Atlantiko: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
Dominik (diskuto | kontribuoj) Nuligis version 5623420 de 86.235.158.30 (kontribuoj, diskutpaĝo) |
||
Linio 1:
{{TemasPri|oceano|la samnoma [[provinco]] de [[Kolombio]]|[[Atlantiko (Provinco)]]|Atlantiko (Kolombio)}}
[[Dosiero:Atlantic Ocean - en.png|eta|300px|La
[[Dosiero:Atlantic Ocean to Africa.ogv|eta|300px|Tiu filmeto estis farita de la kosmoŝipanaro de la Ekspedicio 29 surŝipe de [[Internacia Kosmostacio|ISS]]. Tiu pasado ekas ĝuste nordoriente de la insulo [[Novlando]] super la Norda Atlantiko al [[centra Afriko]], super [[Suda Sudano]].]] [[Dosiero:TresCarabelas.jpg|eta|300px|Kopioj de la ŝipoj ''Pinta'', ''Niña'' kaj ''Santa María'' ĉe [[Palos de la Frontera]], supozeble la unuaj kiuj trapasis la Atlantikon estre de [[Kristoforo Kolumbo]].]]
[[Dosiero:Mar del Plata-Puerto-Loberia.jpg|eta|250px|Ŝipoj ĉe la haveno de Mar del Plata en Argentino kaj marleonoj unuarange.]]
[[Dosiero:Clouds over the Atlantic Ocean.jpg|eta|250px|Vido de la Atlantiko ĉe la marbordo de [[Brazilo]]. Tiu oceano povas montri trankilan veteron kiel ĉe la bildo, sed ĝi estas ankaŭ origino de uraganoj.]]
[[Dosiero:Punta del este3.jpg|eta|250px|Haveno de [[Punta del Este]] en [[Urugvajo]].]]
La '''Atlantika Oceano''' aŭ '''Atlantiko''' estas la dua plej granda [[oceano]] sur la terglobo. Nur la Pacifiko estas pli granda. Per suma [[areo]] de proksimume 106,400,000 kvadrataj kilometroj<ref name="brit">"The New Encyclopædia Britannica", Volume 2, Encyclopædia Britannica, 1974. p. 294</ref> ĝi kovras ĉirkaŭ 20 % de la surfaco kaj proksimume 29 % de la [[Tero]] de ĝia akvosurfacareo. La unua parto de ĝia nomo rilatas al [[Atlaso (mitologio)|Atlaso]] de [[greka mitologio]], igante Atlantikon la "Maro de Atlaso".
Ĝi situas inter [[Norda Ameriko]], [[Suda Ameriko]], [[Eŭropo]] kaj [[Afriko]]. Atlantiko estiĝis el la disigo, antaŭ milionoj da jaroj, de la afrika kaj amerika kontinentoj. Ĝia plej granda profundo estas 9.560 m ĉe la marprofundo de [[Porto-Riko]]. En ĝia centro troviĝas submara montaro, la [[Mezatlantika Dorso]]. Atlantiko okupas longforman, S-forman basenon etendantan laŭlonge inter Eŭrazio kaj Afriko en la orienton, kaj Ameriko en la okcidenton. Kiel unu komponento de la interligita tutmonda oceano, ĝi estas ligita en la nordo al la [[Arkta Oceano]], al la [[Pacifiko]] en la sudokcidento, la [[Hinda Oceano]] en la sudoriento, kaj la [[Suda Oceano]] en la sudo (aliaj difinoj priskribas Atlantikon kiel etende suden al [[Antarkto]]). La [[ekvatoro]] subdividas ĝin en la Norda Atlantiko kaj Suda Atlantiko.
Atlantikon karakterizas pluraj [[marfluo]]j, inter kiuj plej rimarkindas la varmeta [[Golfa Marfluo]], kiu fluas de [[Meksiko]] ([[Meksika golfo]]) al Eŭropo, kaj kiu ebligas la tipan [[kontinenta klimato|kontinentan klimaton]] en Eŭropo. Se tiu fluo ne ekzistus, Eŭropo estus tiom malvarma kiom la nordo de [[Kanado]], ĉar ĝi situas ĉe la sama [[latitudo]].
