Renesanco: Malsamoj inter versioj

'''Renesanco''' estas periodo de kultura kaj idea evoluo en [[Okcidenta Eŭropo]], reviviĝo de la [[beletro]] kaj artoj sub la influoj de la klasikaj [[Antikva epoko|antikvaj]] modeloj. Ĝi ekestis en [[Italio]] kaj tie daŭris en la jarcentoj [[14-a jarcento|14-a]], [[15-a jarcento|15-a]] kaj [[16-a jarcento|16-a]] (vidu ''[[Quattrocento]]''). En aliaj landoj ĝi sin etendis deekde la fino de [[15-a jarcento]] ĝis la komenco de la [[17-a jarcento]].

Renesancaj pensuloj elserĉis en la monaĥaj bibliotekoj de Eŭropo kaj en la diserigata [[Bizanca Imperio]] literaturajn, historiajn kaj oratorajn tekstojn de la antikveco. Tiuj tekstoj kutime estis skribitaj en la latina lingvo aŭ en la antikva greka lingvo. Multaj el ili dronis enestis forgesoforgesitaj kaj dum pluraj jarcentoj neniu ilin legis. Per enfokusigo de la verkaĵoj literaturaj kaj historiaj, la renesancaj intelektuloj konsiderinde diferenciĝis disde la mezepokaj de la [[12-a jarcento]], kiuj centris la atenton en la studado de grekaj kaj la arabaj verkoj pri natursciencoj, filozofio kaj matematiko, dum kulturaj verkoj ineresis ilin malmulte. La humanistoj de Renesanco ne malakceptis [[kristanismo]]n; sed tute male, multaj el la plej bonegaj verkoj de la Renesanco estis dediĉitaj al ĝi, kaj la [[eklezio]] sponsoris multajn verkojn de la Renesanco-arto. Tamen, inter la intelektuloj okazis subtila ŝanĝo de la maniero kompreniskompreni la religion, kaj tiun novan komprenon spegulis multaj kampoj de la kultura vivo. Krome, multaj grekaj kristanaj verkaĵoj, inkluzive de la greka [[Nova Testamento]], estis reenportita de [[Bizanco]] al [[Okcidenta Eŭropo]] kaj unuafoje ekde la malfrua antikveco iĝas alirebla por intelektuloj. La studado de grekaj kristanaj tekstoj, kaj precipe la reveno al la origina greka versio de la Nova Testamento, iniciatita de la humanistoj [[Lorenzo Valla]] kaj [[Erasmus]], helpis prepari la vojon por [[Reformacio]].

Artistoj kiel ekzemple [[Masaccio]] klopodis portreti la homan formon realisme, evoluigante teknikojn por igi perspektivon kaj ŝalti pli nature. Politikaj filozofoj, plej fame [[Niccolò Machiavelli]], serĉis priskribi politikan vivon kiel ĝinĝi vere estis, tio devas kompreni ĝin racie. Kritika kontribuo al itala Renesanco-humanismo [[Pico della Mirandola]] verkis la faman tekston "[[De hominisdignitato]]" (1486), kiu konsistas el serio de tezoj pri [[filozofio]], natura penso, kredo kaj magio estis defenditaj kontraŭ ajna kontraŭulo ĉe la tereno de la racio. Aldone al studado de klasika latina kaj grekangreka lingvoj, kiujn Renesanco-verkistoj ankaŭ komencis ĉiufoje pli utiligi vulgarajn lingvojn (lingvoj de ordinaraj homoj); kombinite kun la enkonduko de presado, tio permesuspermesis multajnal plimultaj dapli amasaamasan aliroaliron al libroj, krom la [[Biblio]].

Entute, oni povus vidi Renesancon kiel provon de intelektuloj studi kaj plibonigi la sekularan kaj surteran, kaj per revivigo de ideoj el la klasika antikvo kaj per renovigo de la manieroj de pensado. Kelkaj akademiuloj, kiel ekzemple [[Rodney Stark]], malgravigas la Renesancon favore al la pli fruaj inventoj de la italaj urboŝtatoj en la [[Alta Mezepoko]], kiu geedziĝis kun respondema registaro, kristanismon kaj la naskiĝon de [[kapitalismo]]. Tiu analizo kverelas ke, dum la grandaj eŭropaj ŝtatoj ([[Francio]] kaj [[Hispanio]]) estis absolutismojabsolutismaj, kaj aliaj estis sub rekta eklezia kontrolo, la eksterdistrikta urbo-respublikoj de [[Italio]] transprenis la principojn de kapitalismo inventita ĉe monaĥaj biendomoj kaj ekigis vastan senprecedencan komercan revolucion kiu antaŭiris financita en la Renesanco.

