Aliŝer Navoi: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 13:
}}
'''Aliŝer Navoi''' ({{lang-chg|علیشیر نوایی}}) estis [[Mezazio|mezazia]]-poeto, verkisto, politikisto, lingvisto, mistikisto, kaj farbisto<ref name="A">{{cite web|last1=Subtelny|first1=Maria Eva|title=ʿAlī Shīr Navāʾī|url=http://referenceworks.brillonline.com/search?s.au=%22Subtelny%2C+Maria+E.%22&s.f.s2_parent_title=Encyclopaedia+of+Islam%2C+THREE|website=Brill Online|publisher=Encyclopaedia of Islam|accessdate=16 October 2015|date=2013}} {{ref-en}}</ref>. Li estis la plej granda reprezentanto de [[Ĉagataja lingvo|ĉagataja]] literaturo<ref>Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. А. М. Прохоров. Изд. 2-е, перераб. и доп. М.; СПб., 2000. {{ref-ru}}</ref><ref>Советская тюркология Изд-во Коммунист, 1975 г. {{ref-ru}}</ref><ref>Литература народов СССР: хрестоматия для высших учебных заведений. Том 1 Люциан Ипполитович Климович Из-во «Просвещение» 1971 г. {{ref-ru}}</ref><ref>Свиток столетий: тюркская классическая поэзия XIII-XX веков сост., пер. вступ. ст. С. Н. Иванова ; предисл., коммент. А. Н. Малехова. - Ленинград : Изд-во Ленингр. ун-та, 1991 г. {{ref-ru}}</ref><ref>Избранные труды: Навой и Джами. Евгений Эдуардович Бертельс Изд-во восточной лит-ры, 1965 г. {{ref-ru}}</ref>.
Pro lia eminenta ĉagataja poezio, Navoi laŭ multaj ĉie en la [[tjurkaj lingvoj|tjurklingvparolanta]] mondo por estas la fondinto de frua tjurklingva literaturo. Multaj lokoj kaj institucioj en Mezazio estas nomitaj laŭ li<ref>{{cite book |last= Paksoy |first= H. B. |title= Central Asia Reader: The Rediscovery of History |publisher= M.E. Sharpe |year= 1994 |month= |isbn= 978-1-56324-202-1 |page=22}} {{ref-en}}</ref>.
== Vivo ==
Aliŝer Navoi naskiĝis en 1441 en [[Herato]], kio nun estas en nordokcidenta [[Afganio]]. Dum la vivdaŭro de Navoi, Herato estis regita fare de [[Timurida Imperio]] kaj iĝis unu el la gvidaj kulturaj kaj intelektaj centroj en la islama mondo. Navoi apartenis al la Ĉagataja emiro (aŭ Mir en [[la persa]]), klaso de la Timurida elito. La patro de Navoi, Gĥijat-ud-bruo Kiĉkina (La Peceto), funkciis kiel prominenta oficiro en la palaco de Ŝahruĥ Mirza, reganto de korasa. Lia patrino funkciis kiel la guvernistino de princo en la palaco. Gĥijat-ud-bruo Kiĉkina funkciis kiel guberniestro de Sabzawar foje. Li mortis dum Navoi estis juna, kaj alia reganto de korasa, Babur Ibn-Bajsunkur, adoptis kuratorecon de la juna viro<ref name="A"/>.
Aliŝer Navoi estis samlernejano de Husajn Bajkara kiu poste iĝus la sultano de [[Ĥorasano]]. La familio de Navoi estis devigita fuĝi de Herato en 1447 post la morto de Ŝahruĥr kreita malstabila politika situacio. Lia familio resendita al korasa post ordo estis restarigita en la 1450-aj jaroj. En 1456, Navoi kaj Bajkara iris al [[Maŝhado]] kun Ibn-Bajsunkur. La sekva jaro Ibn-Bajsunkur mortis kaj Navoi kaj Bajkara foriris manieroj. Dum Bajkara provis establi politikan rajtigojn, Navoi okupiĝis pri siajn studojn en Maŝhado, Herato, kaj [[Samarkando]]. Post la morto de Abu Sa'id Mirza en 1469, Husajn Bajkara usurpis povon en Herato. Sekve, Navoi forlasis Samarkandon al ligi sian servon. Bajkara regis korasan preskaŭ senĉese dum kvardek jaroj. Navoi restis en la servo de Bajkara ĝis sia morto la 3an de januaro 1501. Li estis entombigita en Herato<ref name="A"/>.
Aliŝer Navoi kondukis asketan vivstilon, "neniam geedziĝante aŭ havante konkubinojn aŭ infanojn"<ref name="A"/>.
== Referencoj ==
| |||