La plej malnova konata mencio de "Atlantiko" estas en La Historioj de [[Herodoto]] de ĉirkaŭ 450 a.K. (Hdt. 1.202.4): ''Atlantis thalassa'' (greke: ἀτλαντὶς θάλασσα; nome: Maro de Atlas). La esprimo la etiopa [[Oceano]], derivita de [[Etiopio]], estis aplikita al la suda Atlantiko tiom malfrue kiom ĝis la mezo de la [[19-a jarcento]].<ref>{{cite book|author1=George Ripley|author2=Charles Anderson Dana|title=The American cyclopaedia: a popular dictionary of general knowledge|url=http://books.google.com/books?id=ROQXAQAAIAAJ&pg=PA69|accessdate=15 April 2011|year=1873|publisher=Appleton|pages=69–}}</ref> Antaŭ ol eŭropanoj malkovris aliajn oceanojn, la esprimo "oceano" mem estis sinonima kun la akvoj preter la [[Ĝibraltara Markolo]] kiun oni nun konas kiel [[Atlantiko]]. La fruaj grekoj kredis tiun oceanon kiel [[Oceano (mitologio)|giganta rivero ĉirkaŭanta la mondon]].
==Geografio==
[[Dosiero:Porto Covo pano April 2009-4.jpg|eta|250px|Atlantiko vidita el la okcidenta marbordo de [[Portugalio]]|alt=Photo of surf breaking on rocky shore]]
Atlantiko limiĝas okcidente fare de Norda kaj Suda Ameriko. Ĝi ligas al la [[Arkta Oceano]] tra la [[Dania Markolo]], [[Gronlanda Maro]], [[Norvega Maro]] kaj [[Barenca Maro]]. En la oriento, la limoj de la oceano mem estas [[Eŭropo]]: la [[Ĝibraltara Markolo]] (kie ĝi ligas kun la [[Mediteranea Maro]] -nome unu el siaj marĝenaj maroj- kaj, en victurno, [[Nigra Maro]], kiuj ambaŭ ankaŭ koncernas Azion kaj Afrikon.
En la sudoriento, Atlantiko kuniĝas kun la [[Hinda Oceano]]. La 20° orienta meridiano, suden de [[Kabo Aguljas]] al Antarkto difinas ĝian limon. Kelkaj aŭtoritatoj montras ĝin kiel etende suden al [[Antarkto]], dum aliaj montras ke ĝi limas ĉe la 60° paralelo
En la sudokcidento, la [[Drake-pasejo]] ligas ĝin al la [[Pacifiko]]. La homfarita [[Panama Kanalo]] interligas Atlantikon kaj Pacifikon. Krom tiuj menciitaj, aliaj grandaj korpoj de akvo najbaraj al Atlantiko estas la [[Kariba Maro]], la [[Meksika Golfo]], la [[Hudsona Golfo]], la [[Arkta Oceano]], la [[Norda Maro]], la [[Balta Maro]], kaj la [[Kelta Maro]].
Linio 31 ⟶ 32:
La mezaveraĝa profundo de Atlantiko kun siaj apudaj maroj, estas 3,339 metroj; sen ili ĝi estas 3,926 metroj. La plej granda profundo, nome ''Milvokia Marfosaĵo'' kun 8,380 metroj, estas en la Portorika Marfosaĵo. La Atlantika larĝo varias de 1,538 marmejloj (2,848 km; 1,770 mejl.) inter Brazilo kaj Siera-Leono al pli ol 3,450 marmejloj (6,400 km; 4,000 mejl.) en la sudo.
==
Transatlantika vojaĝado ludis gravan rolon en la vastiĝo de okcidenta civilizo en [[Ameriko]]. Estas Atlantiko kiu apartigas la "Malnovan Mondon" disde la "Nova Mondo". En modernaj tempoj, kelkaj idiomaĵoj nomas la oceanon laŭ humure eta maniero ''La Lageto'', priskribante kaj la geografiajn kaj kulturajn disigojn inter Nordameriko kaj Eŭropo, aparte inter la anglalingvaj nacioj de ambaŭ kontinentoj. Multaj britoj nomas Usonon kaj Kanadon "trans la lageto", kaj inverse.<ref>Ekzemple: BBC Click – Epizodo 4a Aprilo 2009</ref>
La "Nigra Atlantiko" aludas al la rolo de tiu oceano en formado de la historio de nigruloj, ne malplej en diasporoj. [[Irlando|Irlanda]] migrado al [[Usono]] okazigis la signifan esprimon "The Green Atlantic (La Verda Atlantiko)". La "Ruĝa Atlantiko" estas relative nova
<ref>{{cite web|last=David|first=Armitage|title=The Red Atlantic|url=http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/reviews_in_american_history/v029/29.4armitage.html|publisher=Project MUSE|accessdate=28an Oktobro 2012}}</ref>
==Marfundo==
[[Dosiero:Atlantic bathymetry.jpg|eta|Atlantika [[bathymetry]]|Mapo kiu uzas koloron por montri oceanan profundon]]
La ĉefa kvalito de la [[batimetrio]] (malsupra [[topografio]]) estas submara [[mezoceana dorso]] nomita la [[Mezantlantika Kresto]].<ref>{{cite
La [[Mezantlantika Kresto]] apartigas Atlantikon en du grandajn trogojn kun profundoj de 3,700-5,500 metroj (2,000-3,000 klaftoj; 12,100-18,000 ft). Transversaj krestoj ''kurantas'' inter la kontinentoj kaj la Mezantlantika Kresto dividas la marfundon en multajn basenojn. Kelkaj el la pli grandaj basenoj estas la basenoj Blake, Gujanoj, Nordameriko, Kabo-Verdo, kaj Kanariaj Insuloj en la Norda Atlantiko. La plej grandaj sudatlantikaj basenoj estas la basenoj Angolo, Kabo, Argentino, kaj Brazilo.