La plej multaj historiistoj konsentas ke la ideoj kiuj karakterizis la Renesancon havis originon en malfrua [[13-a jarcento]] en [[Florenco]], aparte kun la verkadojverkoj de [[Dante Alighieri]] ([[1265]]-[[1321]]) kaj [[Francesco Petrarca]] ([[1304]]-[[1374]]), same kiel kun la pentraĵoj de [[Giotto]] ([[1267]]-[[1337]]). Kelkaj verkistoj datigas la Renesancon tre ĝuste; unu el la proponitaj deirpunktoj estas la jaro [[1401]], kiam la rivalaj geniuloj [[Lorenzo Ghiberti]] kaj [[Filippo Brunelleschi]] konkuris pro la kontrakto por konstrui bronzajn pordojn por la Baptejo da la Katedralo Santa Maria del Fiore (Ghiberti venkis). Aliaj vidas pli ĝeneralan konkuradon inter artistoj kiel ekzemple Brunelleschi, Ghiberti, [[Donatello]], kaj Masaccio por artaj komisionoj kiel ekfunkciigado de la kreivo de la Renesanco. Ankoraŭ restas en diskuto kial la Renesanco komenciĝis en [[Italio]], kaj kial ĝi komenciĝis en difinita dato. Sekve, pluraj teorioj estis prezentitaj por klarigi ĝiajn originojn.

Dum Renesanco, mono kaj arto iris reciproke. Artistoj tute dependis de [[Mecenatismo|mecenantoj]]. Riĉaĵo estis alportita al Italio en 14-a, 15-a kaj 16-a jarcento per disvastigado de [[komerco]] en [[Azio]] kaj Eŭropo. Arĝenta minado en [[Tirolo]] pliigis la monfluon. Luksoj de la Orienta mondo, alportita dum kampanjoj faris la prosperon de [[Ĝenovo]] kaj [[Venecio]].

Kontraste al la Alta Mezepoko, kiam latin-kleruloj preskaŭ fokusis sin tute sural studado de grekaj kaj arabaj verkoj de [[naturscienco]], [[filozofio]] kaj [[matematiko]], Renesanco-kleruloj estis pli interesitaj pri renormaliĝado kaj studado de la [[latinaLatina lingvo|latinaj]] kaj [[grekaGreka lingvo|grekaj]] literaturaj, historiaj, kaj oratoraj tekstoj. Larĝe parolante, tio komenciĝis en la [[14-a jarcento]] kun latinfazo, kiam Renesanco-kleruloj kiel ekzemple [[Petrarko]], [[Coluccio Salutati]] ([[1331]]-[[1406]]), [[Niccolò la Nickoli]] ([[1364]]-[[1437]]) kaj [[Poggio Bracciolini]] ([[1380]]-[[1459]]) traserĉis la bibliotekojn de [[Eŭropo]] en la serĉado de verkoj de tiaj latinaj verkintoj kiel [[Cicero]], [[Livio]] kaj [[Seneko]]. Antaŭ la frua [[15-a jarcento]], la amaso de tia latinlingva literaturo estis reakirita; la greka fazo de Renesanco-humanismo nun estis sub maniero, kiel okcidenteŭropaj kleruloj okazigis la renormaliĝadon de malnovgrekaj literaturaj, historiaj, oratoraj kaj teologiaj tekstoj.

Male al la kazo de latinaj tekstoj, kiuj estis konservitaj kaj studitaj en [[Okcidenta Eŭropo]] ekde malfrua antikvo, la studo de malnovgrekaj tekstoj estis tre limigita en mezepoka Okcidenta Eŭropo. Malnovgrekaj verkoj pri [[scienco]], [[matematiko]] kaj [[filozofio]] estis studitaj ekde la Alta Mezepoko en Okcidenta Eŭropo kaj en la mezepoka islama mondo, sed grekaj literaturaj, oratoraj kaj historiaj verkoj, (kiel ekzemple [[Homero]], la grekaj dramistoj, [[Demosthenes]] kaj [[Thucydides]] kaj tiel antaŭenplu), ne estis studitaj en la latina aŭ en mezepoka islama mondo; en la Mezepoko tiuj specoj de tekstoj estis nur studitaj fare de Bizancaj kleruloj. Unu el la plej grandaj atingoj de Renesanco-kleruloj estis alporti tiun tutan klason de grekaj kulturaj verkoj reen en Okcidenteŭropon por la unua fojo ekde malfrua antikvo.

