Norda poluso: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Kani (diskuto | kontribuoj) →1900–1940: kun helpo de WikiTrans |
||
Linio 47:
===1900–1940===
{{redaktata}}
[[File:Peary Sledge Party and Flags at the Pole.jpg|thumb|La sleda teamo de Peary ĉe kion ili postulis estis la norda poluso, 1909. De maldekstro: Ooqueah, Ootah, Henson, Egingwah, Seeglo.<ref>{{cite web|url=http://www.heritage.nf.ca/exploration/pearyfrontis.html|title=At the North Pole, 6–7 April 1909: Newfoundland and Labrador Heritage Web|publisher=Heritage.nf.ca|accessdate=16 February 2011}}</ref>]]
Usono-esploristo [[Frederick Cook]] asertis esti atinginta la nordan poluson la 21an de aprilo 1908 kun du Inuit viroj, Ahwelah kaj Etukishook, sed li estis nekapabla produkti konvinkan pruvon kaj lia aserto ne estas vaste akceptita.
La konkero de la norda poluso estis ĉar multaj jaroj kreditis al US Navy-inĝeniero Robert Peary, kiu asertis esti atinginta la Poluson la 6an de aprilo 1909, akompanita fare de Matthew Henson kaj kvar Inuit viroj, Ootah, Seeglo, Egingwah, kaj Ooqueah. Tamen, la aserto de Peary restas kontestata. Tiuj kiu akompanis Peary sur la fina scenejo de la vojaĝo ne estis edukitaj en navigacio, kaj tiel povis ne sendepende konfirmi lian navigacian laboron, kiu iom da aserto estinti precipe malzorgemaj kiam li kontaktis la Poluson.
La distancoj kaj rapidecoj kiujn Peary asertis esti atinginta post kiam la lasta apoga partio turnita reen ŝajnas nekredeblaj al multaj homoj, preskaŭ tri fojojn tio kiujn li plenumis supren al tiu punkto. La raporto de Peary pri vojaĝo al la Poluso kaj reen vojaĝante laŭ la rekta linio - la nura strategio kiu estas kongruaj kun la tempolimoj kiujn li renkontis - estas kontraŭdiritaj per la raporto de Henson pri serpentumaj kromvojoj por eviti premkrestojn kaj malfermajn plumbojn.
La brita esploristo Wally Herbert, komence subtenanto de Peary, priesploris la diskojn de Peary en 1989 kaj trovis ke ekzistis signifaj diferencoj en la navigaciaj arkivoj de la esploristo. Li finis ke Peary ne atingis la Poluson. [9] Subteno por Peary denove venis en 2005, aliflanke, kiam brita esploristo Tom Avery kaj kvar kunuloj rekreis la kontaktiĝeman parton de la vojaĝo de Peary kun kopiolignaj sledoj kaj Canadian Eskimo Dog teamoj, atingante la nordan poluson en 36 tagoj, 22 horojn - preskaŭ kvin horojn pli rapide ol Peary. Tamen, la plej rapida 5-taga marŝo de Avery estis 90 marmejloj, signife manke de la 135 postulitaj fare de Peary. Avery skribas sur sia retejo ke "La admiro kaj respekto kiujn mi tenas por Robert Peary, Matthew Henson kaj la kvar Inuit viroj kiuj riskis nordan en 1909, kreskis grandege ĉar ni metis de Kabo-Columbia. Nun vidis por mi kiel li vojaĝis trans la glacibaron, mi estas pli fervora ol iam ke Peary efektive malkovris la nordan poluson."
[[File:Papanin with flag.jpg|left|thumb|[[Ivan Papanin]] ĉe [[Norda Poluzo-1]] drifting station, 1937]]
Alia malaprobo de la aserto de Peary alvenis en 2009, kiam E. Myles Standish de la Kalifornia Instituto de Teknologio, sperta arbitraciisto de sciencaj asertoj, raportis multajn kvazaŭajn lakunojn kaj faktkonfliktojn.
La unua postulita flugo super la Poluso estis produktita la 9an de majo 1926 fare de US mararmea oficiro Richard E. Byrd kaj piloto Floyd Bennett en Fokker-tri-motora aviadilo. Kvankam konfirmite tiutempe fare de komisiono de la National Geographic Society, tiu aserto poste estis subfosita [12] per la revelacio (1996) ke la sunaj sekstanto datenoj de la long-kaŝaj taglibro de Byrd (kiujn la NGS neniam kontrolis) konstante kontraŭdiras lia raporto de junio 1926 paralelajn datenojn je pli ol 100 mejl. (160 km). [13] La kvazaŭaj survoje sunaj sekstantodatenoj de la sekreta raporto estis preterintence tiel maleble overprecise ke li forigis ĉiujn tiujn kvazaŭajn krudajn sunajn observaĵojn el la versio de la raporto finfine sendita al geografiaj socioj kvin monatojn poste (dum la originalversio estis kaŝita dum 70 jaroj), realigon unue publikigiten en 2000 fare de la Universitato de Kembriĝo post skrupula arbitraciado.
Laŭ Standish, "Iu ajn kiu estas konata kun la faktoj kaj havas ajnan kvanton de logika rezonado ne povas eviti la konkludon ke nek Cook, nek Peary, nek Byrd atingis la nordan poluson; kaj ili ĉiuj sciis al ĝi."
La unua kohera, konfirmis, kaj science konvinkanta akiron pri la Poluso estis la 12an de majo 1926, de norvega esploristo Roald Amundsen kaj lia US sponsoro Lincoln Ellsworth de la aerŝipo Norge . [15] Norge, kvankam Norveg-posedate, estis dizajnita kaj pilotita fare de la itala Umberto Nobile. La flugo komenciĝis de Svalbardo en Norvegio, kaj transiris la Arktan Oceanon ĝis Alasko. Nobile, kun pluraj sciencistoj kaj skipo de la Norge, overflew la Poluso dua fojo la 24an de majo 1928, en la aerŝipo Italia . La Italia kraŝis sur sia reveno de la Poluso, kun la perdo de duono de la skipo.
En majo 1937 la unua Norda polusa glaciostacio de la monda, Norda Poluso-1, estis establita fare de sovetiaj sciencistoj per aviadilo 20 kilometroj (13 mejl.) de la norda poluso. La ekspediciomembroj: oceanografo Pyotr Shirshov, meteologo Yevgeny Fyodorov, radiomanimulisto Ernst Krenkel, kaj la gvidanto Ivan Papanin [16] faris sciencan esploradon ĉe la stacio dum la venontaj naŭ monatoj. Preter 19 februaro 1938, kiam la grupo estis kolektita per la glaciorompondoj Taimyr kaj Murman, ilia stacio drivis 2850 km al la orienta marbordo de Gronlando.
===1940–2000===
===21a jarcento===
| |||