La profunda marfundo supozeble estas sufiĉe plata kun fojaj profundoj, [[Profunda submara fosego|profundakvaj ebenaĵoj]], tranĉeoj, [[Submara monto|submaraj montoj]], [[baseno]]j, [[altebenaĵo]]j, [[kanjono]]j, kaj kelkaj [[gujoto]]j. Diversaj bretoj laŭ la marĝenoj de la kontinentoj konsistigas proksimume 11% de la malsupra topografio kun malmultaj profunda kanaltranĉado trans la kontinenta pliiĝo.
==Akvokarakterizaĵoj==
[[Dosiero:Circulacion termohalina.jpg|Pado de la termohalina cirkulado. Purpuraj padoj reprezentas profund-akvajn fluojn, dum bluaj padoj reprezentas surfacajn fluojn.|eta|alt=Map displaying a looping line with arrows indicating that water flows eastward in the far Southern ocean, angling north east of Australia, turning sough after passing Alaska, then crossing the mid-Pacific to flow north of Australia, continuing west below Africa, then turning northwest until reaching eastern Canada, then angling east to southern Europe, then finally turning south just below Greenland and flowing down the Americas' eastern coast, and resuming its flow eastward to complete the circle]]
[[Dosiero:Oceanic gyres.png|eta|Mapo de la kvin gravaj oceanaj rondiroj|alt=Map showing 5 circles. The first is between western Australia and eastern Africa. The second is between eastern Australia and western South America. The third is between Japan and western North America. Of the two in the Atlantic, one is in hemisphere.]]
Averaĝe, Atlantiko estas la plej sala grava oceano; surfacakva saleco en la malferma oceano varias de 33 ĝis 37 partoj per milo (3.3-3.7%) de maso kaj varias laŭ latitudo kaj sezono. Vaporiĝo, [[precipitaĵo]], riverenfluo kaj flosglacio fandanta influas sur la surfacaj salecvaloroj. Kvankam la plej malsupraj salecvaloroj estas ĵus norde de la [[ekvatoro]] (pro peza tropika [[pluvo]]kvanto), ĝenerale la plej malsupraj valoroj estas en la altaj latitudoj kaj laŭ marbordoj kie grandaj [[rivero]]j eniras. Maksimumaj salecvaloroj okazas ĉe proksimume 25° nordo kaj sude, en subtropikaj regionoj kun malalta pluvokvanto kaj alta vaporiĝo.
Linio 55 ⟶ 54:
Surfacakvaj temperaturoj, kiuj varias laŭ latitudo, marfluaj sistemoj, kaj sezonigas kaj reflektas la latitudinan distribuadon de [[sunenergio]], intervalo de malsupre −2 °C (28 °F). Maksimumaj [[temperaturo]]j okazas norde de la ekvatoro, kaj minimumaj valoroj estas trovitaj en la [[Poluso|polusaj regionoj]]. En la mezaj latitudoj, la areo de maksimumaj temperaturvarioj, valoroj povas varii je 7-8 °C (45-46 °F).
Atlantiko konsistas el kvar gravaj akvomasoj. La nordaj kaj sudatlantikaj centraj akvejoj konsistigas la surfacon. La sub-antarkta meza akvo etendiĝas al profundoj de 1,000 metroj (550 klaftoj; 3,300 ft). La Nordatlantika Profundaĵo atingas profundojn de entute 4,000 metroj (2,200 klaftoj; 13,000 ft). La Antarkta Fundaĵo okupas oceanajn basenojn ĉe profundoj pli grandaj ol 4,000 metroj.