Kun tiu movado reintegrigi la regulan studon de grekaj literaturaj, historiaj, oratoraj kaj teologiaj tekstoj reen en la Okcidenteŭropa instruplano estas kutime pro la amika invito de [[Coluccio Salutati]] al la Bizanca diplomato kaj akademiulo Manuel Chrysoloras (co. 1355-1415) al Florenco instrui la grekan, lia scio pri la greka lingvo gravegis. Alia greka Bizanca akademiulo de graveco estis [[Demetro Kalkokondilo|Demetrius Chalcondyles]] (1424-1511) kiu instruis Platonan filozofion kaj la grekan lingvon en [[Italio]] por periodo de pli ol kvardek jaroj; ĉe [[Padovo]] , [[Perugia]] , [[Milano]] kaj [[Florenco]]. Inter liaj lernantoj estis [[Johano Reuchlin]], [[Johano Laskaris|Janus Lascaris]], Poliziano, Leo la 10-a, Baldassare Castiglione, Giglio Gregorio Giraldi, Stefano Negri, kaj Giovanni Maria Cattaneo.

Eĉ grandaj urboj kaj ŝtatoj preter centra Italio, kiel ekzemple la RepublicRepubliko de Florenco en tiu tempo, estis ankaŭ notindaj por iliaj komercist respublikoj, aparte la Venecia respubliko. Kvankam en praktiko tiuj estis oligarkaj, kaj similis nur malmultenmalmulte al moderna demokratio, ili havis demokratajn ecojn kaj estis respondemaj ŝtatoj, kun formoj de partopreno en administrado kaj kredo je libereco. La relativa politika libereco kiun ili havigis estis plugvida ĝis akademia kaj arta akcelo. [38 ] Same, la pozicio de italaj grandurboj kiel ekzemple Venecio kiel granda komercejojnkomercejo igis ilin intelektaj vojkruciĝoj. Negocistoj kunportis ideojn de malproksimaj anguloj de la globomondo, precipe la Orienton. Venecio estis la enirejo de Eŭropo por komerci kun Oriento, kaj produktanto de bona vitro, dum Florenco estis ĉefurbo de teksaĵoj. La riĉaĵo tia komerco alportita al Italio volis diri grandan publikon kaj privataj artaj projektoj povus esti komisiitaj kaj individuoj havis pli da libertempa vivo por studo

Unu teorio kiu estis avancita estas ke la ruiniĝo kaŭziskaŭzita de epidemio de pesto (t.n. nigra morto) en Florenco, kiu trafis Eŭropon inter 1348 kkaj 1350, gvidis al ŝanĝo en la mondkoncepto de homoj alen 14-a jarcentojarcenta Italio. Italio estis precipe malbone trafita per la pesto, kaj estis konjektite ke la kono kun morto tiu tio alportis laŭkulpajn pensulojn resti pli ĉe iliaj vivoj ĉe la Tero, prefere ol spiriteco kaj la postvivonpostvivo. [39 ] estisEstis ankaŭ argumentite ke nigra morto ekigis novan ondon de pieco, manifestita en la sponsorado de religiaj artaĵoj. [40 ] Tamen, tio ne plene klarigas kial la Renesanco okazis specife en Italio en la 14-a jarcento. Nigra morto estis pandemio kiunkiu tiuokazis afektaen ĉio eltuta Eŭropo laŭ la manieroj priskribis, ne nur en Italio. La apero de la Renesanco en Italio estis plej multe d verŝajna la sekvo de la kompleksa interagado de ĉi-supraj faktoroj. [9 ]

