Esperanto kaj interlingvao komparataj: Malsamoj inter versioj

Oni ne povas diri ke ĉiuj la [[esperantisto]]j aŭ interlingvaistoj havas nur unu vidpuntkonvidpunkton, tamen, la vidpunktoj malsimilaj de [[L. L. Zamenhof]] kaj [[Alexander Gode]] ankoraŭ estas forta influo inter la esperantistaro kaj interlingvastarointerlingvaistaro respektive. Zamenhof motiviĝis pro pluraj aspektoj de la [[19-a jarcento|19-a jarcenta]] idealismo, kiu temas ekde la [[pozitivismo]] ĝis la utopia [[internaciismo]], Esperanto, laŭ la opinio de Zamenhof, estas teorie neŭtrala ilo por komunikado, kaj tio povus esti utila por divastigi la idealistajn principojn: komence la filozofio de Zamenhof estis la [[homaranismo]] kaj poste tiu filozofio iĝis la [[interna ideo]] de Esperanto, ankaŭ ĉi tiu interna ideo estas grava por multaj el la proponoj de la lingvo:

Meze de la [[20-a jarcento]], kiam Gode gvidis la disvolvon de Interlingvao, la idealoj, kiuj entenis Esperanton jam ŝajniĝis naivaj, influita de [[Johann Gottfried Herder|Herder]], Gode proponis romantikan kaj nepozitivan lingvan vidpunkton: ''La lingvoj estas aspekto de popola kulturo, ne ilo por atingi celon, ideologio ne povas ligiĝi al lingvo, krom artefarita maniero''. TionTio signifas ke, laŭ lia vidpunkto, universala lingvo bazita sur la modelo de Esperanto estus neebla, aŭ plej malbone, ke oni nur povos atingi tian universalan lingvon pere de trudo, Gode pensis, ke universala lingvo supozu universalan tutmondan kulturon, kiokiu nune ne ekzistas kaj estas ne nepre bezonata.

Ekzemple interlingvao havas la vortojn ''geisha'' (japane 芸 者), ''jeque'' (arabe شيخ), kaj ''kayak'' ([[Inuita lingvo|inuite]] ᖃᔭᖅ), sed en Esperanto, tiujn vortojn oni skribas kiel gejŝo, ŝejko kaj kajako, respektive. En Esperanto por fari novajn vortojn, oni preferas kutime kunigi du aŭ pli da radikoj, kiuj jam ekzistas en la Esperanta vortaro antaŭ ol preni vortojn el aliaj lingvoj. Oni preferas fari tion por teni minimumeminimumigi la nombrojn de "primitivaj radikoj" kaj tiel eviti la redukton de la lernokapablo, interlingvao ne faras tion, kaj pro tio multaj el ĝiaj vortoj, jen "primitivaj" jen komponitaj, ekzistas ankaŭ en ties lingvaj fontoj.

Ambaŭ lingvoj havas regulan gramatikon, sen [[konjugacio]]j aŭ [[deklinacio]]j malfacilaj. Tamen, Interlingvao havas nek akordantajn [[adjektivo]]jn, nek prefiksojprefiksojn aŭ sufiksojsufiksojn, pro tio la gramatika strukturo de ĝiaj [[substantivo]]j kaj adjektivoj estas [[morfologio (lingvo)|morfologie]] simpla.

La radikoj de Interlingvao estas bazitaj sur "Kontrolitaj lingvoj": F[[Franca lingvo|ranca]], I[[Itala lingvo|tala]], H[[Hispana lingvo|ispana]], A[[Angla lingvo|ngla]], G[[Germana lingvo|ermana]] kaj R[[Rusa lingvo|usa]]. Ĝi uzas tiujn lingvojn kiel perilojn por selekti la pli uzatajn vortojn de tiuj Eŭropaj lingvoj. La Esperantaj radikoj ankaŭ estas bazitaj en la samaj lingvoj kiel Interlingvao, sed Esperanto aglutinas la vortojn pli ofte ol Interlingvao (pro tio Esperanto estas [[Aglutina lingvo]]). Anstataŭ uzi vorton, kiu ekzistas en pluraj de la ĉefaj Eŭropaj lingvoj, Esperanto kreas sian propran vortojnvorton pere de siaj propraj radikoj.