Ene de la Norda Atlantiko, marfluoj izolas la [[Sargasa Maro|Sargasan Maron]], grandan longforman akvareon, kun pli-ol-averaĝa saleco. La Sargasa Maro enhavas grandajn kvantojn de [[fuko]] ([[makroalgoj]]) kaj ankaŭ estas la ovumareo por kaj la [[eŭropa angilo]] kaj la amerika angilo.
La [[Koriolisforto]] cirkulas en nordatlantikan akvon en dekstruma direkto, dum sudatlantika akvo cirkulas maldekstrume. La sudaj [[tajdo]]j en Atlantiko estas duon-tagnoktaj; tio estas, po du flusoj okazas dum po 24 lunaj horoj. En latitudoj super 40° Norda iu orientokcidenta oscilado okazas.
==Klimato==
[[Dosiero:Atlantic hurricane graphic.gif|eta|dekstra|Ondoj de [[pasato]]j ĉe areoj de Atlantika Oceano de konverĝaj ventoj kiuj moviĝas laŭlonge de la sama trako kiel la domina vento - kreas malstabilecojn en la atmosfero kiuj povas kaŭzi la formadon de [[uragano]]j.|alt=Map of Caribbean showing seven approximately parallel westward-pointing arrows that extend from east of the Virgin Islands to Cuba. The southern arrows bend northward just east of the Dominican Republic before straightening out again.]]
[[Klimato]] estas influita de la temperaturoj de la surfacaj akvoj kaj akvofluoj same kiel de [[vento]]j. Pro la granda kapacito de la oceano al reteno kaj liberigo de [[varmo]], maraj klimatoj estas pli moderaj kaj havas malpli ekstremajn laŭsezonajn variojn ol enlandaj klimatoj. [[Precipitaĵo]] povas esti ĉirkaŭkalkulita el marbordaj veterdatenoj kaj aertemperaturo de akvotemperaturoj.
Linio 69:
La [[Golfa Marfluo]] kaj ĝia norda etendaĵo direkte al Eŭropo, nome la [[Nordatlantika Marfluo]], ekzemple, varmigas la atmosferon de la [[Britaj Insuloj]] kaj nordokcidenta Eŭropo kaj influas veteron kaj klimaton tiom sude kiom ĉe la norda Mediteraneo. La malvarmakvaj fluoj kontribuas al peza nebulo de la marbordo de orienta [[Kanado]] (la areo ''Grand Banks of Newfoundland'' (Grandiozaj Bankoj de Novlando)) kaj la nordokcidenta marbordo de [[Afriko]]. Ĝenerale, vento transportas humidon kaj aeron super kamparaj regionoj. Uraganoj formiĝas en la suda parto de la Norda Atlantika Oceano. Pli lokaj specialaj veterekzemploj povus esti trovitaj en ekzemploj kiaj ekzemple la Azora Kontraŭciklono, la [[Bengela Marfluo]], Nor'easter ktp.
==Historio==
{{Ĉefartikolo|Historio de Atlantika Oceano}}
[[Dosiero:Pangea animation 03.gif|eta|Animacio montranta la apartigon de [[Pangeo]], kiu formis Atlantikon kiel estas konata hodiaŭ.|alt=Animation showing the continents separating from a single mass, making creating the Atlantic in the process]]
Atlantiko ŝajnas esti la dua plej nova de la kvin oceanoj. Ĝi ne ekzistis antaŭ 130 milionoj da jaroj, kiam la kontinentoj kiuj estis formitaj de la disrompo de la prasuperkontinento Pangeo disdriviĝis. Atlantiko estis grandskale esplorita el la plej komencaj setlejoj de ĝiaj marbordoj.
Linio 76 ⟶ 80:
[[Dosiero:RaII.InMuseum.jpg|eta|dekstra|Ra II, nome ŝipo konstruita el [[papiruso]], navigadis sukcese tra la Atlantiko fare de [[Thor Heyerdahl]] provante, ke eblis trapasi la Atlantikon el Afriko uzante tiajn ŝipojn en fruaj epokoj de historio.]]
* Proksimume en 980-982, [[Eriko la ruĝa]] malkovris [[Gronlando]]n, geografie kaj geologie parton de Ameriko.
* En la jaro 1000, la islandano [[Leifr Eiríksson]] estis la unua eŭropano kiu piediris sur nordamerikan grundon, nome ĉe la orienta marbordo de hodiaŭa [[Kanado]], t.e. la regiono de [[Novlando kaj Labradoro]], inkluzive de la areo de tero nomita "[[Vinlando]]" fare de Ericson. La norena eltrovaĵo estis dokumentita en la 13-a-jarcentaj [[Islandaj Sagaoj]] kaj estis konfirmita per lastatempa arkeologia pruvo ĉe [[L'Anse aux Meadows]].