Longe estis demando pri debato kial la Renesanco komencis en Florenco, kaj ne aliloke en Italio. Akademiuloj notis plurajn ecojn unikanunikajn ĝispor Florentina kulturan vivon kiuj povas esti kaŭzinta tian kulturan movadonFlorenco. Multaj emfazis la rolon luditan fare de la familio Medici, banko-familio kaj poste duka domfamilio, en apogante kaj stimulanta la artojn. [[Lorenzo de Mediĉo]] (1449-1492) estis la katalizilo por grandega kvanto de arto-patroneco, instigante sian samlandanon por komisii verkojn de la gvidaj artistoj de Florenco, inkluzive de , Sandro BotticellinBotticelli, kaj tiu de Michelangelo Buonarroti. [5 ]

La Renesanco estis certe survoje antaŭ ol Lorenzo venis por funkciigi; efektive, antaŭ la Medici-familio mem atingis hegemonion en Florentinaflorenca socio. Kelkaj historiistoj postulis ke Florenco estis la naskiĝloko de la Renesanco kiel rezulto de bonŝanco, t.e. ke " Great Men" estis naskita tie per ŝanco. [41 ] Da Vinci, Botticelli kaj Michelangelo estis la tuta naskitaj en Toskanio. Argumentante ke tia ŝanco ŝajnas neverŝajna, aliaj historiistoj asertis ke tiuj "Great Men" povis nur pliiĝi al eminenteco pro la superregaj kulturaj cirkonstancoj en la tempo.

Laŭ kelkaj manieroj humanismo ne estis filozofio en si mem, sed prefere metodo de lernado. Kontraste al la mezepoka skolastika maniero, kiu fokusis sural solvado de kontraŭdiroj inter verkintoj, humanistoj studusstudis antikvajn tekstojn en la originalo, kaj taksi ilin tra kombinaĵo de rezonado kaj empiria indico. Humanisto-eduko estis bazita en la programo de "studia humanitatis", kiu estante la studo de kvin humansciencoj: poezio, gramatiko, historio, morala filozofio kaj retoriko. Kvankam historiistoj foje luktis por humanismon ĝuste, la plej granda parto decidis porpri "mezo de la vojo-difino. . . la movado renormaliĝi, interpretu, kaj asimilu la lingvon, literaturon, lernadon kaj valorojn de maljunega Grekio kaj Romo". [43 ] Ĉefe, humanistoj asertis "la geniulon de virohomo. . . la unika kaj speciala kapablo de la homanimo. " [44 ]

Humanisto-Humanismaj akademiuloj formis la intelektan pejzaĝon ĝenerale en la frua moderna periodo. Politikaj filozofoj kiel ekzemple Niccolò Machiavelli kaj [[Thomas More]] (1478-1535) revivigis la ideojn de grekaj kaj romiaj pensuloj, kaj uzis ilin en kritikoj de nuntempa registaro. La kontribuo de Machiavelli, en la vido de tiu de Isaiah Berlin, estis decida paŭzo en vakera filmo-politika penso asigni unikan rezonadon al politiko kaj kredo kaj eble kreado lin la patro de la socia scienco. Pico della Mirandola kiu vivis al nur dudek tri jaroj skribis kio ofte estas konsiderita la manifesto de la Renesanco, vigla defendo de pensado, la Parol(ad)o sur la Digno de MAN. Matteo Palmieri (1406-1475), alia humanisto, estas plej konata pro lia laboro ''De la vita civile'' ("SurPri la Civila Vivo"; presispresita 1528) kiu rekomendis civitan humanismon, kaj lian influon en rafinado de la toskana popollingvo al la sama nivelo kiel la latina. La skribaj verkoj de Palmieri desegnitaj sur romiaj filozofoj kaj teoriuloj, aparte Cicero, kiuj, kiel Palmieri, vivis aktivan la publikan vivon kiel civitano kaj oficialulon, same kiel teoriulon kaj filozofon kaj ankaŭ Quintilian. Forte transigite al profunda kaj larĝa eduko Palmieri kredis ke tio disponigus homojn al publika engaĝiĝo kaj plibonigus la homan kapaciton fari bonfaroj kaj kontribui al la komunumo. Kvankam plenumi oficon inter 1432 kkaj 1475 li estas plej bone memorita por tiuj skribaĵoj glorante la idealon de humanismo kiel kombinaĵo de lernado kun civita aŭ politika ago. Eventuale la plej trafa esprimo de lia perspektivo sur humanismo estas en 1465 poezia laboro Lcittàdivita, sed kun pli frue laboras ''De la vita civile (Sur Civic Life)'' estas pli vasta. Kunmetite kiel serio el dialogoj metitaj en kampara domo en la Mugello-kamparo ekster Florenco dum la pesto de 1430, Palmieri pliprofundigas la kvalitojn de la ideala civitano. La dialogoj koncernas kiel infanoj evoluas mense kaj fizike, kiel civitanoj povas konduki sin morale, kiel civitanoj kaj ŝtatoj povas certigi kredindecon en la publika vivo, kaj grava debato sur la diferenco inter tio kiu estas pragmate utila kaj tio honestaj.