La ortografio de Esperanto estas tute fonetika kaj estas inspirita de la latinida lingvaro, male, interlingvao uzas ortografian sistemon prenatan de siaj fontlingvoj (latinidaj, ĝermanaj kaj slavaj lingvaroj), pro tio la ortografio de Interlingvao estas pli malfacila ol la ortografio de Esperanto. Ĉi tio kelkfoje kaŭzas preferon por la latinidaj lingvaroj kaj la Angla, tamen, tio ankaŭ kaŭzas, ke la ortografio ne estuestas tute fonetika, sed tiel la ortografio estas pli rekonebla deal la parolantoj de tiaj lingvoj.

Ekzemple, la vorto esperanta "Kontakto" kaj la interlingvaa "Contacto" signifas la saman aferon kaj oni prononcas ilin egale, sed estas skribitaj malsame ĉar la ortografio de Esperanto estas pli simpla: ĉiu litero havas sian propran [[fonemo]]n. Interlingvao ne ĉiam uzas tiun leĝon, ĉefe ĉar "c" kaj "g" havas fortajn kaj malfortajn sonojn. Pro ĉi ĉio, interlingvao estas pli malfacile lernebla de personoj, kiuj ne parolas latinidajn lingvojn aŭ la Anglan, sed samtempe la lingvo estas pli facile legebla kaj komprenata depor parolantoj aŭ de personoj, kiuj scipovas tiujn lingvojn.

Historie, la uzado de la ĉapelitaj vortoj en Esperanto malfacilegismalfaciligis la skribadon per ordinaraj [[skribmaŝino]]j kaj en la malnovaj [[komputilo]]j, sed nuntempe, ĉar preskaŭ ĉiuj komputiloj subtenas [[unikodo]]-n: tiu problemo jam ne plu ekzistas, sed eblas, ke la komputilo povus bezoni kelkajn agordojn por uzantoj, kiuj ne uzas lingvojn kun ĉapelitaj vortoj. Interlingvao nur uzas vortojnnur literojn de la latina alfabeto, sen ĉapelitaj literoj.

La adeptoj de interlingvao diras, ke ilia lingvo ne nur konservas la naturan aspekton de la okcidentaj lingvoj, sed ankaŭ iliajn abundajn kaj subtilajn signifojn. Interlingvao fluas nature de la latinidajlatinida, ĝermanajĝermana kaj slavajslava lingvaroj, ensur kiuj ĝi estas bazita, kaj pro tio ĝi posedas ilian esprimecon.

Aliflanke, la esperantistoj preferas la afiksojn kaj la flekseblan vortordon, Esperanto estas tiom esprimeca ol interlingvao aŭ iu ajn lingvo natura, sed gxiĝi estas pli neŭtrala internacie.

Multaj Esperanto-parolantoj asertas, ke Esperanto estas la nura lingvo konstruita dumedum la pasinta jarcento, kiu havas pli ol kelkajkelkajn milojmilojn da parolantoj. Nur unu alia [[artefarita lingvo]] superis tiun rekordon: [[Volapuko]], ĝi supozeble havis 200.000 parolantojn jeen ,[[1890]]. Kvankam ne ekzistas rigora [[censo]], kutime oni kalkulas ke la parolantoj de Esperanto estas inter 100.000 kaj 3 milionoj da personoj. La parolantoj de interlingvao estas ege malplimultaj ol la parolantoj de Esperanto, kutime oni kalkulas, ke la parolantoj de interlingvao estas inter 100 kaj 1500.

Estas rimarkinde ke la reala nombro de parolantoj de artefarita lingvo estas ege malfacile kalkulebla, i.a aferoj., ĉar ili ne estas ene de specifa areo kaj pro tio estas praktike neebleneeblas kalkuli ilin, ankaŭ ĉar estas malfacile scii precize, kiuj personoj estas parolantoj de iu artefarita lingvo kaj kiuj personoj ne, ĉu nur la personoj, kiuj parolas flue la lingvon, estas parolantoj de tiu lingvo, aŭ nur la personoj, kiuj ofte parolas la lingvon?. Esperanto estas la nurasola artefarita lingvo, kiu havas denaskulajndenaskajn parolantojn, laŭ "Ethnologue" la nombro dade denaskulajdenaskaj parolantoj de Esperanto estas inter 200 kaj 2000<ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=epo Ethnologue report for language code:epo]</ref>.