* Ĉirkaŭ 1010, Thorfinnr Karlsefni gvidis provitan viking setlejon en Nordameriko kun 160 setlantoj, sed poste estis movita for fare de la indiĝenoj. Lia filo Snorri Thorfinnsson estis la unua amerikano naskita (ie inter 1010 kaj 1013) al eŭropaj (islandaj) enmigrintgepatroj.
* En 1419 kaj 1427, portugalaj navigistoj atingis Madejron kaj Acorojn, respektive.
* De 1415 ĝis 1488, portugalaj navigistoj velis laŭ la okcidenta afrika marbordo, atingante la Bonesperan Kabon.
* En 1492, [[Kristoforo Kolumbo]] alteriĝis sur la insulon San-Salvadoro en Bahamoj.
* En 1500, [[Pedro Álvares Cabral]] atingis Brazilon.
* En 1524, florentina esploristo [[Giovanni da Verrazzano]], en la servo de la reĝo [[Francisko la 1-a]], malkovris la orientan marbordon de la nuna Usono.
* En 1534, [[Jacques Cartier]] eniris la [[Golfo de Sankta Laŭrenco|Golfon de Sankta Laŭrenco]] kaj atingis la buŝon de la [[Sankta-Laŭrenca Rivero]].
* En Aprilo de 1563, Nicolas Barre kaj 20 aliaj senhelpaj [[Hugenoto]]j estis la unuaj se temas pri konstrui (krudan) boaton en Ameriko kaj veli trans Atlantikon. Ili velis de Charlesfort, suda Karolino al la marbordo de Anglio kie ili estis savitaj per angla ŝipo. Kvankam ili turnis sin al kanibalismo, sep viroj postvivis la vojaĝon, inkluzive de Barre.
* En 1764, William Harrison (la filo de John Harrison) velis sur la HMS Tataron, per la H-4 tempopeco. La vojaĝo iĝis la bazo por la invento de la tutmonda sistemo de [[Longitudo]].
* En 1858, Cyrus West Field terenmetis la unuan transatlantikan telegrafkablon (ĝi rapide malsukcesis).
* En 1865, la ŝipo de Brunel la ''SS Great Eastern'' terenmetis la unuan sukcesan transatlantikan telegrafkablon.
¨En 1870, la
* En 1896, Frank Samuelsen kaj George Harbo de [[Norvegio]] iĝis la unuaj homoj se temas pri iam remi trans Atlantiko.
[[Dosiero:RMS Titanic sea trials April 2, 1912.jpg|300px|dekstra|eta|''Titanic'' estas navigacianta maldekstre]]
* La 15an de aprilo 1912 la ''[[Titanic]]'' sinkis post trafado de [[glacimonto]] kun perdo de pli ol 1,500 vivoj.
Linio 143 ⟶ 100:
* Poste en 1919, brita aviadilo pilotita fare de Alcock kaj Brown faris la unuan senhaltan transatlantikan flugon, de [[Novlando]] ĝis [[Irlando]].
* En 1921, la britoj estis la unuaj se temas pri transiri la Nordan Atlantikon en aerŝipo.
* En 1922, portugalaj pilotoj [[Sacadura Cabral]] kaj [[Gago Coutinho]] faris la unuan aertransiron de la Suda Atlantiko pere de hidroplano liganta [[Lisbono]]n ĝis [[Rio-de-Ĵanejro]].
* En 1927, [[Charles Lindbergh]] faris la unuan soloan senhaltan transatlantikan flugon per [[aviadilo]] (inter [[Novjorko]] kaj [[Parizo]]).
* En 1931, Bert Hinkler igis la unuan soloan senhaltan transatlantikan flugon trans la Suda Atlantiko per [[aviadilo]].
* En 1932, Amelia Earhart iĝis la unua ino se temas pri fari solflugon trans Atlantiko.
* 1939-1945, la [[Dua Batalo de Atlantiko]] dum la [[Dua Mondmilito]]. Preskaŭ 3,700 aliancitaj ŝipoj estis drakigitaj je kosto de 783 germanaj [[submarŝipo]]j.
* En 1952, Ann Davison estis la unua virino se temas pri sole veli Atlantikon.