Unu el la karakterizaj ecoj de Renesanco-arto estis sia evoluo de hiperrealisma linia perspektivo. Tiu de Giotto (1267-1337) estas meritigitaj je unua traktante pentraĵon kiel fenestron en spaco, sed ĝi estis ne ĝis la manifestacioj de arkitekto Filippo Brunelleschi (1377-1446) kaj la postaj verkadoj de Leon Battista Alberti (1404-1472) ke(fejl) kiujn perspektivo estis formaligita kiel arta tekniko. [45 ] La evoluo da perspektivo estis parto de pli larĝa tendenco direkte al realismo en la artoj. [46 ] Al tiu fino, farbistoj ankaŭ evoluigis aliajn teknikojn, studante lumon, ombron, kaj, fame koncerne , homan anatomion. Subkuŝanta tiuj ŝanĝoj en arta metodo, estis renoviĝinta deziro prezenti la belecon de naturo, kaj malimpliki la aksiomojn de estetiko, kun la verkoj de Leonardo, Michelangelo kaj Rafaelo reprezentanta artajn pintojn kiuj estis esti multe imititaj fare de aliaj artistoj. [47 ] Aliaj rimarkindaj artistoj inkluzivas Sandro BotticellinBotticelli, laborante por la familio Medici en Florenco, Donatello alia FlorentinoFlorencano kaj Ticiano en Venecio, inter aliaj.

Samtempe, en Nederlando, precipe vigla arta kulturo evoluis, la laboron de Hugo-kamioneto der Agemoj kaj tiu de Jan van Eyck havanta akuratan influon sur la evoluo de pentraĵo en Italio, kaj teknike kun la enkonduko de olea farbo kaj tolo, kaj stile en esprimoj de naturalismo en reprezentantaro. (Por pli, vidas Renesanco en Nederlando ). Poste, la laboro de Pieter Brueghel la pli aĝa inspirusinspiris artistojn por prezenti temojn de ĉiutageco. [48 ]

En arkitekturo, Filippo Brunelleschi estis plej antaŭa en studado de la restaĵoj de antikvaj klasikaj konstruaĵoj, kaj kun retrovita scio de la unua-jarcento-verkisto Vitruvius kaj la flora disciplino de matematiko, formulita la renesanca stilo kiuj kopiis kaj plibonigis en klasikaj formoj. La grava atingo de Brunelleschi de inĝenieristiko estis la konstruaĵo de la kupolo de Katedralo Santa Maria del Fiore. [49 ] La unua konstruaĵo montri tion estas asertita esti la eklezioKirko de St. Andrew konstruita fare de Alberti en Mantua. La elstara arkitektura laboro de la Maksimumo Renesanco estis la rekonstruado de la Baziliko de St. Petro, kombinante la kapablojn de Bramante, Michelangelo, Rafaelo, Sangallo kaj Maderno.

La romiaj ordo-specoj de kolonoj estas uzitaj: toskano, la dorika, Ionic, korinto kaj Kunmetaĵo. Tiuj povas aŭ esti strukturaj, apogante arkadon aŭ arkitravon, aŭ sole dekoracian, aron kontraŭ muro en la formo de pilastroj. Dum la Renesanco, arkitektoj planis uzi kolonojn, pilastrojn, kaj entablementojn kiel integra sistemo. Unu el la unuaj konstruaĵoj uzi pilastrojn kiam integra sistemo estis en la MalnovoMalnova Sakristio (1421-1440) de Filippo Brunelleschi. [50 ]

