi nomiĝas '''[[uvulara trilo]]''', kies simbol en la IFA estas {{IFA|[ʀ]}}. La [[bilabiala trilo]], tamen, estas ne konsiderata kiel R-eca. <p>Multaj lingvoj, ekzemple la [[Rusa lingvo|Rusa]], la [[Itala lingvo|Itala]] aŭ la [[Hispana lingvo|Hispana]], uzas trilajn R-ecajn konsonantojn. En la [[Angla lingvo|Angle]]-parolanta mondo, la stereotipa (eĉ se fakte ne tre ofta) [[Skota Angla|Skota]] rulata [r] estas bone konata. La "sceneja prononcado" de la [[Germana lingvo|Germana]] postulas la alveolaran trilon por klaro. Raraj tipoj de triloj inkluzivas la [[Ĉeĥa lingvo|Ĉeĥa]] ''ř'' {{IFA|[r̭]}} ('''frikativa trilo''') kaj la [[Kimra lingvo|Kimra]] ''rh'' {{IFA|[r̥]}} ('''senvoĉa trilo''').</p>
* '''[[Frapeto]]''' (aŭ '''[[Frapeto|bateto]]''') (tiuj terminoj nomas tre similaj artikulacioj): Ne malkiel trilo, sed engaĝante nur unu mallongan interrompon de la aerfluo. En multaj lingvoj frapetoj estas uzataj kiel malemfazaj variantoj de triloj, aparte en rapida parolo. Notu, tamen, ke, en la Hispana, ekzemple, frapetoj kaj triloj kontrastas, kiel en frapeta ''pero'' {{IFA|/ˈpeɾo/}} ("sed") kontraŭ trila ''perro'' {{IFA|/ˈpero/}} ("hundo"). En iaj Anglaj dialektoj (ekzemple la [[Usona angla lingvo|Usona]], la [[Aŭstralia angla lingvo|Aŭstralia]]) frapetoj ne funkcias kiel R-ecaj konsonantoj sed estas realigaĵoj de intervokalaj apikalaj
* '''[[Alveolaro|Alveolara]] aŭ [[retrofleksa alproksimanto]]''', kiel en la plejmulto da akĉentoj de la Angla (kun etaj diferencoj): La antaŭa parto de la lango aliras la supran gingivon, aŭ la lango-pinto estas kurbita dorsen al la plafono de la buŝo ("[[retroflekso|retrofleksado]]"). Neniom aŭ malmulte da froto aŭdeblas, kaj ne okazas momenta fermo de la [[parola fluejo]]. La simbolo en la IFA por la alveolara alproksimanto estas {{IFA|[ɹ]}} kaj la simbolo por la retrofleksa alproksimanto estas {{IFA|[ɻ]}}. Notindas, ke distingo inter la ''ne-ronda retrofleksa alproksimanto'' kaj la ''ronda'' speco troveblas en la [[Anglosaksa lingvo|Anglo-Saksa]] kaj eĉ ankoraŭ hodiaŭ en iuj dialektoj de la Angla, kie la ortografia indico estas ''r'' por la neronda versio kaj kutime ''wr'' por la ronda versio (tiaj dialektoj faras distingon inter ''rite''/''right'' kaj ''write''/''wright'').
| |||