Linio 156 ⟶ 116:
==Ekonomio==
Atlantiko kontribuis signife al la evoluo kaj ekonomio de ĉirkaŭaĵoj. Krom grava transatlantika transportado kaj komunikadaj itineroj, Atlantiko ofertas abundajn gaso- kaj [[nafto]]-kuŝeĵojn en la [[Sedimenta rokaĵo|sedimentaj]] [[petro]]j
La
==Naturaj danĝeroj==
[[Dosiero:Iceberg A22A, South Atlantic Ocean.jpg|eta|[[Glacimonto]] A22A en la Suda Atlantika Oceano|alt=Overhead photo of iceberg with surrounding clouds|alt=Overhead photo of iceberg]]
[[Glacimonto]]j estas oftaj de februaro ĝis aŭgusto en la [[Davisa Markolo]], [[Dania Markolo]], kaj la nordokcidenta Atlantiko kaj estis ekviditaj same longe sude kiel ĝis Bermudo kaj Madejro. Ŝipoj estas ekipitaj de glacirompigaj superkonstruaĵoj en la ekstrema nordo de oktobro ĝis majo. Persista [[nebulo]] povas esti mara danĝero de majo ĝis septembro, same kiel [[uragano]]j povas okazi norde de la ekvatoro (majo ĝis decembro).
La sudorienta marbordo de Usono havas longan historion de [[vrako]]j pro siaj multaj sablejoj kaj rifoj. La marbordoj de Virginio kaj Norda Karolino estis precipe danĝeraj.
La [[Bermuda Triangulo]] verŝajne populare estas la loko de multnombra aviadaj kaj kargadaj okazaĵoj pro neklarigitaj kaj supozeble misteraj kialoj, sed marbordgardistaraj informoj ne apogas tiun kredon.
Ankaŭ [[uragano]]j estas natura danĝero en Atlantiko, sed plejparte en la norda parto de la oceano, malofte tropikaj ciklonoj formiĝas en la sudaj partoj. Uraganoj kutime formiĝas inter 1a de junio kaj 30a de novembro de ĉiu jaro.
==Tereno==
De oktobro ĝis junio la surfaco estas kutime kovrita per flosglacio en la [[Labradora Maro]], [[Dania Markolo]], kaj [[Balta Maro]]. Laŭhorloĝee varmakva rondiro okupas la nordan Atlantikon, kaj male varmakva rondiro aperas en la suda Atlantiko. La [[Mezantlantika Kresto]], nome kruda nord-suda centra linio por la tuta atlantika baseno, unue malkovrita fare de la [[Ekspedicio Challenger]] dominas la marfundon. Tio estis formita per la [[vulkano|vulkanismo]] kiu formis ankaŭ la marfundon kaj la insulojn leviĝantajn de ĝi.
Atlantiko havas neregulajn marbordojn alineitaj per multaj golfoj, golfetoj, kaj maroj. Tiuj inkludas la Nordan Maron, Baltan Maron, Nordan Maron, Labradoran Maron, Nigran Maron, Golfon Sankt-Laŭrencon, Golfon de Fundy, Golfon de Majno, Mediteraneon, Meksikian golfon, kaj Kariban Maron.
Insuloj inkludas [[Novlando]]n (inkluzive de centoj da ĉirkaŭaj insuloj), [[Gronlando]]n, [[Ferooj]]n, [[Britio]]n (inkluzive de multaj ĉirkaŭaj insuloj), [[Irlando]]n, Rockall, Sabloinsulo, [[Acoroj]]n, St. Pierre kaj Miquelon, [[Madejro]]n, [[Bermudoj]]n, [[Kanarioj]]n, [[Karibio]]n, [[Kabo-Verdo]]n, Santomeon kaj Principeon, Fernando de Noronha, Atolon das Rocas, Ascension, Sanktan Heleno'n, Trindade kaj Martim Vaz, Tristan da Cunha, Insulo Gough (konata ankaŭ kiel Diego Alvares), [[Falklandaj Insuloj]], [[Fajrolando]], Sudgeorgia Insulo, Suda Sandviĉo-Insulojn, kaj Buvet-insulon. (vidu sube)
