|
[[Dosiero:Frederick II and eagle.jpg|thumb|[[Frederiko la 2-a (Sankta Romia Imperio)]] ĉe sia [[falko]] por falkado el la libro ''De arte venandi cum avibus (Pri ĉasarto per birdoj)''. Fino de [[13a13-a jarcento]].]]
'''Falkado''' estas la arto ĉasi per [[rabobirdo]], ĉefe per [[Falko|falkoj]], [[akcipitro]]j kaj aliaj rabobirdoj por kapti speciojn ĉu flugantajn ĉu el surgrunde. Ĝi biologie klopodas simbiozon (inter viro kaj besto) kiun ambaŭ specioj profitas.
La falkado estis praktiko tre etenda en la mezepoko, ligita al la nobelaro kaj al la povuloj. Ĝi fine dekadencis pro la progreso de la pafarmiloj kaj la plej granda rimarkindeco kaj festeco de la granda ĉasado, speciale ĉe [[hundoĉaso]].
La [[16-a de novembro]] de 2010, la [[UNESKOUnesko]] ĝin deklaris [[Nemateria Kultura Heredaĵo de la Homaro]], El milenario arte de la cetrería, Patrimonio Inmaterial de la Humanidad, RTVE, 16-a de novembro de 2010, konsultita la 17a17-a de septembro de 2010. En plurnacia kandidateco de [[Saŭd-Arabio]], [[Belgio]], [[Ĉeĥio]], [[Sud-Koreio]], [[Arabaj Unuigitaj Emirlandoj]], [[Hispanio]], [[Francio]], [[Maroko]], [[Mongolio]], [[Kataro]] kaj [[Sirio]].<ref name="WDL">{{cite web |url = http://www.wdl.org/es/item/7344/ |title = Un cetrero con su halcón cerca de Al-Ain |website = [[World Digital Library]] |date = 1965 |accessdate = 2013-07-07 }}</ref>
== Historio ==
La grekoromia mondo ne praktikis falkadon. Iuj de la reprezentoj kiuj foje estas miskomprenataj kiel falkado, temas nur pri kion la romanoj nomigis ''aucupio'' (kaptado de birdoj).
Ŝajne al okcidenta Eŭropo alvenis pere de la invadoj de gotoj. La unua grafika atesto, datiĝita en la 5a5-a jarcento p.K., troviĝas en la mozaikoj de la Vilaĝo de la Falkisto en [[Argos]] ([[Grekio]]). Ĝi poste menciiĝos en la leĝoj de la ĝermanaj popoloj kiuj iom post iom estis trapasante la limojn de la Imperio de Romo kaj ili starigis sude de la riveroj Reno kaj Danubo. En la [[Iberia duoninsulo]] lokaliziĝis en la arkeologia kampo de [[Mértola]] ([[Portugalio]]) mozaiko, fragmenta, kiu nur povas interpretiĝi kiel sceno de falkado. La fakto ke tio malkovriĝis en malsupra tavolo de islama konstruo, estas klara indico ke falkado alvenis al la Iberia duoninsulo kun la ĝermanaj popoloj (tio estas antaŭ la alveno de islamanoj).<ref>LOPES, Virgílio - Mértola na Antiguidade Tardia: a topografia histórica da cidade e do seu território nos alvores do cristianismo. Mértola: Campo Arqueológico de Mértola, 2003. ISBN 972-9375-21-6.</ref> Aliflanke, la arabaj fontoj indikas ke kiam la unuaj islamaj invadintoj eniris en la duoninsulon malkovris kaj adoptis kategorion falkadan kiu povas esti priskribata kiel alta birdoĉasado.
En [[Eŭropo]] la ora epoko de ĉi tiu arto kaj ŝatokupo estis la [[mezepoko]]. Oni povas diri ke pli aŭ malpli ekde la [[6a6-a jarcento]] ĝis la [[16a16-a jarcento]], en kiu oni praktikis la ĉason per [[Falko|falkoj]] kaj [[akcipitro]]j, ĝi ĝuis de lia plej granda apogeo kaj disvastigo. Ĉi tiu tekniko ĉasada perdis terenon fronte al la novaj pafarmiloj de fajro kaj, ankaŭ, pro ties peniga devo subteni bonan teamon de falkoj kaj falkistoj, ĉar falkado, ĝenerale, iĝis rezervita praktiko por reĝoj kaj grandaj senjoroj, kvankam ne estis neniu leĝo kiu malpermesus ĝin al la malsupraj tavoloj, sed por akiri manĝon estis metodoj pli efektivaj kaj certaj.
Hodiaŭ estas sporto kiu en la okcidenta mondo praktikiĝas per rabobirdoj bredataj kaptivece, kio ne endanĝerigas naturajn birdojn. Tamen estas ankoraŭ malproksimaj mondoregionoj, kie oni ankoraŭ kaptadas naturajn rabobirdojn por falkado.
* [[Alaŭdfalko]]
==Notoj Referencoj ==
{{Referencoj}}
<references/>
{{Commons|Category: Falconry}}
{{Projektoj}}
[[Kategorio:Ĉasado]]
|