La renversiĝoj okazantaj en la artoj kaj humansciencoj estis spegulitaj antaŭ dinamika periodo de ŝanĝo en la sciencoj. Iun vidis tiun ekblovon da agado kiel " scienca revolucio", anoncante la komencon de la moderna aĝo. [51 ] Aliaj vidis ĝin simple kiel akcelado de kontinua procezo etendiĝanta de la maljunega mondo al la nuntempo. [52 ] Ĉiaokaze, ekzistas ĝenerala interkonsento kiun la Renesanco vidis signifajn ŝanĝojn laŭ la maniero la universo estis rigarditaj kaj la metodoj kun kiu filozofoj serĉis klarigi naturfenomenojn. [53 ]

Scienco kaj arto estis tre multe miksiĝitaj en la frua Renesanco, kun artistoj kiel ekzemple la farantaj observaj desegnaĵoj de de anatomio kaj naturo. Ĝisfunda studo de 2007 de Fritjof Capra [54 ] montras ke Leonardo estis multe pli granda sciencisto ol antaŭe pensitan, kaj ne nur inventintoninventinto. En scienco-teorio kaj en farado de fakta sciencopraktiko, Leonardo estis pioniro. Li starigis moderajn eksperimentojn en akvofluo, kuracista dissekcio, kaj sisteman studon de movado kaj aerodinamiko; li elpensis principojn de esplormetodo kiu por Capra klasifikas lin kiel "patron de moderna scienco". En Caprdetala takso de multaj pluvivaj manuskriptoj la scienco de Leonardo estas pli en plena harmonio kun holismaj ne-mechanistic kaj ne-reduktivaj aliroj por scienco kiu iĝas populara hodiaŭ. Eble la plej signifa evoluo da la epoko ne estis specifa eltrovaĵo, sed prefere procezo por eltrovaĵo, la scienca metodo. [53 ] Tiu revolucia nova maniero de aŭdado pri la mondo temigis empirian indicon, la graveco de matematiko, kaj forĵetado la aristotela " fina celo" en favoro de mekanika filozofio. Frue kaj influaj propagandantoj de tiuj ideoj inkludis Kopernikon kaj Galileon. En lia enketo de 1991 de tiuj evoluoj, Charles Van Doren [55 ] pripensas ke la Kopernikana revolucio vere estas la Galilean karteza ( René Descartes) revolucio, pro la naturo de la kuraĝo kaj profundo de ŝanĝo ilia laboro kaŭzis.

La nova scienca metodo kondukis al grandaj kontribuoj en la kampoj de astronomio, fiziko, biologio, kaj anatomio. Kun la publikigo de Vesalius's De humanikorporisfabrica , nova fido estis metita en la rolo de dissekcio, observaĵo, kaj mekanistia vido de anatomio. [53 ]

La novaj idealoj de humanismo, kvankam pli sekularesekularaj en kelkaj aspektoj, evoluis kontraŭ Kristana fono, precipe en la Norda Renesanco. Efektive, multemulto (se ne la plej granda parto) de la nova arto estis komisiita per aŭ en dediĉo al la eklezio. [14 ] Tamen, la Renesanco havis profundan efikon sural nuntempa teologio, precipe en la maniero-homoj perceptis la rilaton inter virohomo kaj dio. [14 ] Multaj el la plej antaŭaj teologoj de la periodo estis anoj de la humanisto-metodo, inkluzive de Erasmus, Zwingli, Thomas More, tiu de Martin Luther, kaj tiu de Kalvino.

La Renesanco komencis en tempoj de religia tumulto. La forpasinta Mezepoko vidis periodon de politika intrigo ĉirkaŭi la papoficon, kulminante per la Granda okcidenta skismo, en kiu tri viroj samtempe postulis esti vera Episkopo de RomoPapo. [56 ] Dum la skismo estis solvita fare de la Koncilio de Konstanco (1414), la 15-a jarcenton vidis rezultin reformmovadon scias kiel Conciliarism, kiu serĉis limigi la potencon de la papo. Kvankam la papofico poste elvenis kiel supera en ekleziaj aferoj de la Kvina Konsilio de la Lateran (1511), ĝi estis obstina de daŭraj akuzoj de korupto, plej fame en la persono de Aleksandro la 6-a, kiuj estis akuzitaj diverse je baraterio, nepotismo kaj produkti kvar nelegitimaj infanoj dum papo, kiujn li foredzigis akiri multe da potenco. [57 ]