==Bordaj landoj kaj teritorioj==
{{Ĉefartikolo|Makaronezio|Atlantika Eŭropo}}
La ŝtatoj (teritorioj en klinitaj literoj) kun marbordo al la Atlantika Oceano (eksklude la Nigran, Baltan kaj Mediteranean Marojn) estas la jenaj:
===Eŭropo===
{{div col|cols=5}}
* [[Dosiero:Flag of the Azores.svg|23px]] ''[[Azoroj]]''
* {{BEL}}
* {{DEN}}
* ''{{FRO}}''
* {{FRA}}
* {{DEU}}
* ''{{GGY}}''
* {{ISL}}
Linio 178 ⟶ 156:
* {{NED}}
* {{NOR}}
* {{POR}}
* {{ESP}}
* {{SWE}}
* {{GBR}}
{{div col end}}
===Afriko===
{{div col|cols=5}}
* {{
* {{
* ''{{
* {{CMR}}
* [[Dosiero:Flag of the Canary Islands.svg|23px]] ''[[Kanarioj]]''
* {{CPV}}
* {{COD}}
* {{GNQ}}
* {{GAB}}
* {{GMB}}
* {{GHA}}
* {{
* {{
* {{
* {{
* [[Dosiero:Flag of Madeira.svg|23px]] ''[[Madejro]]''
* {{
* {{
* {{
* {{NGA}}
* {{COG}}
* ''{{SHN}}''
* {{STP}}
* {{SEN}}
* {{SLE}}
* {{ZAF}}
* {{TGO}}
* ''{{ESH}} (postulita de [[Maroko]])''
{{div col end}}
===Sudameriko===
{{div col|cols=5}}
* {{ARG}}
* {{BRA}}
* {{CHI}}
* {{COL}}
* ''{{FLK}}'' (postulita de [[Argentino]])
* [[Dosiero:Flag of French Guiana.svg|23px]] ''[[Franca Gujano]]''
* {{GUY}}
* ''{{SGS}}'' (postulita de [[Argentino]])
* {{SUR}}
* {{URU}}
* {{VEN}}
{{div col end}}
===Karibio===
{{div col|cols=5}}
* ''{{
* {{ATG}}
* ''{{ABW}}''
* {{
* {{BRB}}
* [[Dosiero:Flag of Bonaire.svg|23px]] ''[[Bonaire]]''
* ''{{VGB}}''
* ''{{
* {{CUB}}
* [[Dosiero:Flag of Curaçao.svg|23px]] ''[[Curaçao]]''
* {{DMA}}
* {{DOM}}
* [[Dosiero:Flag of Guadeloupe (local).svg|23px]] ''[[Gvadelupo]]''
* {{GRD}}
* {{
* {{
* [[Dosiero:Flag of Martinique.svg|
* ''{{MSR}}''
* [[Dosiero:Flag of Saba.svg|
* ''{{PRI}}''
* [[Dosiero:Flag of Saint Barthelemy (local).svg|
* {{SKN}}
* {{LCA}}
* [[Dosiero:Flag of Sint
* ''{{MAF}}''
* {{VCT}}
* [[Dosiero:Flag of Sint Eustatius.svg|23px]] ''[[Sint-Eustatius]]''
* {{TTO}}
* ''{{TCA}}''
Linio 233 ⟶ 244:
===Centra kaj Norda Ameriko===
{{div col|
* {{BLZ}}
* ''{{BMU}}''
* {{CAN}}
* {{CRI}}
* ''{{GRL}}''
* {{GTM}}
* {{HON}}
* {{MEX}}
* {{NIC}}
* {{PAN}}
* [[Dosiero:Flag of Saint-Pierre and Miquelon.svg|23px]] ''[[Sankta-Piero kaj Mikelono]]''
* {{USA}}
{{div col end}}
== Golfoj de la Atlantika Oceano ==
[[
<div style="-moz-column-count:4; column-count:4;">
* [[Golfo de Kadizo]]
Linio 246 ⟶ 266:
* [[Golfo de Gonavo]]
* [[Golfo de Gvineo]]
* [[Golfo
* [[Golfo de Meksiko]]
* [[Golfo de Morrosquillo]]
* [[
* [[Golfo Nuevo]]
* [[Golfo San José]]
Linio 255 ⟶ 275:
* [[Golfo Urabao]]
* [[Golfo de Biskajo]]
* [[Golfo de Venezuelo]]
</div>
== Insuloj de la Atlantika Oceano ==
[[Dosiero:AzoresLocation.png|eta|250px|Situo de la Acoroj meze de la Atlantiko]]
<div style="-moz-column-count:4; -webkit-column-count:4; column-count:4;">
* [[Antiloj]]
* [[Sankta Andreo kaj Providenco]] ([[Kolombio]])
* [[Ascension]]
* [[
* [[Bermudoj]]
* [[Buvet-Insulo]]
Linio 273 ⟶ 298:
* [[Gronlando]]
* [[Islando]]
* [[
* [[Madejro]]
* [[Malvinoj]]
* [[Nov-Skotio]]
* [[
* [[Sankta Heleno]]
* [[Rockall]]
* [[Insulo de Princo Eduardo]]
* [[Sankta-Piero kaj Mikelono]]
* [[
* [[Sao-Tomeo kaj Principeo]]
* [[Svalbardo]]
* [[Novlando]]
* [[Fajrolando]]
* [[Tristan da Cunha (insularo)|Tristan da Cunha]]
* [[Diego Alvares]]
* [[Sovaĝaj insuloj]]
* [[Bioko]]
* [[Margarita Insulo]]
</div>
== Havenoj de la Atlantika Oceano ==
=== Argentino ===
Linio 293 ⟶ 324:
* [[Bahía Blanca]]
* [[Puerto Caleta Paula]]
* [[
* [[Mar del Plata]]
* [[Puerto Deseado]]
* [[
* [[Puerto San Julián]]
* [[Puerto Santa Cruz|Punta Quilla]]
* [[Quequén]]
* [[Río Gallegos]]
* [[Río Grande (Fajrolando)|Río Grande]]
* [[Ushuaia]]
</div>
=== Belgio ===
* [[Antverpeno]]
[[Dosiero:Port Anvers 1 Luc Viatour.jpg|eta|dekstra|250px|Parto de la malnova haveno de Antverpeno]]
=== Brazilo ===
* [[
* [[
===
* [[Halifax]]
=== Kolombio ===
* [[
* [[Sankta Andreo kaj Providenco]]
* [[
* [[Barranquilla]]
===
* [[Moín]]
* [[Puerto Limón (Kostariko)|Puerto Limón]]
===
* [[
===
<div style="-moz-column-count:4; -webkit-column-count:4; column-count:4;">
* [[
* [[
* [[Bilbao]]
* [[
* [[
* [[Gijón]]
* [[Onubo]]
Linio 689 ⟶ 374:
* [[Puerto de Los Cristianos]]
* [[Puerto de Santa Cruz de Tenerife]]
* [[
* [[Villagarcía de Arosa]]
* [[Vigo]]
Linio 700 ⟶ 385:
* [[Novjorko]]
* [[Newport News]]
===
[[Dosiero:Ferry Le Havre 2007.jpg|eta|Pramoj ĉe la haveno de Le Havre.]]
* [[
* [[Le Havre]]
===
* [[Puerto Barrios]]
* [[Santo Tomás de Castilla]]
=== Honduro ===
* [[Puerto Cortés]]
* Puerto Castilla
=== Irlando ===
* [[Cork]]
=== Maroko ===
Linio 1 122 ⟶ 419:
=== Norvegio ===
* [[Oslo]]
===
[[Dosiero:Achtste Petroleumhaven.jpg|eta|La nafto-haveno de [[Roterdamo]]]]
* [[
===
* [[Ciudad de Colón (Panamo)|Colón]]
=== Portugalio ===
[[Dosiero:VistadoPorto.jpg|eta|250px|La nomo de la portugala urbo Porto signifas ''havenon''.]]
* [[Lisbono]]
Linio 1 540 ⟶ 448:
* [[Dakaro]]
=== Urugvajo ===
* [[Punta del Este]]
* [[La Paloma (banloko)|La Paloma]]
=== Venezuelo ===
* [[La Guaira]]
* [[Maracaibo]]
* [[Puerto La Cruz]]
* [[Puerto Cabello]]
* [[Guanta]]
== Bildaro ==
Linio 1 557 ⟶ 474:
* [[Oceano]]
* [[Kristoforo Kolumbo]]
* [[Charles
* [[Amerigo
* [[Antarkta Oceano]]
* [[Arkta Oceano]]
* [[Hinda Oceano]]
* [[Pacifika Oceano]]
==Notoj==
<references/>
== Eksteraj ligiloj ==
{{projektoj|}}
* http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/zh.html <!-- CIA – CIA World Factbook – (Atlantika Oceano, Atlantiko) -->
* http://ioc.unesco.org/oceanteacher/OceanTeacher2/01_GlobOcToday/03_GeopolOc/s23_1953.pdf <!-- ''Limigoj de Oceanaj kaj Maroj'' -->
Linio 1 566 ⟶ 492:
{{Oceanoj}}
{{Atlantika Oceano}}
{{havenda artikolo|Atlantika Oceano}}
{{LigoLeginda|ru}}
[[Kategorio:Atlantika Oceano| ]]
[[Kategorio:Oceanoj]]
{{LigoElstara|
{{LigoElstara|ur}}
| |||